Ca Cx vaccine သားအိမ္ဝကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆး

(ကန္ေတာ့ပါ)

၁။ ဆရာ႐ွင့္ က်မအသက္က ၂၅ ပါဆရာ။ အိမ္ေထာင္႐ွိပါတယ္ဆရာ။ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆး ၃ႀကိမ္မွာ ၂ ႀကိမ္ ထိုးျပီးပါၿပီ႐ွင့္။ ေနာက္ဆံုးတလံုးကို ဆရာမ ရက္ေရးထားတာ ၁၆ ရက္ေန႔ပါဆရာ။ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆးက သူ႔ရက္အတိအက် ထိုးရတာလား႐ွင့္။ ၁ပတ္ ေနာက္က်ရင္ေရာ ရလားသိခ်င္ပါတယ္ဆရာ။ ၁၆ရက္ေန႔ မအားလို႔ ၂၁ရက္ေန႔မွထိုးလို႔ရသလား သိခ်င္ပါတယ္ဆရာ။

ကာကြယ္ေဆးတိုင္း ျဖစ္ႏိုင္ရင္ တိက်ရတယ္။ အဲေလာက္ကြာတာ စိုးရိမ္စရာမရွိေလာက္။

ပထမေဆး ၂လံုး ထိုးျပီးတဲ့အခ်ိန္ ေနာက္၆လ အတြင္းမွာေရာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္ပါသလားဆရာ။

သားအိမ္ဝကင္ဆာကာကြယ္ေဆးစာေတြ ခဏခဏတင္ထား။ ဘေလာ့မွာ ဖတ္ႏိုင္။ သတ္ပံုေတြျပင္လိုက္တယ္။ ေဆာရီး။

၂။ ဆရာရွင့္ သမီးအသက္ ၂၈ နွစ္ပါ။ ရာသီလည္း မွန္ပါတယ္။ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာက အမ်ိဳးသားက တျခား အမ်ိဳးသမီးတဦးနဲ႔ ဆက္ဆံခဲ့ရာမွ ပိုးပါလာၿပီး ကူးစက္တယ္လို႔ ၾကားဖူးလို႔ပါ။ ကာကြယ္ေဆးထိုးမယ္ဆို ဘယ္လို အေျခအေနမ်ိဳးေတြမွာ ထိုးလို႔မရတမ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္လဲရွင့္။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ဆရာ။ (ကူးဆက္ကို ကူးစက္လို႔ ျပင္လိုက္တယ္။ လူေတြအမ်ားၾကီးက အဲလိုမွားေရးေနၾကတယ္။ အသက္ ၂၆ ႏွစ္ေက်ာ္သူ ထိုးရန္မလိုပါ။)

၃။ မဂၤလာပါဆရာ HPV နဲ႔ cervical cancer အေၾကာင္းေလးကို စံုစံုလင္လင္သိခ်င္လို႔ပါဆရာ။ ဆရာေရးထားတဲ့ အဲ့ဒီအေၾကာင္းေလးမ်ားရွိရင္ သမီးကို တခ်က္ေလာက္ပို႔ေပးေစခ်င္ပါတယ္ရွင့္။ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာကာကြယ္ေဆးကို ဘယ္ေနရာနဲ႔ ဘယ္လို dose မ်ိဳးထိုးရမလဲဆိုတာလဲသိခ်င္ပါတယ္ရွင့္။

၄။ ဆရာရွင့္ သမီးအသက္က ၃၂ ႏွစ္ပါ။ အိမ္ေထာင္က်တာ ၇ နွစ္ရွိပါျပီ။ ကေလး ၂ ေယာက္ရွိပါတယ္။ အငယ္ကေလး ေမြးျပီးကတည္းက သားအိမ္ကင္ဆာကာကြယ္ေဆးလည္း ထိုးထားခဲ့ပါတယ္။ ၃ ၾကိမ္ထိုးပါတယ္။ ထိုးထားတဲ့ ေဆးရဲ႕သက္တမ္းရွိပါသလား။ ထပ္ထိုး/ထပ္စစ္ဖို႕လိုပါသလား။ မ ႕႕႕႕႕၊ ေတာင္ၾကီး။

၅။ ဆရာ ကြၽန္မ အသက္ ၃၁ ရိွၿပီး ရန္ကုန္မွာေနပါတယ္။ အိမ္ေထာင္ျပဳတာ ၃ႏွစ္ေက်ာ္ရိွၿပီး သားသမီးမရိွေသးပါ။ ကြၽန္မ miscarriage ျဖစ္တာ၃ခါရိွပါၿပီ။ တတိယအႀကိမ္ ကိုယ္ဝန္ ၃ ေလာက္မႇာ ထပ္ျဖစ္လို႔ D&C လုပ္ရပါတယ္။ လုပ္ၿပီး အသားစအေျဖရတဲ့ေန႔မႇာပဲ OG ကို သားအိမ္ေခါင္းကာကြယ္ေဆးထိုးခ်င္တဲ့အတြက္ အရင္စစ္ရမလားေမးေတာ့ စစ္စရာမလိုဘူး တခါတည္းထိုးလို႔ ရတယ္ဆိုလို႔ ပထမဆံုး ၁ လံုးကိုထိုးခဲ့ပါတယ္။ အသားစအေျဖအရ သားအိမ္ေခါင္း ကင္ဆာမရိွဆိုတာ စိတ္ခ်လို႔ မစစ္ခိုင္းတာလား၊ Pep Smear Test လုပ္ဖို႔မ်ား လိုဦးမလားလို႔ ကြၽန္မ စိတ္ပူေနမိလို႔ပါ။ ဒုတိယေဆးထိုးဖို႔လည္း ၁ဝ ရက္ေက်ာ္သြားပါၿပီ။ ကြ်န္မအရင္စစ္ၿပီးမွ ထိုးရမလား။ ဒီတိုင္းပဲဆက္ထိုးရမလား လမ္းၫြဳန္ေပးပါလားဆရာ။ ဒုတိယေဆးကို အခုမွထိုးရင္ေရာ မီွႏိုင္ပါေသးလားဆရာ။ ဘာလုပ္ရမလဲ ညႊန္ၾကားေပးပါဆရာ။ ကြ်န္မစိတ္ထဲမွာမ႐ွင္းတာေတြကို ေမးဖို႔ရာလည္း ဒီကဆရာမ်ားက consult လုပ္ေပးေလ့ မရိွၾကလို႔ပါဆရာ။

ကင္ဆာမွန္သမွ် ဘာကေနျဖစ္သလဲ တိတိက်က်မသိႏိုင္ပါ။ အဆုပ္ကင္ဆာနဲ႔ ေဆးလိပ္ဆက္စပ္မႈရွိတယ္။ သားအိမ္အဝ ကင္ဆာနဲ႔ ၾကြက္ႏို႔ျဖစ္ေစတဲ့ဗိုင္းရပ္စ္နဲ႔ဆိုင္တယ္။ Human papilloma virus (HPV) ဗိုင္းရပ္စ္ကေန ၾကြက္ႏို႔ျဖစ္ေစတယ္။ လိင္ကတဆင့္ကူးစက္တဲ့ အမ်ိဳးအစားကသာ သားအိမ္အဝကင္ဆာျဖစ္ေစတယ္။ သားအိမ္ဝနဲ႔ မိန္းမကိုယ္မွာ ကင္ဆာမျဖစ္ခင္ အေျပာင္းအလဲေတြကေန သားအိမ္ဝကင္ဆာဆက္ျဖစ္လာေစႏိုင္တယ္။ မ်ိဳးပြါးႏိုင္တဲ့ မိန္းမ၊ ေယာက္်ား ၁% မွာ လိင္လမ္းၾကြက္ႏို႔ရွိၾကတယ္။

လိင္လမ္းၾကြက္ႏို႔ဗိုင္းရပ္စ္ဟာ လိင္ဆက္ဆံရာကေနကူးစက္တယ္။ အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ပိုးရွိေနမွန္း မသိၾကဘူး။ သူ႔ဖါသူ ေပ်ာက္သြားႏိုင္တယ္။ ငယ္ရြယ္သူေတြမွာ ပိုမ်ားၾကတယ္။ အမ်ိဳးအစားေပါင္း ၄ဝ ေလာက္ ရွိတယ္။ အမ်ားစုကေတာ့ ေရာဂါမရေစပါ။ တခ်ိဳ႕အမ်ိဳးအစားေတြကေန မိန္းမသားအိမ္အဝ၊ ေယာက္်ားလိင္တံ၊ ေမြးလမ္းေၾကာင္း၊ မိန္းမကိုယ္၊ အာေခါင္ေနရာေတြမွာ ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕အမ်ိဳးအစားေတြက ေယာက္်ားေရာမိန္းမပါ လိင္လမ္းၾကြက္ႏို႔ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။

သားအိမ္အဝကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆးေတြဟာ လိင္လမ္း ၾကြက္ႏို႔ကို ကာကြယ္တာျဖစ္တယ္။ သားအိမ္ဝ (ေခါင္း) ကင္ဆာအတြက္သာမက ေဂး ေခၚ ေယာက္်ားလိင္တူေတြမွာျဖစ္ႏိုင္တဲ့ စအိုလမ္းကင္ဆာကိုလည္း ကာကြယ္ပါမယ္။

သားအိမ္အဝကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆး (၂) မ်ိဳးရွိတယ္။ Cervarix ဆိုတာကို Bivalent vaccine ႏွစ္မ်ိဳးျပီးလို႔ေခၚျပီး၊ Gardasil ကို Quadrivalent vaccine ေလးမ်ိဳးျပီးလို႔ ေခၚတယ္။ Gardasil ကာကြယ္ေဆးဟာ ေယာက္်ားေလး-မိန္းကေလးေတြအတြက္ HPV 6, 11, 16 နဲ႔ 18 အမ်ိဳးအစား ဗိုင္းရပ္စ္ေတြကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္တဲ့ တမ်ိဳးနည္းေသာေဆး ျဖစ္တယ္။

Cervarix ကာကြယ္ေဆးကေတာ့ HPV 16 နဲ႔ 18 ေတြကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္တဲ့ မိန္းကေလးေတြအတြက္ေဆးျဖစ္တယ္။ မိန္းကေလး ၁ဝ ႏွစ္ကေန ၂၅ ႏွစ္ အရြယ္ေတြကိုထိုးေပးဘို႔ ၂ဝဝ၉ မွာ သတ္မွတ္ခဲ့ပါတယ္။ HPV types 16 နဲ႔ 18 အမ်ိဳးအစားကို ကာကြယ္ေပးမယ္။ ဒီ ၂ မ်ိဳးကေန ၇ဝ% ေသာ သားအိမ္အဝကင္ဆာကို ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ တျခားကင္ဆာ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ HPV types 31, 33 နဲ႔ 45 ေတြကိုလဲ ကာကြယ္မႈေပးတာကို ေတြ႔ရေသးပါတယ္။

Gardasil ကာကြယ္ေဆးကို မိန္းကေလးေတြကိုသာမကပါ ေယာက္်ားေလး ၉-၂၆ ႏွစ္ကိုထိုးတယ္။ တခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ၁၁-၁၂ ႏွစ္ေတြကို ၃ ခါျပည့္ေအာင္ထိုးေစတယ္။ အဲဒီနည္းအတိုင္း ေဆးထိုးဘို႔အဆင္မေျပရင္ ပဌမေဆးျပီးေနာက္ ၂ လခြဲမွာ ဒုတိယေဆးနဲ႔ တတိယေဆးကို ၅ လ နဲ႔ တႏွစ္အတြင္းမွာ ထိုးႏိုင္တယ္။ HPV 6, 11, 16 နဲ႔ 18 အမ်ိဳးအစားေတြကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္တဲ့ တမ်ိဳးတည္းေသာေဆးျဖစ္တယ္။ အသက္ ၉ ႏွစ္ကေန ၂၆ ႏွစ္ၾကား မိန္းကေလးတိုင္း ထိုးၾကဘို႔ ၂ဝဝ၆ ခုႏွစ္ကတည္းက သတ္မွတ္ထားခဲ့တာပါ။ Gardasil ကာကြယ္ေဆးဟာ လိင္လမ္း ၾကြက္ႏို႔အျပင္ စအိုကင္ဆာ၊ မိန္းမကိုယ္ကင္ဆာ၊ ေမြးလမ္းေၾကာင္းကင္ဆာေတြကိုလည္း ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။

0.5 mL ကို IM အသားေဆးထိုးရတယ္။ (၃) ခါထိုးရမယ္။ ဒုတိယေဆးကို ပဌမေဆးေနာက္ ၁-၂ လအကြာမွာ ထိုးတယ္။ တတိယေဆးကို ပဌေမးထိုးျပီးေနာက္ ၆ လအၾကာမွာထိုးတယ္။ ဝ-၁-၆ ပံုေသနည္းသံုးတယ္။ ပဌမေဆးထိုးျပီး ေနာက္ ၁ လမွာ ဒုတိယေဆးနဲ႔ တတိယေဆးကို ၆ လအျပည့္မွာ ထိုးရမယ္။ ဝ-၂-၆ ဆိုတဲ့ ေဖၚျမဴလာအတိုင္းလည္း ထိုးပါတယ္။ ဒုတိယေဆးကို ပဌမတခါျပီးေနာက္ ၂ လမွာထိုးပါ။ ပဌမတခါျပီးေနာက္ ၆ လမွာ တတိယေဆးထိုးပါ။

တကယ္လို႔ကာကြယ္ေဆးမထိုးခင္က HPV ပို တမ်ိဳး ဒါမွမဟုတ္ တမ်ိဳးမကနဲ႔ ထိေတြ႔ဘူးျပီးျဖစ္ေနရင္ ကာကြယ္ေဆးရဲ႕ ထိေရာက္မႈနည္းႏိုင္တယ္။ ကာကြယ္ေဆးေတြက ပိုးေၾကာင့္ျဖစ္ေနျပီးသားေရာဂါကိုေတာ့ မကာကြယ္ႏိုင္ပါ။ ေဆး ၃ လံုး ထိုးထားျပီးရင္ ၆ ႏွစ္အထိကာကြယ္တာ ေသျခာတယ္။ ဒိေနာက္လဲ ကာကြယ္ႏိုင္စြမ္း မေလွ်ာ့ေသးပါ။၂၆ ႏွစ္ေက်ာ္ရင္ သိပ္မထူးေတာ့လို႔ မထိုးေစတာပါ။ ကာကြယ္ေဆးမထိုးခင္ အပိ်ဳလား၊ အပ်ိဳမဟုတ္ေတာ့ဘူးလား ေမးမေနပါ။ သားအိမ္အဝကင္ဆာ ရွိ-မရွိစစ္တဲ့ Pap test ေရာ၊ HPV test ပါ စစ္ၾကည့္ဘို႔မလိုအပ္ပါ။ ဒါေပမဲ့ ေဆးထိုးထားလဲေဆးက အကုန္လံုးကို ကာကြယ္ႏိုင္တာမဟုတ္လို႔ သားအိမ္အဝကင္ဆာရွိ-မရွိဆိုတာကို စစ္ဘို႔ေတာ့ လိုအပ္ပါမယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနရင္ ကာကြယ္ေဆးမထိုးေသးပဲ ေနသင့္တယ္။ ကာကြယ္ေဆးက ကိုယ္ဝန္ကို ထိခိုက္ေစတာ မေတြ႔ရေသးေပမဲ့ သုေတသနေတြကမျပည့္စံုေသးပါ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနမွန္းမသိဘဲ ကာကြယ္ေဆး ထိုးမိရင္လဲ ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ျပစ္ဘို႔ မလိုအပ္ပါ။ ဆက္ထိုးရမဲ့ေဆးကိုေတာ့ ကေလးေမြးျပီးမွ ထိုးသင့္တယ္။ အစကေနျပန္ထိုးဖို႔မလိုပါ။

ဒီကာကြယ္ေဆးဟာ ကင္ဆာေဆး၊ စတီရြိဳက္ေဆး (မ်ားရင္) နဲ႔ ခုခံအားက်ေဆးေတြသံုးေနခ်ိန္မွာ ထိေရာက္မႈနည္းမယ္။ တျခားကာကြယ္ေဆးေတြ Diphtheria, Tetanus, Pertussis and Polio vaccines နဲ႔ တရက္တည္းထိုးလို႔ ရပါတယ္။ ေဆးထိုးတဲ့ေနရာေတာ့ အတူမျဖစ္ရပါ။ ပိုးဝင္ထားျပီးအမ်ိဳးသမီးေတြက ေရာဂါျဖစ္ခ်င္ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ပိုးကိုေရာ ေရာဂါကိုပါ ကာကြယ္ေဆးက ေပ်ာက္ေအာင္လုပ္မေပးႏိုင္ပါ။ ကာကြယ္ေဆးေတြက ပိုးေၾကာင့္ျဖစ္ေနျပီးသား ေရာဂါကိုေတာ့ မကာကြယ္ႏိုင္ပါ။

ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကေတာ့ ေဆးထိုးတဲ့ေနရာမွာ နာမယ္၊ နီမယ္၊ ေရာင္မယ္။ ေခါင္းကိုက္၊ ၾကြက္သားနာ၊ အားယုတ္ႏိုင္တယ္။ သက္ရွိဗိုင္းရပ္စ္ကိုသံုးထားတာ မဟုတ္လို႔ HPV ပိုးဝင္တာအတြက္ စိတ္ခ်ရတယ္။ ေဆးထိုးျပီး ၁၅ မိနစ္ၾကာနားေနသင့္တယ္။

1. Cervarix သားအိမ္ဝကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆး http://doctortintswe.blogspot.com/2015/03/cervarix.html
2. Gardasil vaccine သားအိမ္အဝကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆး http://doctortintswe.blogspot.com/2015/03/gardasil-vaccine.html
3. HPV vaccine and Marriage သားအိမ္ကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆးႏွင့္ လက္ထပ္ျခင္း http://doctortintswe.blogspot.com/2014/12/hpv-vaccine-and-marriage.html
4. HPV Vaccine for Ca Cx သားအိမ္အဝကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆး http://doctortintswe.blogspot.com/2014/10/hpv-vaccine-for-ca-cx.html
5. Pregnancy and HPV Vaccination သားအိမ္-ကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆး နဲ႔ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/pregnancy-and-hpv-vaccination_4.html

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၃-၁-၂ဝ၁၈