Nuclear Medicine အႏုျမဴေဆးပညာ

(၁) သမီးနာမည္က ႕႕႕႕႕ သမီးပါရွင့္။ အသက္က ၂၄ နွစ္ပါ။ ရန္ကုန္ျမိဳ႕မွာေနပါတယ္ရွင့္။ Hyperthiroid ေရာဂါအတြက္ ၂ဝ၁၁ ခုနွစ္ ၁ဝ လပိုင္းက စျပီး Carbimazole နဲ႔ Propranolol ကို ယခုနွစ္ ၉ လပိုင္း ၂ဝ၁၄ ထိ ေသာက္ခဲ႔ရပါတယ္။
သမီး နိုင္ငံျခားသြားဖို႔ စီစဥ္ထားတဲ႔အတြက္ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ ေဆးထပ္ျပဖို႔ အခ်ိန္သိပ္မက်န္ေတာ့လို႔ ဆရာဝန္နဲ႔တိုင္ပင္ျပီး Radio Iodide 131 ေဆးရည္ကို ၁ဝ ပမာဏေသာက္ခဲ့ရပါတယ္။ ေဆးေသာက္ျပီး propranolol ကို ဆက္ေသာက္ခိုင္းပါတယ္။ Radio Iodide 131 ေသာက္ထားတဲ႔လူနာက ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္နိုင္ေျခမ်ားတယ္ဆိုတာ ဟုက္ပါသလားရွင့္။ အဲဒီေဆး ေသာက္ထားျပီး ေနာက္ထပ္ medical checkup ဘာမွမလုပ္ပဲ ပစ္ထားရင္ ဘာျဖစ္တက္လဲရွင့္။ သမီးက အရမ္းပိန္ပါတယ္။ ေပါင္ခ်ိန္ 85- 91 ဝန္းက်င္ပဲရွိတာပါ။ ေဆးေတြမစားခင္ကတည္းက ေပါင္ခ်ိန္အဲေလာက္ပဲရွိတာပါ။ ေဆးေတြမစားခင္ကဆို လူကအစားအေသာက္ အရမ္းစားနိုင္ပါတယ္။ အစားအေသာက္ အရမ္းနည္းသြားပါတယ္ရွင့္။ ဘာဆက္လုပ္သင့္လဲရွင့္။

(၂) က်မ သိြဳင္းရြိဳက္ေဟာ္မုန္းအထြက္ လြန္ကဲတဲ့ေရာဂါကို Radioactive iodine နဲ႔ကုတာနဲ႔ပတ္သက္ျပီး သိခ်င္တာေလးရွိလို႔ ေမးပါရေစရွင့္။ ဆရာ့ရဲ့ စာမွာ ဒီေရာဂါကို Radioactive iodine နဲ႔ကုသတာဟာ ခြဲစိတ္စရာမလိုတဲ့ အဆင့္ျဖစ္တယ္လို႔ ဖတ္ရပါတယ္။ ခုက်မက Refugee အေနနဲ႔ (႕႕႕႕႕) မွာပါ။ က်မ မိတ္ေဆြတစ္ေယာက္လည္း ဒီေရာဂါ ျဖစ္ေနတာကို ဒီမွာ Radioactive iodine နဲ႔ ကုသေပးမယ္ ဆိုျပီး အဆင့္ဆင့္လုပ္လာတာ မတ္လ ၂၉ ရက္မွာ Radioactive လုပ္ေတာ့မွာပါ။ အသက္က ၃၈ ႏွစ္ရွိျပီျဖစ္တဲ့ အမ်ဳိးသားလူနာပါ။ အဲ့ဒီမွာ သူတို႔က ေဆာင္ရန္ ေရွာင္ရန္မ်ားကို A4 စာရြက္နဲ႔ ၄-၅ ရြက္ ေပးလိုက္ပါတယ္။ တတ္သေလာက္ မွတ္သေလာက္ ဖတ္ၾကည့္ေတာ့ ကုသမႈ မတိုင္ခင္ ၂ ပါတ္ကတည္းက ေဆာင္ရ-ေရွာင္ရမဲ့ အစားစာေတြ ေရးထားပါတယ္။ ကုသမႈျပီး ၄ ရက္တြင္းမွာ အေနအထိုင္ အစားအေသာက္ သီးသန္႔ေနထိုင္ဖို႔စားေသာက္ဖို႔ နဲ႔ အသံုးအေဆာင္မ်ားကိုပါ သီးသန္႔ထားဖို႔ေတြ ေတြ႔ရပါတယ္။ ကုသမႈျပီး ေဆးရံုမွအျပန္ ဒရုိင္ဘာနဲ႔ထိုင္ရမဲ့ အေနအထား၊ အဲ့ဒီ ၄ ရက္တြင္းမွာ ဘယ္သူနဲ႔မွ မေတြ႔ရန္၊ တစ္အိမ္ထဲ ေနထိုင္သူမွာ တစ္ခုခုျဖစ္ရင္ ခ်က္ခ်င္းအေၾကာင္းၾကားရန္တို႔ကို ေရးထားပါတယ္။ ဖတ္ၾကည့္ျပီး သိရသေလာက္ဆို ေတာ္ေတာ္ အႏၱရယ္မ်ားတာကိုု ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒီေလာက္ အေရးၾကီးတဲ့အရာကို ဒီလို က်န္းမာေရးနဲ႔ပတ္သက္ျပီး အေလးထားပါတယ္ဆိုတဲ့ ႏို္င္ငံၾကီးတစ္ႏိုင္ငံမွာ ဘာသာျပန္ျပီး မေရးေပးတာကို က်မစဥ္းစားလို႔မရပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ဒီ Radioactive ကုသတာနဲ႔ပတ္သက္ျပီး သက္ေရာက္မႈမ်ားကို ေျဖၾကားေပးေစခ်င္ပါတယ္ရွင့္။

Nuclear medicine (ႏူကလီယာ-မယ္ဒီဆင္) အႏုျမဴသံုး ေဆးပညာမွာ -
(၁) Diagnostic use ေရာဂါရွာေဖြတာ၊ ဥပမာ X-ray ဓါတ္မွန္ရိုက္တာ၊ Computed X-ray tomography (CT) ဆိုတဲ့ Medical imaging ပံုေဖၚျပီး ေရာဂါရွာေဖြတာ၊ ေရာဂါအေျခအေနကို စစ္ေဆးတာမွာ သံုးတယ္။ Thyroid (သိုင္းရြိဳက္)၊ အရိုး၊ ႏွလံုး၊ အသဲနဲ႔ တျခား အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြကို စမ္းသပ္ရာမွာ သံုးတယ္။ ျမန္တယ္၊ တိက်တယ္။
(၂) Therapeutic use အႏုျမဴေဆးသံုး ေဆးကုတာမွာလဲ သံုးတယ္။ ဥပမာ လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းမ်ား ေရာဂါ၊ ကင္ဆာ ျဖစ္လို႔ ဓါတ္ကင္တာ။

ကမာၻမွာ အဲလို ေဆးရံုေပါင္း တေသာင္းေက်ာ္ရွိတယ္။ ၉ဝ% က ေရာဂါရွာေဖြတာအတြက္ ျဖစ္တယ္။ သံုးတဲ့ အႏုျမဴ-ပစၥည္းကို Radioisotope (ေရဒီယို-အိုင္ဆိုတုပ္) ေခၚတယ္။ ေရဒီယို-သတၲိၾကြ ေရာင္ျခည္ ထုတ္ေပးတယ္။ အမ်ားဆံုး သံုးတာက Technetium-99 ျဖစ္တယ္။

Hyperthyroidism လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းမ်ား ေရာဂါကို Graves' disease ေရာဂါလို႔လဲ ေခၚတယ္။ ဒီေရာဂါအတြက္ သံုးတဲ့ Radioisotope of iodine ကို Iodine-131, I-131 နဲ႔ Radioiodine ေခၚတယ္။

I-131 ေဆးကုသူတိုင္း ေရွာင္စရာေတြရွိတယ္။ ေဆးရံုတခုနဲ႔တခုေတာ့ မတူတတ္ဘူး။
• I-131 ပါတဲ့ေဆးကို မ်ိဳခ်လိုက္ရင္ အစာလမ္းေၾကာင္းကေန ေသြးထဲ ေရာက္လာမယ္။ လည္ပင္းၾကီးေနရာမွာ လာစုေနျပီး (ဆဲလ္) ေတြကို ပ်က္စီးေစမယ္။
• ေဆးမေသာက္မီ ကိုယ္ဝန္ မရွိေစပါနဲ႔။ ၂၄ နာရီအတြင္း ကိုယ္ဝန္ ရွိေန-မေန စစ္ပါ။
• ေဆးမေသာက္ခင္ အရင္ရက္မွာ ညသန္းေခါင္ေက်ာ္ရင္ မစား၊ မေသာက္ဘဲ ေနရတယ္။
• တျခား Anti-thyroid medications လည္ပင္းၾကီးနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ ေဆးေတြလဲ ၃ ရက္အတြင္း မေသာက္ခဲ့ရဘူး။
• ေဆးေသာက္ထားသူထဲကေန ေခြ်း၊ ဆီးစတာေတြထဲကေန စြန္႔ထုတ္ေနမယ္။ သြားရည္၊ ေမြးလမ္းအရည္ နဲ႔ ဝမ္းထဲကေနလဲ နည္းနည္းပါးပါး ပါသြားမယ္။
• ေဆးကုေနသူသံုးေနတဲ့ ေရခ်ိဳးခန္း၊ အိမ္သာ၊ အိပ္ယာခင္း၊ အသံုးအေဆာင္ေတြ သန္႔ရွင္းေရး ပိုလုပ္ရမယ္။
• ေရအိမ္သာ သီးသန္႔ ျဖစ္သင့္တယ္။ အညစ္အေၾကး စြန္႔ျပီးရင္ ေရ ၂ ခါဆြဲပါ။
• သန္႔ေစဘို႔ Bind-It Decontaminant နဲ႔ I-Bind ေဆး ၂ မ်ိဳးသံုးႏိုင္တယ္။
• ပဌမ ၂ ရက္ကေန ၄ ရက္က အေရးအၾကီးဆံုး ျဖစ္တယ္။
• တျခားလူေတြနဲ႔ ရက္ၾကာၾကာ ကင္းကင္း ေဝးေဝးေနသင့္တယ္။ ဖက္လွဲတကင္း မေနသင့္ဘူး။ အထူးသျဖင့္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြနဲ႔ ကေလးေတြ။
• လက္ကို ေရနဲ႔ မၾကာခဏေဆးပါ။
• ေရ-အရည္ ေသာက္တာ မနည္းေစပါနဲ႔။
• ပန္းကန္ခြက္ေယာက္ တခါသံုး သံုးတာ ေကာင္းတယ္။ မဟုတ္ရင္ ေဆးေၾကာရာမွာ သီးသန္႔ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ပါ။
• အိပ္ရင္ တေယာက္ထဲအိပ္ပါ။
• အဝတ္အစားေတြ အိမ္မွာတင္ သီးသန္႔ဖြတ္ေလွ်ာ္ပါ။
• ကိုယ္တိုင္ ထမင္းမခ်က္ပါနဲ႔။
• ဘာကိုမွာ လက္နဲ႔ၾကာၾကာ ထိကိုင္-ေပြ႔ဖက္တာ မလုပ္ပါနဲ႔။
• ကေလးငယ္ ေမြးထားရင္ ကေလးကို သူမ်ား အထိန္းခိုင္းရမယ္။ ကေလးကို ႏို႔မတိုက္ပါနဲ႔။
• သူမ်ားကေလးေတြကို ေပြ႔ဖက္တာလဲ ေရွာင္သင့္တယ္။
• ေကာင္းတာက ၁ မီတာ ၂ မီတာ အကြာမွာသာ ေနသင့္တယ္။
• လိင္ဆက္ဆံတာ ၁ လတာ ေရွာင္ရမယ္။ နည္းနည္းသာေပးရသူဆိုရင္ ဒိထက္ ရက္တိုႏိုင္တယ္။
• အမ်ိဳးသမီးဆိုရင္ ေနာက္ထပ္ ၆ လ၊ ၁ ႏွစ္ ကိုယ္ဝန္ မယူပါနဲ႔။
• Radioiodine I-131 ေဆးက Capsule ေဆးေတာင့္ နဲ႔ Liquid အရည္ ရွိတယ္။
• ေဆးေသာက္တာ ၁ ခါ နဲ႔ရတယ္။ တခ်ိဳ႕ကို ၂ ခါေပးတယ္။
• ေဆးေသာက္ျပီး ၁ လ ကေန ၃ လအထိေနမွ အက်ိဳးသက္ေရာက္တာ သိသာတယ္။ အမ်ားဆံုး ၆ လ။
• ေဆးေသာက္လိုက္ရင္ လည္ပင္းေနရာက နဲနဲနာႏိုင္တယ္။ လည္ေခ်ာင္းနာသလိုမ်ိဳး။ အနာသက္သာေဆး ဆရာဝန္က ေပးခ်င္ေပးမယ္။
• တခ်ိဳ႕လူနာေတြမွာ လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္း အစားထိုးေဆး ေသာက္ေနဘို႔ တသက္တာ လိုႏိုင္တယ္။
• ေလဆိပ္ေတြမွာ Radiation detectors ေတြနဲ႔ စစ္ေဆးတယ္။ အႏုျမဴေဆးနဲ႔ ေဆးကုထားသူေတြ ၉၅ ရက္ အတြင္း ေလယာဥ္ မစီးသင့္ဘူး။ ခရီးသြားစရာရွိရင္ ဆရာဝန္ေဆးလက္မွတ္ ယူသြားပါ။
• တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမယ္ ရံုးအဝင္မွာ စစ္ေဆးတတ္တယ္။
• I-131 ကို Thyroid cancer လည္ပင္းၾကီး ကင္ဆာကို ကုရာမွာလဲ သံုးႏိုင္တယ္။

- Toxic Goitre Q and A လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းမ်ားျခင္း http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2010/05/q-and-toxic-goitre.html
- Hypoparathyroidism လည္ပင္ၾကီး ခြဲျပီးေနာက္ (၂) http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/01/hypoparathyroidism.html
- Hypothyroidism လည္ပင္းၾကီး ခြဲျပီးေနာက္ (၁) http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2010/09/hypothyroidism.html

Dr. တင့္ေဆြ