HIV Tests (1) စမ္းသပ္နည္းမ်ား (၁)

မဂၤလာပါ ဆရာ က ်ြန္ေတာ္ ျမန္မာျပည္မွာ စစ္တုန္းက HIV antibody (Elisa) လို႔ေရးထားပါတယ္ဆရာ က ်ြန္ေတာ္ ၃လ နဲ႔ ၆လ မွာ သြားစစ္ပါတယ္ဆရာ ဒီက ဆရာဝန္က Hiv 1&2 antigen and antibody (screening test) နဲ႔ နွစ္ခါစလံုး စစ္ေပးပါတယ္ဆရာ ျပီးေတာ့ ေနာက္ ၃လ ေလာက္ေနေတာ့ ထပ္စစ္ေသးတယ္ ဆရာ Hiv 1&2 antigen and antibody(screening test) နဲ႔ပဲ ထပ္စစ္ေပးပါတယ္ဆရာ က ်ြန္ေတာ္ စစ္ထားေတာ့ ၁၁လ ရွိပါျပီ ဆရာ က ်ြန္ေတာ္ (Elisa) နဲ႔ ထပ္စစ္ဖို႔လိုေသးလားဆရာ စစ္နည္းေတြက ဘာကြာတာလဲ မသိလို႔ပါဆရာ

ရရစ္မပါတဲ့ ပ ၂ လံုးကိုျပင္လိုက္ပါတယ္။ ေဆာရီး။

HIV ကို ေဆးစစ္မွသာသိမယ္။ သံသယျဖစ္စရာနဲ႔ေတြ႔ျပီးေနာက္ ၃ လေနမွသာစစ္သင့္တယ္။ ၆ လအထိေစာင့္ဘို႔မလိုပါ။ ပိုးကူးစက္ခံရရင္ တုပ္ေကြးျဖစ္သလိုခံစားရႏိုင္တယ္။ ေသြး၊ ေသြးရည္ၾကည္၊ တံေတြးနဲ႔ ဆီးထဲမွာ HIV ေခၚတဲ့ AIDS ေရာဂါကို ျဖစ္ေစတဲ့ (ဗိုင္းရပ္စ္) ပိုးနဲ႔ဆိုင္တာကို စမ္းတာ ျဖစ္တယ္။ ပိုးကို မွန္ဘီလူးနဲ႔ ရွာၾကည့္တာမဟုတ္ပါ။

၁။ ပိုးနဲ႔ဆိုင္တဲ့ Antibodies (အင္တီေဘာ္ဒီ)၊
၂။ Antigens (အင္တီဂ်င္) နဲ႔
၃။ RNA (အာရ္အင္ေအ) ေတြကို စမ္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။

HIV ပိုးရလာတဲ့ေနာက္ ခ်က္ခ်င္းစစ္လို႔ မေတြ႔ႏိုင္ေသးတဲ့ ကာလကို Window period စပ္ကူးမတ္ကူး-ကာလလို႔ ေခၚတယ္။ HIV-1 antibody test အေပါင္းျပဘို႔ရာ ပ်မ္းမွ် ၂၅ ရက္ၾကာမယ္။ Antigen testing လုပ္ရင္ ၁၆ ရက္နဲ႔ သိႏိုင္ျပီး၊ NAT (Nucleic Acid Testing) ဆိုရင္ ၁၂ ရက္သာၾကာမယ္။

အားလံုးဟာ စင္းလံုးေခ်ာ ရာႏွဳန္းျပည့္မွန္တယ္လို႔ေတာ့ မေျပာႏိုင္ပါ။ ပိုးမရွိဘဲနဲ႔ မွားျပီးအေပါင္းျပတတ္သလို ပိုးရွိေပမယ့္ မွားျပီးအႏုတ္ျပတတ္ေသးတယ္။ (ေအာ္တိုအင္ျမဴး) ေရာဂါတခုျဖစ္တဲ့ (လူးပတ္စ္) ခံစားေနရသူမွာ မွားျပီး အေပါင္း ျပႏိုင္တယ္။ အခ်ိန္မတန္ေသးပဲ (၃ လထက္ေစာျပီး) စမ္းရင္ ပိုးရွိရက္သားနဲ႔ မွားျပီးအႏုတ္ျပမယ္။

ေသြးလွဴတိုင္း စမ္းရတာထက္ ေရာဂါရွိ-မရွိသခ်င္လို႔ စမ္းဘို႔ ပိုလိုတယ္။ ေယဘုယ်ေရာ အတိအက်ပါသိေအာင္လုပ္ရတာ ျဖစ္တယ္။ ELISA method ကို အရင္လုပ္ျပီးေနာက္ Western blot procedure နည္းကို ထပ္လုပ္ရတယ္။ အဲလို ၂ နည္း တြဲမွ ပိုေသခ်ာမယ္။

Antibody tests (အင္တီေဘာ္ဒီ) စမ္းနည္း
ေစ်းလည္းခ်ိဳတယ္။ သမားရိုးက်စစ္ေဆးနည္းအေနနဲ႔ သံုးႏိုင္တယ္။ ပိုးဝင္ခံရျပီးေနာက္ ၉ဝ% ဟာ ရက္ေပါင္း ၃ဝ အၾကာမွာ စမ္းလို႔ေတြ႔ႏိုင္ျပီ။ တခ်ိဳ႕က ပိုေစာင့္ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ ၆ လအထိေစာင့္ရတယ္ဆိုတာ မရွိသေလာက္ပါ။ သတိထားဘို႔က ေစာင့္ေနရတံုးလဲ ပိုးရွိေနသူကေန သူမ်ားကို ကူးေစႏိုင္တယ္။ စိုးရိမ္လို႔ ေစာင့္ေနတံုးမွာ Antiretroviral therapy ေဆးသံုးရင္ ေသြးစစ္တဲ့အခါ ပိုးေတြ႔ဘို႔ရာ ၁ ႏွစ္အထိ ၾကာသြားႏိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ေတာ့ ကူးႏိုင္ေနတာ သံသယရွိသူကို ေဆးမေသာက္ပါနဲ႔အံုးလို႔ေတာ့ မေျပာသင့္ဘူး။ အဲလိုလူေတြကို ေဆး ၂၈ ရက္ (ကို႔စ္) ေပးျပီးေနာက္ ELISA tests ကို ျခားျပီး အၾကာဆံုး ေစာင့္ရမဲ့ကာလ ၆ လ မက လုပ္သင့္တယ္။

• Enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA) နည္းကို Enzyme immunoassay (EIA) လို႔လဲ ေခၚေသးတယ္။ ေသြးရည္ၾကည္ကို အဆ ၄ဝဝ ေပ်ာ့သြားေစျပီး၊ HIV antigens နဲ႔ ထိေတြ႔ေစတယ္။ ေသြးထဲမွာ HIV (အင္တီေဘာ္ဒီ) ရွိေနရင္ ေတြ႔ေတာ့မယ္။
• Western blot test နည္းကလဲ ELISA လိုဘဲ (အင္တီေဘာ္ဒီ) ကို စမ္းတာျဖစ္တယ္။ ပိုေသခ်ာတယ္။
• Rapid or point-of-care tests စမ္းသပ္နည္းက အရည္အေသြးကို စမ္းတာျဖစ္တယ္။
• HIV antibodies စမ္းလို႔ မေတြ႔တာနဲ႔ ပိုးဝင္မခံရတာ ေသခ်ာတယ္လို႔ ေျပာမရေသးပါ။
• Home Access Express HIV-1 Test ဆိုတာ အိမ္မွာတင္ ကိုယ့္ဖါသာ ေသြးေဖါက္ျပီး စာတိုက္ကေန ပို႔ေပးႏိုင္တယ္။ FDA ကေန အသိအမွတ္ ျပဳေပးထားတယ္။ သူမ်ားမသိေအာင္ စစ္နည္း ျဖစ္တယ္။
• OraQuick antibody test နည္းက မိနစ္ ၂ဝ နဲ႔ အေျဖရတယ္။ ေသြး၊ ေသြးရည္၊ တံေတြးကို စမ္းလို႔ရတယ္။ HIV 1 နဲ႔ HIV 2 ကို စမ္းလို႔ရတယ္။

• Orasure HIV antibody test နည္းကေတာ့ ပါးေစာင္၊ သြားဖံုးကအရည္ကို စမ္းတယ္။ ELISA နည္းေရာ Western blot နည္းကိုပါ သံုးတယ္။
• Uni-Gold rapid HIV antibody test နည္းက ၁ဝ-၁၂ မိနစ္သာ ၾကာတယ္။ ေသြးကိုစမ္းရတယ္။ HIV 1 တမ်ိဳးတည္း ကိုသာ သိႏိုင္တယ္။
• Clearview Complete HIV 1/2 and Clearview HIV 1/2 Stat-Pak နည္းေတြက ၁၅ မိနစ္သာၾကာျပီး HIV 1 ေရာ HIV 2 ကိုပါသိတယ္။ Blood ေသြး၊ Serum ေသြးရည္ၾကည္နဲ႔ Plasma ေသြးရည္ေတြကို စမ္းရတယ္။
• ဆီးစမ္းနည္းလည္း ရွိတယ္။ ELISA ေရာ Western blot techniques မွာပါ သံုးတယ္။

ELISA တခုထဲနဲ႔ HIV-1 Antibody ရွိတာသိရေပမဲ့ မေသခ်ာေသးပါ။ Western Blot နည္းကိုပါ ဆက္လုပ္ရတယ္။ ေလာေလာဆယ္ ရက္တိုပိုးတခုခုဝင္တာ၊ (အလာဂ်ီ) ရတာဆိုရင္ ELISA test နည္းက Western Blot ထက္ပိုျပီး မရွိဘဲနဲ႔ ရွိတယ္ဆိုတဲ့အေျဖ ခပ္ရွားရွားရႏိုင္တယ္။ တုပ္ေကြးရာသီမွာ တုပ္ေကြး-ကာကြယ္ေဆးေၾကာင့္ အဲလို အေျဖမွားေတြ မ်ားခဲ့ဘူးတယ္။

• Antigen test (အင္တီဂ်င္) စမ္းသပ္နည္းဆိုတာ HIV p24 protein ရွိေန-မေနကို စမ္းတာ။ ဗိုင္းရပ္စ္ရဲ႕ Capsid protein ကို စမ္းတာမို႔ (CA) လို႔လဲ ေခၚတယ္။ ေသြးကိုစမ္းတာပါ။ အခုေတာ့ ပံုမွန္စမ္းနည္းအေနနဲ႔ မသံုးပါ။
• Nucleic acid-based tests (NAT) ဆိုတာ HIV-I GAG, HIV-II GAG, HIV-env, the HIV-pol လို႔ေခၚတဲ့ HIV genes မ်ိဳးဗီဇကို စမ္းသပ္တာပါ။
• RT-PCR test ဆိုတာ ေသြးအရည္ထဲက ဗိုင္းရပ္စ္ရဲ႕ RNA ကို စမ္းတာပါ။
• Quantiplex bDNA ဒါမွမဟုတ္ Branched DNA test နည္းဟာလည္း ေသြးရည္ထဲက RNA ကို စမ္းတာပါ။

တျခားစမ္းသပ္နည္းေတြကေတာ့ -
CD4 T-cell count ဆိုတာက ပိုးနဲ႔ဆိုင္တာေတြကို စမ္းတာမဟုတ္ဘဲ ခုခံအားနဲ႔ဆိုင္တဲ့ (ဆဲလ္) ေတြကို ေရတြက္တာ ျဖစ္တယ္။ ခုခံအားစနစ္ အေျခအေနကို သိခ်င္လို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ နည္းေနရင္ မေကာင္းတာကို ျပေနတယ္။ HIV-positive ျဖစ္ေနသူဟာ 200 cells/μL ထက္နည္းတာကိုျဖစ္ျဖစ္ အခြင့္ေကာင္းယူဝင္လာတဲ့ ကူးစက္ေရာဂါ ရွိလာတာျဖစ္ျဖစ္ သိရရင္ AIDS ေရာဂါသည္လို႔ တရားဝင္ေခၚေတာ့တယ္။ သတိထားဘို႔က HIV မဟုတ္တဲ့ တျခားေရာဂါေတြနဲ႔လဲ တြဲျပီး နည္းေနတာ ရွိတယ္။ တျခားဗိုင္းရပ္စ္ဝင္ေနတာ၊ ဗက္တီးရီးယားဝင္ေနတာ၊ (ပါရာဆိုက္) ပိုးဝင္ေနတာ၊ (တီဘီ) ျဖစ္ေနတာ၊ မီးေလာင္တာ၊ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရေနတာ၊ အျပင္ကေန (ပရိုတင္း) ေဆးထိုးတာ၊ အစာအာဟာရခ်ိဳ႕တဲ့ေနတာ၊ ေလ့က်င့္ခန္း အျပင္းအထံလုပ္တာ၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနတာ၊ စိတ္ဖိအားမ်ားေနတာ၊ အထီးက်န္ ျဖစ္ေနတာေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။

HIV Duo Test ဆိုတာဘာလဲ https://doctortintswe.blogspot.com/2014/12/hiv-duo-test.html
HIV Tests (3) စမ္းသပ္နည္းမ်ား (၃) https://doctortintswe.blogspot.com/2015/11/hiv-tests-3.html
HIV FAQ ေမးေလ့ရွိတဲ့ ေမးခြန္းမ်ား https://doctortintswe.blogspot.com/2017/08/hiv-faq.html
HIV screening tests စမ္းသပ္နည္းမ်ား https://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/hiv-screening-tests.html

Dr. တင့္ေဆြ
၁-၂-၂ဝ၁၈