The Mirage of Multilevel Marketing မာလ္တီလယ္ဗယ္ တံလွ်ပ္

ဆရာခင္ဗ်ာ တခုေလာက္ အကူအညီေတာင္းပါရေစခင္ဗ်ာ။ Multi-level-marketing ဆိုတဲ့ စံနစ္နဲ႔ ဓါတ္စာလို႔ အမည္ခံထားတဲ့ ေဆးဝါးမ်ားလား ဘာလား မသိေသာ အရာမ်ားကို ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ ေရာင္းခ်ေနပါတယ္ခင္ဗ်ာ။ လင္ဇီး ပန္းဝတ္မႈန္ ေဆာင္းပိုးေႏြျမက္ စတာေတြအျပင္ အျခားဘာမွန္းမသိေသာ ဓာတ္စာအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ျမန္မာက်ပ္ေငြေသာင္းဂဏန္းမွ သိန္းဂဏန္းအထိ ႏႈန္းထားမ်ားျဖင့္ ေရာင္းခ်ေနပါတယ္။ ၉၆ ပါး ေရာဂါေပ်ာက္သလိုမ်ိဳး ရႊန္းရႊန္းေဝေအာင္ ေျပာဆိုၾကပါတယ္။ member ဝင္ျခင္း ေဆးဝယ္ယူ၍ ျပန္လည္ေရာင္းခ်ျခင္း down line လို႔ ေခၚေနၾကတဲ့ ကိုယ္ေအာက္ကိုေနာက္ထပ္ဝင္လာမယ့္သူေတကို မဲဆြယ္စည္းရံုးျခင္း စတာေတြ လုပ္ခိုင္းၿပီး ခ်မ္းသာႀကီးပြားမယ္ဆိုတဲ့ မက္လံုးအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ဆြဲေဆာင္ၾကပါတယ္။ အဲဒီေဆးေတြကို ယံုၾကည္မိလို႔ ဒုကၡေရာက္ရတဲ့လူနာေတြလည္း မနည္းေတာ့ပါဘူးခင္ဗ်ာ။ ဒါေၾကာင့္ ဆရာအေနနဲ႔ အဲဒီစံနစ္အေၾကာင္း အဲဒီေဆးေတြအေၾကာင္းကို ျမန္မာျပည္သူမ်ား ဂဃနဏသိရေအာင္ ေရးသားေဖာ္ျပေပးပါဦးလို႔ ေမတၱာရပ္ခံ ေတာင္းဆိုပါရေစခင္ဗ်ာ။

အရင္ေရးထားတဲ့ MLM ကေရာင္းတဲ့ ေဆးေတြဆိုတာ ဘာလဲရွင့္ကို ပို႔လိုက္ျပီးမွ စာေရးလာသူဟာ ဆရာဝန္တဦးျဖစ္ျပီး သူဘယ္သူဘယ္ဝါဆိုတာကို (ဆမ) နံပတ္ကအစထည့္ေရးပါတယ္။

MLM ဆိုတာ Multilevel marketing မာလ္တီလယ္ဗယ္ေစ်းကြက္ရွာျခင္းျဖစ္တယ္။ Network marketing ကြန္ရက္ ေစ်းကြက္နည္းလို႔လည္းေခၚတယ္။ ႏိုင္ငံတိုင္းလိုလိုမွာ လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာဟာ အဲလို မာလ္တီလယ္ဗယ္ကုမၸဏီေတြမွာ ပါမယ္လို႔ ကတိေပးထားၾက၊ ေငြရင္းစိုက္ထားၾက၊ လုပ္ကိုင္ေနၾကတယ္။

ကိုယ့္ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္း မိတ္ေဆြအသိတေယာက္ကေန ဒါေလး အားေပးပါအုန္း၊ ဒီေဆးက သိပ္ေကာင္းတာပဲ စသျဖင့္ ေစ်းလာေရာင္းတာ ၾကံဳဖူးၾကမွာပါ။ လူၾကီမင္းဆီကို ေစ်းလာေရာင္းသူက အဲဒီ MLM ကုမၸဏီတခုမွာ ကုန္ျဖန္႔ျဖဴးသူလို႔ စာရင္းေပါက္ထားသူျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာသာမဟုတ္ပါ။ အေမရိကားမွာလည္း သလိုပဲ။ ကုန္ပစၥည္းအမယ္ကေတာ့ စံုတယ္။ MLM စီးပြားေရးလုပ္ငန္းအေၾကာင္းေတာ့ ေရးထားျပီ။ ဒီတခါ တျခားေရာင္းကုန္ေတြကိုေတာ့ ဆရာဝန္ျဖစ္လို႔ မေရးလိုပါ။ ဗီတာမင္ေတြ၊ အားေဆးေတြ၊ ျဖည့္စြက္အာဟာရေတြ၊ စတာေတြကိုသာ ေရးပါမယ္။

ေဆးလာေရာင္းတာမွန္ေပမဲ့ ျဖန္႔ျဖဴးသူဟာ ေဆးအေၾကာင္းသိဘို႔ မလိုအပ္ပါ။ ေဆးဆိုင္ဖြင့္သူဆိုရင္ (ဖားမစ္ဆစ္) ေခၚ ေဆးဝါးပညာ သင္ၾကားတတ္ေျမာက္ထားယံုသာမက လိုင္စင္ရထားသူ ျဖစ္ရတယ္။ အခြန္ေဆာင္ေနရတယ္။ ဒီေခတ္ေပၚ ေဆးေရာင္းသူက အဲတာေတြ တခုမွမလိုပါ။ ဆိုင္ခြန္လည္း မေပးရပါ။ အိမ္တိုင္ယာေရာက္ လာပါမယ္။ အားနာနာနဲ႔ ဝယ္ရတာေတြထဲမွာ အားေဆးနဲ႔ ျဖည့္စြက္စာပါတယ္။ လာေရာင္းသူဟာ လူၾကီမင္းထက္ အာဟာရအေၾကာင္းကို ပိုမသိပါ။

အေမရိကန္ဆရာဝန္ Stephen Barrett, M.D. ကေန ၅-၅-၂ဝ၁၄ ေန႔ကေရးတဲ့ေဆာင္းပါတပုဒ္ ဖတ္ရတယ္။ MLM ကေန ေရာင္းေနတဲ့ေဆးေတြ စြမ္းတယ္လို႔ေျပာတာေတြဟာ သံသယပြားစေရာေတြျဖစ္တယ္။ ေရာဂါေတြေပ်ာက္ေစမယ္ဆိုတာ အေထာက္အထားခိုင္မာမႈ မရွိပါ။ ေဆးေတြရဲ႕ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈေတြကိုလည္း သုေတသနလုပ္မထားပါ။ ေကာင္းပါတယ္လို႔ သက္ေသခံထြက္ဆိုခ်က္ဆိုတာေတြကလည္း ဘယ္သူကေရးေရး ေရးလို႔ရတာမ်ိဳးသာျဖစ္တယ္။

ဆရာဝန္ေတြသံုးေနတဲ့ေဆးမွန္သမွ်မွာေတာ့ အဲလိုနဲ႔မရပါ။ ဥပမာ စစ္ပရိုဖေလာက္စာဆင္ ပိုးေသေဆးဆိုပါစို႔ -
၁။ What is ciprofloxacin? စစ္ပရိုဖေလာက္စာဆင္ဆိုတာဘာလဲ
၂။ Important information အေရးပါတဲ့အခ်က္မ်ား
၃။ Before taking this medicine ေဆးမေသာက္မီ
၄။ How should I take ciprofloxacin? ေဆးကို ဘယ္လိုေသာက္ရမလဲ
၅။ What happens if I miss a dose? ေဆးေသာက္ဘို႔ ေမ့သြားရင္
၆။ What happens if I overdose? ေဆးေသာက္မိတာ မ်ားသြားရင္
၇။ What should I avoid while taking ciprofloxacin? ေဆးေသာက္ေနစဥ္ ဘာေတြေရွာင္ရမလဲ
၈။ What other drugs will affect ciprofloxacin? ဒီေဆးနဲ႔ ဓါတ္ျပဳႏိုင္တဲ့ တျခားေဆးမ်ား
၉။ Ciprofloxacin Side Effects ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈမ်ား
(က) In Summary အခ်ဳပ္
(ခ) For the Consumer စားသံုးမ်ားအတြက္
(ဂ) Major Side Effects အဓိကေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈမ်ား
(ဃ) Minor Side Effects သာမန္ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈမ်ား
(င) For Healthcare Professionals ေဆးပညာရွင္မ်ားအတြက္
၁ဝ။ References အကိုးအကားမ်ား

ေၾကာ္ျငာျပီးေရာင္းတဲ့ေဆးေတြကေတာ့ အားလံုးေကာင္းပါသည္ရွင့္လို႔သာ ဖတ္ရပါမယ္။ ေဆးေသာက္ဘို႔ မလိုအပ္ဘဲ ေသာက္ရင္ ဘာျဖစ္မလဲ မပါ။ တျခားအျပိဳင္ေဆးေတြထက္ ပိုေကာင္းပါတယ္ဆိုတာ သက္ေသျပစရာမရွိ။ ကာကြယ္ႏိုင္္၊ ေပ်ာက္ေစႏိုင္တယ္ဆိုတာအတြက္ ေဆးသုေတသနမရွိ။ ေဆးထဲမွာ ဘာေတြပါသလဲ တိတိက်က်ေဖာ္ျပထားျခင္းမရွိ။ တကယ္ထိေရာက္မႈထက္ လြန္ကဲျပီးေရးထားၾကပါတယ္။

ေဆးေတြကို အဲလိုေရာင္းတာကို Quackery လို႔ေခၚပါတယ္။ ရမ္းကုေဆးသည္။ တခ်ိဳ႕ေဆးေတြမွာ ခ်က္ခ်င္းသက္ေရာက္မႈျပတဲ့ေဆးေတြနဲ႔လုပ္ထားလို႔ လူေတြက သေဘာက်တယ္။ ဥပမာ Caffeine ေကဖင္း၊ Ephedrine စိတ္ၾကြေဆး။ Valerian စိတ္ျငိမ္ေဆး စတာေတြျဖစ္တယ္။ အဲတာမ်ိဳးကို Mood-altering effects စိတ္မူေျပာင္းလဲေစတဲ့သတၲိမ်ားလို႔ေခၚတယ္။ ၾကာေတာ့ စြဲတယ္။ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈေတြ ခံရမယ္။

အဲဒီ MLM ဂိုဏ္းေတြထဲမွာ ဆရာဝန္ေတြလည္း ပါဝင္ေနတယ္။ အရင္ဆံုးနာမည္ၾကီးခဲ့တဲ့ Amway ကေန အခုေတာ့ Quixtar လို႔နာမည္ေျပာင္းထားတယ္။ အဲတာနဲ႔ Body Wise, Nu Skin, Rexall, and Juice Plus+ ေတြကေန ဆရာဝန္ေတြကို တပ္သားသစ္စုသလို စုေဆာင္းေရးက်က်နနလုပ္ၾကတယ္။ American Medical Association Council on Ethical and Judicial Affairs ကေန ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ ဒီဇဘၤာလမွာ အၾကံျပဳခ်က္ထုတ္ခဲ့ရတယ္။ လူနာေတြကို က်န္းမာေရးနဲ႔မဆိုင္တာေတြ မေရာင္းၾကဘို႔။

ေရာင္းတဲ့ေဆးေတြထဲမွာ ကိုလက္စေထာက်ေဆး၊ ဆီးခ်ိဳေဆး၊ အိုမီဂါ-သရီး၊ ဗီတာမင္ေတြလည္း ေရာင္းပါတယ္။ ေကာင္းေတာ့ ေကာင္းမွာပါ။ ဒါေပမဲ့ ေစ်းပိုတင္ထားၾကတယ္။ ေၾကာ္ျငာဖိုးတင္ထားတယ္။ ဗူးခြံဖိုးတင္ထားတယ္။ ေမာ္ဒယ္ဖိုးတင္ထားတယ္။ လက္ေဆာင္ရထားလို႔ ဘယ္လိုေသာက္ရမလဲေမးၾကတာ အဲလိုေဆးေတြမ်ားတယ္။

သည္းေျခၾကိဳက္ေဆးေတြကေတာ့ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာေဆး၊ မ်ိဳးပြါးလမ္းေဆး၊ ႏုပ်ိဳေဆး၊ အလွအပေဆး၊ အရပ္ရွည္ေဆး၊ ေယာက်ားပီသေဆး၊ မိန္းမပီသေဆး၊ အပ်ိဳျပန္ျဖစ္ေဆး၊ က်ဥ္းေဆး၊ ရွည္ေဆး၊ ၾကီးေဆး၊ ၾကာေဆး၊ ႕႕႕ (ကန္ေတာ့ပါ)။

ထိေရာက္တဲ့ေဆးေတြလည္းပါတယ္။ အနာအကုိက္အခဲသက္သာေဆးေတြ၊ ေလနာသက္သာေဆးေတြ၊ အိပ္ေဆးေတြ စသျဖင့္။ အဲတာေတြအမ်ားစုဟာ ဆရာဝန္မညႊန္ဘဲ မသံုးသင့္တဲ့ေဆးေတြျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးေတြတမယ္မက ေရာထားတဲ့ စပ္ေဆးေတြအေၾကာင္း ေရးထားပါတယ္။

ေစ်းကြက္မွာေရာ မာလ္တီလယ္ဗယ္ ျဖန္႔ျဖဴသူေတြကေန လာေရာင္းတာေတြထဲမွာ Dietary Supplement လို႔ ေရးထားတာေတြ အေတာ္မ်ားတယ္။ ဗီတာမင္ေတြနဲ႔ အမိုင္ႏို္အက္စစ္ေတြလို႔ ေရးထားပါမယ္။ အားေဆးနဲ႔ ျဖည့္စြက္စာလို႔ အတန္းအစားခြဲထားလို႔ FDA က မကန္႔ကြက္ပါ။ သဘာဝအရာေတြကေနထ ုတ္တယ္ဆိုလို႔ တခ်ိဳ႕က ပိုစိတ္ခ်ရမယ္ ထင္ၾကတယ္။ အားလံုးေတာ့ မမွန္ပါ။ ဒီေခတ္မွာ ေအာ္ဂဲနစ္တိုင္းလည္း မစစ္ပါ။

တခ်ိဳ႕ အဲလို MLM ေရာင္းတာသံုးေတာ့ ေကာင္းပါတယ္လို႔ေျပာၾကတယ္။ ေစာေစာကပဲ Virgin အဓိပၸါယ္စာေအာက္မွာ ကေလး ၂-၃ ေယာက္ေမြးထားသူသံုးေတာ့ ေကာင္းတယ္လို႔ေျပာဆိုပဲလို႔ ကြန္မင့္တခု ဖတ္ရတယ္။ ေဆးသစ္ေတြကို စမ္းသပ္ရင္ လူအုပ္စုကို ႏွစ္ခုခြဲျပီး တစုကို ေဆးေပးတယ္။ က်န္တစုကို ေဆးမဟုတ္တာ တခုခုေပးတယ္။ ျပီးမွ ႏိႈင္းယွဥ္ ေလ့လာတယ္။ ေဆးခန္းေတြမွာ ေရာဂါမရွိပဲ ေဆးလာကုသူေတြ ရွိပါတယ္။ ေဆးထိုးေပးပါေျပာသူေတြလည္း ရွိတယ္။ ခြဲေပးပါအထိ ေျပာသူမ်ိဳးလည္း ကိုယ္တိုင္ၾကံဳဘူးပါတယ္။ ေဆးလိုခ်င္သူကို ေဆးတခုခုေပးလိုက္လို႔ သက္သာသြားတာ တကယ္ရွိပါတယ္။ အဲတာကို Placebo effect အာနိသင္မရွိတဲ့ေဆးကေနရတဲ့ သက္ေရာက္မႈလို႔ေခၚတယ္။

ဘာလုပ္ၾကမလဲ
အစိုးရေတြကေန အဲလိုေရာင္းဝယ္ေနတာေတြကို ကိုင္တြယ္ရာမွာ အလြန္အားနည္းေနတယ္။ ႏိုင္ငံတိုင္းမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ သံုးစြဲသူေတြ ဥာဏ္သံုးၾကပါ။ ေဆးပညာသုတ၊ ဗဟုသုတ ရွာၾကပါ။ လြယ္လြယ္နဲ႔ မယံုပါနဲ႔။ မဟုတ္ မမွန္တာကို တိုင္ၾကားပါ။ အသိေပးပါ။ ထုတ္ေျပာပါ။ တည္တည္တန္႔တန္႔ေတာ့ ျဖစ္ပါေစ။ ေျဖာင့္မွန္တဲ့ပညာေပးမႈေတြ လိုအပ္တယ္။ တာဝန္ရွိသူေတြကေနလည္း အေရးယူမႈေတြ လုပ္သင့္တယ္။ တခ်ိဳ႕အျဖစ္အပ်က္ေတြဟာ ရာဇဝတ္မႈေျမာက္တယ္။

ဆရာဝန္ေကာင္းတေယာက္ဟာ လူနာကို ေမးစရာေတြ မစံုေသးပဲ၊ စမ္းသပ္တာေတြ အတြင္းေရာအျပင္ပါ မစံုေသးပဲ ေရာဂါအမည္မတပ္ပါ။ ေဆးကုသနည္း မလုပ္ပါ။ ဆရာဝန္က်င့္ဝတ္ထဲမွာ ရိုးသားစြာေျပာဆိုကုသပါမည္လို႔ ပါတယ္။ လူနာကို ဒုကၡေရာက္ေစေအာင္မလုပ္ပါလို႔ က်မ္းက်ိန္ထားရတယ္။ အမွန္အတိုင္းေျပာတာ အျမတ္အစြန္းမထြက္တတ္ပါ။ MLM ကေရာင္းတာမ်ိဳးလို ေၾကာ္ျငာေကာင္းေကာင္းနဲ႔ေရာင္းတာမ်ိဳးလို လူနာအားလံုးအတြက္ အကုန္လံုးေကာင္းတဲ့ ေဆးဆိုတာ ဆရာဝန္ေကာင္းတေယာက္ဆီမွာ မရွိပါ။ ေဆာရီး။

အေမရိကန္သမတ ေဒၚနယ္ထရမ့္နဲ႔ သူ႔ဝန္ၾကီးေတြ ခ်မ္းသာတာထဲမွာ ဒီလုပ္ငန္းလည္းပါတယ္။

မွတ္ခ်က္ = တံလွ်ပ္လို႔ေရးတာမ်ားျပီး တံလွပ္လို႔လည္း ေရးၾကတယ္။ ပူလြန္းတဲ့ခ်ိန္ခါမွာ အေဝးကေနၾကည့္ရင္ ေရမဟုတ္ဘဲ ေရလို႔ထင္ရတဲ့ အျမင္ေသြလြဲမႈကို ေခၚပါတယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၂၉-၁ဝ-၂ဝ၁၆
၂-၁ဝ-၂ဝ၁၇

Comments

Popular posts from this blog

က်န္းမာျခင္းသည္ လာဘ္တပါး

Furamin BC သံဓါတ္အားေဆး