Water poisoning ေရအဆိပ္သင့္ျခင္း

မဂၤလာပါဆ႐ာ႐ွင့္ ကြ်န္မက အိမ္ေထာင္က်တာ ၄ လေက်ာ္ပါျပီ႐ွင့္။ ကေလးယူ႐န္အစီအစဥ္႐ွိပါသည္။ အသက္က ၃၁ ျပည့္ျပီးပါျပီ႐ွင့္။ ဆရာ႐ွင့္ ေရေသာက္မ်ားျခင္းက ေကာင္းလားဆုိးလားသိပါရေစ႐ွင့္။ ကြၽန္မက အနည္းငယ္ဝပါတယ္။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ရင္ပိန္တယ္ဆုိလုိ႔ တႏွစ္အတြင္းေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ဆရာ ကြၽန္မမ်က္ႏွာက အရင္ကထက္ ပုိၿပီးေဖာင္းကားလာပါတယ္။ ေရေသာက္မ်ားတာေၾကာင့္လား တျခားေၾကာင့္လား သိခ်င္ပါတယ္႐ွင့္။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ဆရာ။

ေရမ်ားမ်ားေသာက္ရင္ ပိန္တယ္လို႔ေျပာတဲ့ အထူးကုဆရာဝန္အမည္သိခ်င္တယ္။ အေလးခ်ိန္ခ်နည္း မေန႔က ထပ္တင္ထားတယ္။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါလို႔မပါ။ ကြ်န္ေတာ္ကေတာ့ အထူးကုမဟုတ္ပါ။

ေရဆိပ္သင့္ျခင္းလို႔ ေခါင္းစဥ္တပ္ေပမဲ့ ေသာက္တဲ့-သံုးတဲ့ေရထဲမွာ အဆိပ္ပါတာ မဟုတ္ပါ။ ေရသန္႔ဗူးထဲကေရေတြ တအားၾကီး ေသာက္ရင္လဲ အဆိပ္သင့္ႏိုင္တာကို ေျပာတာျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးစာနဲ႔ဆို Water intoxication လို႔ ေခၚတယ္။ ေသေကာင္း ေသႏိုင္တယ္။ ဦးေႏွာက္ လုပ္ငန္းေတြ ထိခိုက္ေစမယ္။ Electrolytes ဓါတ္ဆားအခ်ိဳးအစား မမွ်ရာကေန Hyponatremia ေခၚတဲ့ ဆိုဒီယမ္နည္းတာျဖစ္ေစတယ္။

အမွတ္တမဲ့ေတာ့ ေရကိုတအားေသာက္တယ္ဆိုတာ ရွားပါတယ္။ Water drinking contests ေရေသာက္ ျပိဳင္ၾကရင္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ၁၂-၁-၂ဝဝ၇ ေန႔က Hold Your Wee for a Wii ေရေသာက္ျပီး ေသးမေပါက္နဲ႔ဆိုတဲ့ ျပိဳင္ပြဲဝင္သူ ၂၈ ႏွစ္အရြယ္၊ ကေလး ၂ ေယာက္အေမ Jennifer Strange ဟာ ေသသြားလို႔ ျပိဳင္ပြဲစီစဥ္တဲ့ The End ေရဒီယိုက ေဒၚလာ ၁၆႕၅ သန္း ေလွ်ာ္လိုက္ရတယ္။ ေဆးရံုေတြမွာ လူနာကို လိုတာထက္ေရပါတဲ့ Drips ေတြ အမ်ားၾကီး သြင္းရင္လဲ ဒုကၡေပးမယ္။ တန္ေဆး၊ လြန္ေဘး အစစ္ျဖစ္တယ္။

လူ႔ကိုယ္ခႏၶာမွာ ပါးစပ္ႏႈတ္ခမ္းကေန စအိုအထိရွိတဲ့ အစာလမ္းကေန ေရကို စုပ္ယူႏိုင္စြမ္းရွိတယ္။ အစာအိမ္နဲ႔ အူေတြကေန အမ်ားဆံုး စုပ္ယူေပးတယ္။ ေရ နဲ႔ ဆိုဒီယမ္ဓါတ္ဆားက တြဲေနတယ္။ တသမတ္ထဲ မွ်ေနရတယ္။ ဆဲလ္ တခုရဲ႕ အျပင္ဝန္းက်င္နဲ႔ ဆဲလ္အတြင္းကလဲ မွ်ေနရတယ္။ ေရက မ်ားသြားခ်ိန္မွာ ဆိုဒီယမ္က နည္းသြားမယ္။ Hyponatremia ေခၚတယ္။ တေနရာရာမွာ ဓါတ္ဆားအခ်ိဳးအဆ ကဲမယ္-နည္းမယ္ဆိုရင္ ဆဲလ္နံရံကေန Osmosis ေအာ့စ္ေမာဆစ္ ေခၚ အျပန္အလွန္ စုပ္ယူ-စုပ္ထုတ္ျခင္း ျဖစ္စဥ္အရ ညီေစအာင္ ၾကိဳးစားလိမ့္မယ္။ ဆဲလ္ေတြ ေဖါင္းကားလာလိမ့္မယ္။ ဦးေႏွာက္ထဲမွာ ဖိအားေတြ တက္လာလိမ့္မယ္။

ေရအဆိပ္သင့္ျခင္း လကၡဏာေတြစေတာ့မယ္။ ေခါင္းကိုက္မယ္၊ (ပါဇင္နယ္လ္တီ) ေျပာင္းမယ္၊ အမူအယာေျပာင္းမယ္၊ စိတ္ရႈတ္ေထြးလာမယ္၊ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္လာမယ္၊ အိပ္ခ်င္လာမယ္။

ဆက္ျပီးေတာ့ ၾကိဳးစားမႈရွိခ်ိန္မွာ အသက္ရွဴလို႔ခက္လာမယ္၊ ၾကြက္သားေတြ အားနည္းလာမယ္၊ အလိုလိုလႈတ္မယ္၊ နာမယ္၊ ပ်ိဳ႕မယ္၊ အန္မယ္၊ ေရငတ္သလိုျဖစ္မယ္၊ နာတာ-ထိတာ-ဖိတာကိုသိမႈေတြ အားယုတ္လာမယ္။

ဆက္ဆိုးလာမယ္ဆိုရင္ သူငယ္အိမ္တံု႔ျပန္မႈေလွ်ာ့လာမယ္၊ အေရးအၾကီးဆံုး လကၡဏာေတြ ထိခိုက္လာမယ္။ ဥပမာ ႏွလံုးခုန္ေႏွးမယ္၊ ေသြးဖိအား အထက္ဂဏန္နဲ႔ ေအာက္ဂဏန္ၾကား ကြာဟမႈမ်ားလာမယ္။ ဦးေႏွာက္ေရာင္လာမယ္။ ဦးေႏွာက္အေျခေနရာကို ဖိအားသက္ေရာက္လို႔ ဆက္ျဖစ္စရာေတြ ျဖစ္လာမယ္။ ဗဟိုဦးေႏွာက္-အာရံုေၾကာစနစ္ ထိခိုက္လာမယ္။ တက္မယ္၊ သတိလစ္မယ္၊ ေသဆံုးမယ္။

ဘယ္လိုလူေတြမွာ ပိုဆိုးသလဲ။
• ကေလးငယ္ေလ ဆိုးေလ။ ၉-၆-၂ဝဝ၂ မွာ ၄ ႏွစ္သမီးေလး Cassandra Killpack ကို မေအျဖစ္သူက ေရတဂါလံ ကုန္ေအာင္ အေသာက္ခိုင္းရာကေန ေသသြားလို႔ သူ႔အေမ Jennette Killpack ေထာင္က်တယ္။
• မာရသြန္အေျပးသမား အျဖစ္မ်ားတယ္။ ေရေသာက္မ်ားရာကေန Sodium levels 135 mmol/L ထက္က်လာခ်ိန္မွာ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ျဖစ္လာမယ္။
• ခြန္အား အသံုးမ်ားတာကေနလဲျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ေမာလြန္းလို႔ ေရေတြ တအားေသာက္ရင္ ျဖစ္မယ္။ ၁၂-၉-၁၉၉၉ မွာ စစ္သင္တန္းဆရာ Michael J. Schindler ေသဆံုးရတယ္။
• MDMA (Ecstasy) ေဆးမ်ိဳးေသာက္ျပီး လုပ္သင့္တာတဲ့ပိုျပီး ခြန္အားစိုက္ရာကေနလဲျဖစ္မယ္။
• Heat stress သိပ္ပူခ်ိန္မ်ိဳးမွာ နားေနရင္နဲ႔ ေရေတြ အေသာက္မ်ားရင္လဲ ျဖစ္မယ္။
• စိတ္ေရာဂါရွိသူေတြက ေရပိုေသာက္တယ္။
• Oxcarbazepine ေဆးေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Diabetes insipidus ဆီးခ်ိဳေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

ဘယ္လိုကုသမလဲ
ေတာ္ေတာ္တန္တန္က ေရာဂါလကၡဏာမျပေသးပါ။ ျဖစ္လာျပီဆိုရင္ Diuretics ဆီးသြားေစတဲ့ေဆး ေပးရမယ္။ Vasopressin receptor antagonists ေဆးကိုလဲ သံုးတယ္။

လူေတြ ေရဘယ္ေလာက္ေသာက္လိုသလဲ

လူတေယာက္ ေရတေန႔ ဘယ္ေလာက္ေသာက္သင့္လဲဆရာ။ အမ်ားႀကီးေသာက္ရင္ ေဘးျဖစ္ေစလားဆရာ။ ေရဖ်ဥ္းေရာ စြဲတတ္လားဆရာ။

လူတေယာက္ ေရတေန႔ ဘယ္ေလာက္ေသာက္သင့္လဲ တန္းေျပာလို႔မရပါ။ ေရဖ်င္းနဲ႔ ဆက္စပ္မႈမရွိတာေတာ့ တန္းေျပာလို႔ ရတယ္။ ဓါတ္တူနံတူဆိုျပီး အထအနေကာက္ယူတဲ့အက်င့္ေတြက တကယ့္အျဖစ္အပ်က္ေတြ မဟုတ္ပါ။ မေျပာသင့္ၾကပါ။ နားမေယာင္သင့္ပါ။ မွားတယ္။

လူတေယာက္ ေရတေန႔ ဘယ္ေလာက္ေသာက္သင့္လဲ ဆရာဝန္ေမးစရာမလိုဘဲ ေသာက္ေနၾကတာ ဘာမွ မျဖစ္သေလာက္ပါ။ ဘယ္ေလာက္ ေသာက္သင့္သလဲဆိုတာ အခ်က္ေတြအမ်ားၾကီးကို ၾကည့္ရမယ္။ ရာသီဥတု၊ အရက္၊ ေဖ်ာ္ရည္၊ ေရေႏြးၾကမ္း၊ အစားအေသာက္ထဲမွာ ဖိုက္ဘာ၊ ပရိုတင္း၊ အဆီ၊ သၾကားဓါတ္၊ ဘယ္ေလာက္ပါသလဲ။ ေရာဂါအခံ ဥပမာ ဆီးခ်ိဳရွိသလား၊ ေနတဲ့အရပ္က ျမင့္တဲ့အရပ္ေဒသမွာလား၊ ဘယ္လိုေဆး ဥပမာ ဆီးသြားေစတဲ့ေဆး ေသာက္ေနသလား။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ၊ လုပ္ရတဲ့အလုပ္အကိုင္၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္၊ ကေလးႏို႔တိုက္၊ ကိုယ္ပူ၊ ဝမ္းေလွ်ာ၊ အန္၊ ခြဲစိတ္ကုသထား၊ ေသြးထြက္-ေသြးသြန္၊ အသက္။ အငန္စားသူက ေရပိုလိုတယ္။

Water Intake Calculator တြက္ခ်က္နည္းေတြ၊ Water Intake Formulas ေဖၚျမဴလာေတြေတာ့ ရွိတယ္။ အဲတာေတြ မေရးေတာ့ဘဲ အၾကံျပဳခ်က္သာေရးပါရေစ။

(၁) Replacement Approach အစားျဖည့္နည္း = လူေတြဟာ ပ်မ္းမွ် တေန႔မွာ ဆီး တလီတာခြဲ (၆႕၃ ခြက္) သြားတယ္။ ဝမ္းထဲ၊ ေခြ်းထဲနဲ႔ အသက္ရွဴထုတ္ရာကေန တလီတာေလာက္ကုန္ဆံုးတယ္။ စားတာေတြထဲကေန ၂ဝ% ေရရေနတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တေန႔မွာ ၂ လီတာ (၈ ခြက္) ေသာက္ႏိုင္ရင္ လံုေလာက္တယ္။

(၂) 8×8 Rule ရွစ္ ဥပေဒသ= တေန႔မွာ ၈ ေအာင္စေသာက္ပါ။

(၃) Water Intake per Caloric Intake ကယ္လိုရီနဲ႔တြက္နည္း = စားတဲ့ကယ္လိုရီကို ဝ႕ဝ၃၄ နဲ႔ေျမွာက္ပါ။

အၾကံျပဳခ်က္
ကိုယ့္ကိုယ္ခႏၶာကိုယ္ကို သိပါ။ ေရဆာေနတာ သိပါ။ အာေခါင္ေျခာက္ေနတာ သိပါ။ ေခြ်းထြက္ေနတာ သိပါ။ ေနမေကာင္းတာ သိပါ စသျဖင့္။ လႈပ္ရွားမႈနည္းသူဆိုရင္ တေန႔မွာ ၈-၁၂ ခြက္ ေသာက္ပါ။ ေခြ်းထြက္ေအာင္ လုပ္ရသူဆိုရင္ ၁၂-၁၆ ခြက္ေသာက္ပါ။

အသက္ ၅ ႏွစ္မွ ၈ ႏွစ္ = ေရ ၅ ခြက္ = ၁ လီတာ။
အသက္ ၉ ႏွစ္မွ ၁၂ ႏွစ္ = ေရ ၇ ခြက္ = ၁႕၅ လီတာ။
အသက္ ၁၃ ႏွစ္အထက္ = ေရ ၈-၁ဝ ခြက္ = ၂ လီတာ။
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ = ၁ဝ ခြက္ = ၂႕၃ လီတာ။
၁ ဂါလံ = ၃႕၈ လီတာ = ၄ ကြာတ = ၁၂၈ ေအာင္စ။

ဓါတ္ပံု = ၂ဝဝ၈ ေမလ ၁၅ ရက္ေန႔က ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံ ထန္ဝွာခရိုင္မွာ အမ်ိဳးသမီးတေယာက္ ေရအဆိပ္သင့္လို႔ ေဆးရံုမတင္ရမီပံု။

Dr. တင့္ေဆြ
၂၅-၁၂-၂ဝဝ၄
၉-၁-၂ဝ၁၉