Infertility and TB တီဘီ ေဆးနဲ႔ ကေလးမရႏိုင္ေသးျခင္း

1.     သမီးအိမ္ေထာင္က်တာ ၆ လရွိပါျပီ ဒါေပမဲ႔ခုထက္ထိ ကိုယ္ဝန္မရွိေသးပါဘူး လက္မထပ္ခင္က လည္ပင္းမွာ အက်ိတ္ရွိလို႔ ခြဲလိုက္ေတာ့အက်ိတ္က တီဘီက်ိတ္တဲ့။ တီဘီေဆးေသာက္ရေသးတယ္။ ေဆးေသာက္ျပီး ၂ လေက်ာ္မွာ လက္ထပ္တာပါ။ သမီးတို႔လင္မယားႏွစ္ေယာက္က တစ္ျမိဳ႔စီပါ။ ဝန္ထမ္းဆိုေတာ့ တစ္လမွ ပိတ္ရက္ ၂-၃ ရက္ဘဲ ေတြ႔ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ တီဘီေဆးေသာက္ရင္ ကိုယ္ဝန္ရနိုင္လားမရႏိုင္လား သိခ်င္လို႔ပါဆရာ။

2.     ကြ်န္မက အသက္ ၃၁ႏွစ္ပါ။ (႕႕႕႕႕) ႏိုင္ငံမွာ အလုပ္လုပ္ေနသူ တေယာက္ပါ။ အိမ္ေထာင္က်တာ ၁ ႏွစ္ခြဲ ေက်ာ္ပါျပီ။ အခု ရာသီ မလာတာ ၁ လ (၅၄ ရက္) ေက်ာ္ပါျပီ။ Pregnancy Test စစ္ၾကည့္ေတာ့လည္း Negative ျပပါတယ္။ ရွမ္းပ်ိဳေမ ေသြးေဆး ေသာက္တာလည္း ၁ ပတ္ ေက်ာ္ပါျပီ အခုထိ မထူးျခားေသးပါဘူး။ အရင္တခါကလည္း ရက္ ၄ဝ ေက်ာ္ သြားလုိ႔ ေဆးခန္း ျပခဲ့ပါတယ္။ ေကသီပန္ ေသာက္လိုက္ေတာ့ အဆင္ေျပသြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီတခါေတာ့ ေကသီပန္လည္း မေသာက္ခ်င္ေတာ့ပါဘူး။ ကေလးရိွေနရင္ ဒုကၡေရာက္မွာလည္း စိုးရိမ္မိပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၅ ႏွစ္က အဆုပ္ထဲ ေရဝင္တဲ့ ေရာဂါ ျဖစ္ဖူးေတာ့ TB ေဆးကို ၆ လေလာက္ ေသာက္ခဲ့ပါတယ္။ ကြ်န္မ Internet မွာ ဖတ္ဖူးတာေတာ့ TB ေဆး စားဖူးတဲ့ သူေတြက ကေလးရဖို႔ ခက္တယ္တဲ့။ အခု ကြ်န္မမွာ ဘာလုုပ္ရမွန္း မသိျဖစ္ေနပါတယ္။ ေဆးခန္းပဲ သြားရမလုိလို၊ ေဆးေတြပဲ ေသာက္ရ မလိုလိုနဲ႔ ျဖစ္ေနပါတယ္။

တီဘီအတြက္ ေပးတဲ့ေဆးေတြမွာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး မမ်ားလွပါ။ တခ်ိဳ႕မွာေတာ့ အသည္းကို ထိခိုက္ေစႏိုင္လို႔ အသည္းေရာင္ေရာဂါ လကၡဏာေတြကို သတိထားရတယ္။ ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္တာ၊ အစားအေသာက္ ပ်က္တာ၊ ဆီး-မ်က္လံုး ဝါလာတာ၊ ကိုယ္ပူၾကာေနတာေတြျဖစ္ရင္ ဆရာဝန္ျပရမယ္။ အခုေမးသူမွာ ေဆးေတြေသာက္ထားျပီးျဖစ္လို႔ စိုးရိမ္စရာ မလိုေတာ့ပါ။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြထဲမွာ ကေလးမရေစတာ မပါတာ ေတြ႔ပါလိမ့္မယ္။

ဒါေပမဲ့ TB နဲ႔ ကေလးမရႏိုင္တာ ဆက္စပ္မႈ အေသအျခာရွိပါတယ္။ မ်ိဳးပြါးလမ္းေၾကာင္းမွာ တီဘီ ျဖစ္ရင္ ကေလးမရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေယာက္်ားေတြမွာ က်ား-အစိမွာ တီဘီ ျဖစ္ရင္ သူ႔သုက္ရည္ထဲမွာ သုက္ပိုး မပါလို႔ ကေလးမရတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ သားအိမ္ တီဘီ နဲ႔ သားအိမ္ျပြန္ တီဘီ ျဖစ္မွ ကေလးမရတာ ျဖစ္ေစတယ္။

တီဘီ ပိုးဟာ ကိုယ္ထဲ ဝင္တံုးကေတာ့ အသက္ရွဴလမ္းကေန ဝင္ခဲ့တာပါ။ ခုခံစြမ္းေၾကာင့္ အဆုပ္ တီဘီ မရဘဲေနမယ္။ ပိုးေတြက အကုန္ ေသမသြားဘဲ ရွိေနႏိုင္တယ္။ ေသြးကေနတဆင့္ တျခားေနရာေတြကို ေရာက္သြားမယ္။ မ်ိဳးပြါးလမ္းမွာ ပိုးေတြ ေရာက္လာျပီး Genital TB မ်ိဳးပြါးလမ္း တီဘီ ကေန ကေလးမရတာ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။

မ်ိဳးပြါးလမ္းမွာ တီဘီ ျဖစ္ေနတာကို ေရာဂါရွာရတာ သိပ္မလြယ္ဘူး။ မ်ိဳးပြါးလမ္းက အသားစထဲမွာရွိမဲ့ တီဘီပိုးကို ေမြးယူစစ္ေဆးမွ သိႏိုင္တယ္။ သားအိမ္ျပြန္ထဲက အသားစထုတ္ယူဘို႔ဆိုတာ မျဖစ္ႏိုင္သေလာက္ ခက္ခဲေသးတယ္။ သားအိမ္ကုိ ျခစ္ျပီး ပိုးေမြးယူတာေလာက္သာ လုပ္ႏိုင္တယ္။ ဒါလဲ ပိုးေမြးရတာ မလြယ္လွဘူး။ ဗိုက္ထဲကို ကရိယာထည့္ၾကည့္တာ လုပ္ႏိုင္ရင္ေတာ့ ေကာင္းတယ္။

မ်ိဳးပြါးလမ္းမွာ တီဘီ ျဖစ္ေနရင္ ပံုမွန္မဟုတ္ ေသြးဆင္းတာအျပင္ အနာျဖစ္တာလဲ ရွိတတ္တယ္။ အထဲမွာ တီဘီ ပိုး-ေရာဂါ ရွိေနေပမဲ့ လကၡဏာမျပဘဲ ရွိေနတဲ့ Silent TB ကိုစစ္ေဆးဘို႔ Reproductive molecular immunology' techniques for PAMP နည္း သံုးႏိုင္ပါတယ္။ AFB smears, Polymerase Chain Reaction (PCR) tests, CT or MRI scanning or Ultrasound နည္းေတြနဲ႔ စမ္းသပ္တယ္။

၁၉၈၉-၁၉၉၉ အတြင္း တီဘီေရာဂါရွိတာ ေသခ်ာသူ အမ်ိဳးသမီးေပါင္း ၃ဝ၈၈ ေယာက္ကို ဆန္းစစ္မႈေတြ လုပ္တယ္။
• ၄၆ ေယာက္မွာ မ်ိဳးပြါးလမ္း TB ရွိတာေတြ႔ရတယ္။
• သူတို႔ရဲ႕ ပ်မ္းမွ် အသက္ဟာ ၃ဝ႕၄ ႏွစ္ျဖစ္တယ္။
• ၁၇% မွာသာ ဗိုက္နာတယ္လို႔ ခံစားရတယ္။
• ၇ ေယာက္ကို အလံုး၊ ဒါမွမဟုတ္ အနာတခုခုရွိလို႔ ဗိုက္ခြဲရင္းကေန တီဘီ ပါရွိေနတာသိရတယ္။
• ၃ ေယာက္က ပံုမွန္မဟုတ္ဘဲ ေသြးဆင္းလို႔ သားအိ္မ္ျခစ္ရာကေနသိတယ္။
• ၃၁ ေယာက္ကေတာ့ ကေလးမရႏိုင္တာကို ေဆးစစ္ရင္း တီဘီ ရွိတာ သိလာရတယ္။

အမ်ိဳးသမီး ေမြးလမ္း တီဘီ ျဖစ္ႏွဳန္းဟာ တီဘီ ေရာဂါသည္ေတြထဲမွာ ၁႕၃၂% ရွိတယ္။
• သားအိမ္ တီဘီျဖစ္သူက ၇၂႕ဝ၃%၊
• သားအိမ္ျပြန္ တီဘီ က ၃၄႕ဝ၄% ရွိတယ္။
• မ်ိဳးဥအိမ္ တီဘီ ျဖစ္သူက ၁၂႕၉% နဲ႔
• သားအိမ္ဝ တီဘီ က ၂႕၄% ရွိတယ္။

မ်ိဳးပြါးလမ္း TB ဟာ ကေလးမရတာထဲက အေရးပါတဲ့ အေၾကာင္းခံတခု ျဖစ္တယ္။ သူတို႔ထဲက ၂% သာ ကေလးအေကာင္းေမြးႏိုင္ၾကတယ္။ သားအိမ္ျပြန္မွာ ျဖစ္ေနသူေတြၾကေတာ့ ေဆးကုတာေတာင္ ကေလးမရ ျဖစ္တယ္။ IVF နည္းနဲ႔သာ ကေလးရေအာင္ ၾကိဳးစားရေတာ့မယ္။

ေရာဂါသိတာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္း ေဆးကုရမယ္။ ေဆးမတိုးတာ မျဖစ္တဲ့ မ်ိဳးပြါးလမ္း တီဘီ ရွိသူေတြကို WHO ရဲ႕ သတ္မွတ္ခ်က္အရ Directly Observed Treatment Short Course (DOTS) ၆ လ ေဆးေပးကုသေစတယ္။ မ်ိဳးပြါးလမ္း တီဘီ ရွိသူထဲက ၂% ဟာ (MDR-TB) ေဆးမ်ိဳးစံု ခံႏိုင္ရည္ရွိတဲ့ အမ်ိဳးအစား ျဖစ္တယ္။ လိုအပ္ရင္ ခြဲစိတ္တာပါ လုပ္ရေသးတယ္။

• ေမြးလူနာ ၁ဝဝဝ ရွိတိုင္း (< 2.5 kg) အေလးခ်ိန္မျပည့္တဲ့ကေလး ၃၄၂ ေယာက္ရွိတယ္။ တီဘီမရွိသူေတြထဲကဆိုရင္ ၁၆၅ ေယာက္သာရွိတယ္။
• (< 37 weeks) အခ်ိန္ေစာေမြးသူ ၂၂၈ ေယာက္ရွိတယ္။ တီဘီမရွိသူေတြထဲကဆိုရင္ ၁၁၁ ေယာက္သာရွိတယ္။
• ေမြးကာစကေလးေသဆံုးမႈ ၁ဝ၁ ေယာက္ရွိတယ္။ တီဘီမရွိသူေတြထဲကဆိုရင္ ၁၆ ေယာက္သာရွိတယ္။
• (16-28 weeks) ဗိုက္ထဲကေလးေသဆံုးမႈ ၂ဝ ေယာက္ရွိတယ္။ တီဘီမရွိသူေတြထဲကဆိုရင္ ၂ ေယာက္သာရွိတယ္။

ဘယ္ေနရာမွာ တီဘီ ရွိရွိ TB ေဆးေတြသာ ေပးရတယ္။ ခပ္လြယ္လြယ္ ေတြးသူေတြက တီဘီ ေဆးေတြေၾကာင့္ ကေလး မရတာလို႔ ေျပာခ်င္ေျပာၾကမယ္။ အမွန္က ကေလးမရလို႔ တီဘီေဆးေတြေပးရတာသာျဖစ္ပါတယ္။

Infertility and TB (2) တီဘီ ေဆးနဲ႔ ကေလးမရႏိုင္ေသးျခင္း (၂)

ကြ်န္ေတာ့္ နာမည္ (႕႕႕႕႕) ျဖစ္ပါသည္။ အသက္ ၂၄ ႏွစ္ရွိျပီး ေနတာကေတာ့ (႕႕႕႕႕) ကပါ။ (၁) TB ေရာဂါပိုး ေပ်ာက္ေဆး။ TB ေဆးစားေနခ်ိန္မွာ ကုိယ္ဝန္ယူလို႔ ရပါသလား။ ေနာက္ျပီး သူမ်ားေတြ ေျပာတာ TB ေဆးက ျပင္းလို႔ Sperm ပိုးေတြပါ ေသကုန္တယ္၊ ကိုယ္ဝန္ယူလို႔ မရဘူးလို႔ ေျပာၾကတာ ဟုတ္ပါသလား။

တီဘီ ျဖစ္ေနသူေတြအတြက္ အမ်ားဆံုးေပးတဲ့ ေဆးေတြကေတာ့ -
1. Isoniazid (INH)
2. Rifampin (RIF)
3. Ethambutol နဲ႔
4. Pyrazinamide စားေဆးေတြနဲ႔
5. Streptomycin ထိုးေဆး ျဖစ္တယ္။

တီဘီေဆးေတြဟာ ေယဘုယ်ေျပာရရင္ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ မမ်ားပါ။ ရွိတာေတြကလဲ သာမန္ေတြ ျဖစ္တာ မ်ားပါတယ္။ ဆိုးတာေတြ မရွိဘူးေတာ့ မဟုတ္ပါ။ အစားပ်က္၊ ပ်ိဳ႕၊ အန္၊ မ်က္စိနဲ႔ အသားအရ ဝါ၊ ကိုယ္ပူ၊ ဗိုက္နာ၊ ေျခ-လက္ က်င္၊ အေရျပား နီ၊ ေသြးထြက္လြယ္၊ အဆစ္နာ၊ ေခါင္းမူး၊ ပါးစပ္နာတဝိႈက္ ထံု-က်င္၊ မ်က္စိ ၾကည့္လို႔ မေကာင္း၊ နားထဲ အသံေတြၾကား၊ နား ေကာင္းေကာင္း မၾကား၊ အသည္းေရာင္ႏိုင္တယ္။

• Rifampin ေဆးေၾကာင့္ ဆီး၊ တံေတြး၊ မ်က္ရည္ေတြ ဝါမယ္။ ေနေရာင္ကို အရင္လို မခံႏိုင္ျဖစ္မယ္။ ေနကာ-မ်က္မွန္ တပ္ပါ၊ အဝတ္အစား လံုလံုျခံဳ ဝတ္ရပါ။ Birth control pills ကိုယ္ဝန္တားေဆးနဲ႔ Implants ကိုယ္ဝန္တား အေရျပားေအာက္ ထားရတဲ့ အေခ်ာင္းေတြ ထိေရာက္မႈ နည္းေစမယ္။ Rifampin ေသာက္ေနရသူ အမ်ိဳးသမီးေတြ တျခား ကိုယ္ဝန္တားနည္းေတြ သံုးသင့္တယ္။ တကယ္လို႔ Rifampin တီဘီေဆးေရာ Methadone ဘိန္းျဖတ္ေဆးပါ တြဲသံုးေနရရင္ Methadone dosage အဆကို ျပင္ရမယ္။
• Isoniazid ေဆးေၾကာင့္ Peripheral neuropathy အေဝး-အဖ်ားမွာရွိတဲ့ အာရံုေၾကာေတြ ထိခိုက္မယ္။ Hepatitis အသက္ ၄ဝ ေက်ာ္သူေတြ အသည္းေရာင္ႏိုင္တယ္။ Isoniazid (INH) ေဆးေသာက္ေနသူေတြဟာ ဝိုင္၊ ဘီယာ၊ အရက္ေသာက္ေနရင္ အႏၠရာယ္ ရွိတယ္။
• Ethambutol ေဆးေၾကာင့္ မ်က္စိၾကည့္ရတာ မေကာင္းျဖစ္မယ္။ ျမင္တာေရာ အေရာင္ခြဲျခားတာေရာ။
• Pyrazinamide ေဆးေၾကာင့္ Hepatitis အသည္းေရာင္မယ္၊ Joint Pains အဆစ္နာမယ္။

Streptomycin (စထြက္ပတိုမိုင္စင္) ထိုးေဆး ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး
မ်က္ႏွာမွာ က်င္သလို ပုရြက္ဆိပ္တက္သလို ခံစားရႏိုင္တယ္။ ေခါင္းက ပတ္ျခာလည္ေနမယ္၊ ကိုယ္ပူမယ္၊ ကိုယ္ေရာင္မယ္။
Severe allergic reactions ေဆးမတည့္လကဏာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ (ပနယ္စလင္) မတည့္သူေတြလို ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေဆးတခါမွ မထိုးဘူးေသးသူေတြမွာ တည့္-မတည့္ အရင္စမ္းျပီး တည့္မွ ထိုးရတယ္။

ခ်ဳပ္လိုက္ရင္ စာရင္းပါ တီဘီ ေဆး အားလံုးရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးမွန္သမွ်ထဲမွာ သုက္ပိုးေသေစတာ မပါပါ။ ဆက္ဖတ္ပါ ကေလးမရလို႔သာ တီဘီ ေဆး ေပးရတာ ေတြ႔ပါလိမ့္မယ္။

TB and infertility တီဘီ နဲ႔ ကေလးမရ ျဖစ္ေနတာ
Tubercle bacillus တီဘီ ပိုးဝင္တာ နဲ႔ TB disease တီဘီေရာဂါ ျဖစ္ေနတာ မတူပါ။ ကေန႔ကာလမွာ Infertility ကေလးမရ ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ TB of the genital tract မ်ိဳးပြါးလမ္းမွာ တီဘီ ျဖစ္ေနရတာ ျဖစ္ခဲ့တယ္။ Socioeconomic conditions လူေနမႈဘဝေတြ တိုးလာၾကသူေတြအတြက္ေတာ့ ဒီအေၾကာင္းရင္းက အရင္ကေလာက္ မမ်ားေတာ့ဘူး။

ျမန္မာျပည္လို ေနရာေတြမွာ လူတိုင္းလိုလို Tubercle bacillus တီဘီ ပိုးနဲ႔ ေန႔တိုင္းလိုလို ေတြ႔ေနၾကရတယ္။ (၁) BCG vaccine ဆိုတဲ့ တီဘီ ကာကြယ္ေဆးကိုလဲ ကေလးတိုင္း ထိုးေပးထားတယ္။ (၂) တီဘီ လူနာေတြနဲ႔ ေတြ႔ေနၾကရတယ္။ ဒီ ၂ ခ်က္ေၾကာင့္ Immune တီဘီ ျပီးတာ ျဖစ္လာၾကေစတယ္။ ေနာက္တခါ ပိုးဝင္လာလို႔ကေတာ့ တိုက္ဖ်က္ႏိုင္စြမ္း ရလာတာကို ေျပာတာပါ။ ကိုယ္ထဲမွာ Anti-TB antibodies ေတြရွိေနျပီျဖစ္လို႔ အဲလို ျပန္ခ်ႏိုင္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။

TB ေၾကာင့္ ဘာလို႔ ကေလးမရ ျဖစ္ရသလဲ
မ်ိဳးပြါးလမ္းကို တီဘီပိုး အဝင္ခံရမွ ျဖစ္ပါမယ္။ Genital TB လို႔ေခၚမယ္။ အစပိုင္းမွာ တီဘီပိုးက ေလထဲကေန ပါလာလို႔ အဆုပ္ (အသက္ရွဴလမ္း) ထဲ ဝင္မွာပါ။ ကိုယ္ခံအားေတြကေန ခံတိုက္လိုက္ေတာ့ ေရာဂါ မရဘူးေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ပုိးေတြက ျငိမ္ေန ကုတ္ေနၾကတာသာ ျဖစ္တယ္။ တခါတေလမွာ ဒီလို ငုပ္ေနတဲ့ အေကာင္ေတြက တစခန္းထလာမယ္။ ဒီအခါမွာ ေသြးကေနတဆင့္ တကုိယ္လံုး ေလွ်ာက္သြားလိမ့္မယ္။ ကိုယ္ထဲက ဘယ္ေနရာျဖစ္ျဖစ္ ေရာက္သြားႏိုင္တယ္။ ဒီအေကာင္ေတြ တြယ္ကပ္ ဝင္ေရာက္ရာ ေနရာမွာ ေရာဂါ ျဖစ္ေစတာ့တယ္။ မ်ိဳးပြါးလမ္းဆိုတာကို ေရာဂါရလာမွ ကေလးမရတာျဖစ္ပါမယ္။

ေယာက္်ားေတြမွာ Tuberculous epididymo-orchitis အစိ-အေက်ာေရာင္တယ္။ သုက္ပိုး သြားလမ္းကို ပိတ္ေစႏိုင္တယ္။ ဒီေယာက္်ားဟာ Azoospermic သုက္ရည္ထဲမွာ သုက္ပိုး မပါႏိုင္ေတာ့ဘူး။

အမ်ိဳးသမီးမွာ ျဖစ္ရင္ TB endomteritis သားအိမ္-တီဘီ ျဖစ္မယ္။ ဒါေပမဲ့ ဘာမွ မခံစားဘဲ ေနတတ္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ Genital TB မ်ိဳးပြါးလမ္းမွာ တီဘီ ျဖစ္တာကို ေရာဂါရွာရခက္တတ္တယ္။ Tubercle bacillus တီဘီ ပိုးကို Culture ေမြးယူစစ္ေဆးမွ သိႏိုင္တယ္။ ခက္တာက Fallopian tubes သားအိမ္ျပြန္ရဲ႕ အတြင္းနံရံ အသားစကို ထုတ္ယူဘို႔ မလြယ္ဘူး။ Uterine curettage သားအိမ္ျခစ္ျပီး Endometrial tissue သားအိမ္အတြင္းလႊာကိုသာ စစ္ေဆးရတယ္။ ဒီအထိ မခက္ေသးပါ။ ပိုးေမြးရတာၾက ခက္လာျပီ။

TB salpingitis ေရာဂါေတြ႔လို႔ ေဆးေကာင္းေကာင္း ကုေပမဲ့ ပိုးသာေသမယ္ သားအိမ္ျပြန္ ပိတ္ေနတာက အမာရြတ္ ျဖစ္ျပန္လို႔ လမ္း မပြင့္ေတာ့ဘဲ သဘာဝနည္းနဲ႔ ကေလးမရေတာ့ဘဲ IVF အျပင္မွာ မ်ိဳးစပ္ယူတာလုပ္ရလိမ့္မယ္။

စမ္းသပ္နည္းသစ္ေတြ ရွာေနၾကရတယ္။ Polymerase chain reaction (PCR) ဆိုတာက တနည္းပါ။ DNA ကိုရွာရတယ္။ ခက္ျပီး မတိက်ျပန္ဘူး။ Pathogen-associated molecular pattern (PAMP) ဆိုတာက ေနာက္တနည္းျဖစ္တယ္။ Anti TB antibodies (IgG and IgM) ေတြစစ္နည္းလဲ ရွိေသးျပန္တယ္။ ခ်ဳပ္ေျပာရရင္ မ်ိဳးပြါးလမ္း တီဘီ ဆိုတာ စမ္းရခက္လို႔ ရွိရက္နဲ႔ မသိသူ၊ မရွိဘဲ ေဆးကုရသူေတြ ရွိတယ္။

Genital TB ရွိေနသူေတြထဲက ၆ဝ-၇ဝ% မွာ Infertility ကေလးမရတာ ျဖစ္တယ္။ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွာ ကေလးမရတဲ့ အတြဲထဲက ၅-၁ဝ% ဟာ မ်ိဳးပြါးလမ္း-တီဘီ ေၾကာင့္ မရတာျဖစ္တယ္။ သူတို႔ကို In-Vitro-Fertilization (IVF) နဲ႔ Embryo-transfer နည္း လုပ္ေပးရင္ ၃ဝ-၄ဝ% ေအာင္ျမင္တယ္။
 
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ