Hepatitis အသဲေရာင္ျခင္း အမ်ိဳးမ်ိဳး

အရက္နဲ႔ ေဆးေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ေပမဲ့ အမ်ားဆံုးက (ဗိုင္းရပ္စ္) ပိုးေတြေၾကာင့္ အသဲေရာင္ေရာဂါ ျဖစ္ရတယ္။ အျဖစ္အမ်ားဆံုးက (ေအ) ပိုးေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ အရင္က အသဲေရာင္တယ္ဆိုရင္ ဒီတခုထဲရွိတယ္ ထင္မွတ္ခဲ့ၾကတယ္။ ပိုဆိုးတဲ့ (ဘီ) နဲ႔ (စီ) ေတြထပ္တိုးသိလာရတယ္။ (ဒီ) နဲ႔ (အီး) ကို သိပ္မေျပာၾကေသးပါ။

• Hepatitis Symptoms လကၡဏာေတြ
တခ်ိဳ႕မွာ ပိုးဝင္တာခံေနရေပမဲ့ ကနဦးအဆင့္မွာ ဘာမွ မျဖစ္သလို ေနႏိုင္တယ္။ ခံစားရရင္ (ေအ-ဘီ-စီ) ေၾကာင့္ ျဖစ္တာတိုင္း အားယုတ္၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္၊ အန္ခ်င္၊ မစားခ်င္၊ ဗိုက္ေအာင့္၊ အသား-ဆီးဝါတာေတြ ခံၾကရမယ္။ (ဘီ) နဲ႔ (စီ) အဝင္ ခံေနရသူေတြ နာတာရွည္အဆင့္ ေရာက္လာေပမဲ့ ႏွစ္နဲ႔ခ်ည္ျပီး လူေကာင္းလိုလို ေနႏိုင္တယ္။ ျဖစ္ျပီဆိုရင္ေတာ့ အသဲက သိပ္မေကာင္းေတာ့ဘူးလို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။
• Hepatitis A အသဲေရာင္ (ေအ)
အလြန္ကူးစက္ျမန္တယ္။ သာမန္ကာရွန္ကာပါဘဲ။ တခ်ိဳ႕ျဖစ္ေနတာေတာင္ မသိၾကဘူး။ အလိုလိုပိုးကလဲ ရွင္းသြာမယ္။ အစာနဲ႔ ေရကေနကူးစက္တယ္။ "စအိုကေနထြက္ျပီး ပါးစပ္ကေနဝင္နည္း" နဲ႔ ကူးစက္တဲ့ေရာဂါေတြထဲက တခုျဖစ္တယ္။
• Hepatitis B အသဲေရာင္ (ဘီ)
ျဖစ္စ သိပ္ဆိုးတာ မခံစားရဘူး။ မၾကာခင္ ေနေကာင္းသြားမယ္။ ကေလးေတြျဖစ္ရင္ ဆိုးတယ္။ တႏွစ္ေအာက္ကေလးေတြ ၉ဝ% မွာ တသက္လံုး ပိုးရွိေနလိမ့္မယ္။ ၾကာရင္ေတာ့ Liver damage အသဲထိခိုက္၊ Liver failure အသဲ အလုပ္ မလုပ္ႏိုင္တာ နဲ႔ Liver cancer အသဲ-ကင္ဆာျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ပိုးရွိတဲ့ ေသြးနဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာအရည္ေတြ ကိုယ့္ေသြးထဲ ဝင္တဲ့နည္းေတြနဲ႔ ကူးစက္တယ္။ အေမရိကားမွာေတာ့ အကာအကြယ္မပါတဲ့ လိင္ဆက္ဆံမႈကေန အေတာ္မ်ားမ်ား ကူးစက္ေနတယ္။ ေဆးထိုးအပ္၊ မုတ္ဆိတ္ရိတ္ဓါး၊ သြားတိုက္တံ စတာေတြ အတူတြဲသံုးတာကေနလဲ ကူးႏိုင္တယ္။ မေအကေန ေမြးလာတဲ့ ကေလးကိုလဲ ကူးတယ္။ လိင္ဆက္ဆံဘက္ အေဖၚမ်ားသူေတြ၊ မူးယစ္ေဆး ထိုးသူေတြ၊ ေဆးရံု-ေဆးခန္း-ဓါတ္ခြဲခန္းေတြမွာ အလုပ္လုပ္သူတြမွာ ပိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Hepatitis C အသဲေရာင္ (စီ)
ပိုးအဝင္ခံရသူထဲက ၂၅% ျဖစ္ကာစေနာက္မွာ ပိုးကင္းသြားႏိုင္တယ္။ က်န္တဲ့သူေတြက ပိုးနဲ႔ေနၾကမယ္။ နာတာရွည္ Chronic hepatitis C ေၾကာင့္ ဆိုးဝါးတဲ့ ဆက္တြဲျဖစ္မွာေတြရွိတယ္။ သက္သာေစမဲ့ ေဆးကုနည္းေတြ ရွိပါတယ္။ ေသြးကေန အမ်ားဆံုး ကူးစက္တယ္။ ေသြးသြင္းတာ၊ ေဆးထိုးအပ္ အတူသံုးတာ၊ ထိုးကြင္းမင္ေၾကာင္ထိုးတာ၊ လွခ်င္လို႔ ကြင္းတပ္ဆင္တာ၊ သိပ္မမ်ားေပမဲ့ မေအကေန ကေလးကူးတာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ လိင္ကေနကူးတာလဲ မ်ားေတာ့မမ်ားဘူး။ လိင္ဆက္ဆံဘက္ မ်ားရင္၊ HIV ပိုးရွိေနရင္ ျဖစ္ဘို႔ ပိုမ်ားတယ္။
• Hepatitis Diagnosis ဘယ္လိုလုပ္ ေရာဂါမွန္းသိမလဲ
Chronic hepatitis နာတာရွည္ အသဲေရာင္ေနသူေတြ အမ်ားစုက ေရာဂါက အထဲမွာ ႏွစ္ေတြမ်ားစြာ တိတ္တိတ္ေလး ဒုကၡေပးေနတယ္။ ေရာဂါနာမည္ရွာ၊ အေသအျခာေစာင့္ၾကည္။ လိုအပ္ရင္ ေဆးကုတာေတြ မလုပ္ရင္ တေန႔မွာ ဆိုးဝါးတဲ့ အေျခအေနကို ေရာက္လိမ့္မယ္။ ကံေကာင္းတာက ေသြးစစ္တာနဲ႔ ဘာဆိုတာသိႏိုင္တယ္။
• ဘာလုပ္ရမလဲ - Hepatitis A သာဆိုရင္ လက္ကိုသာ မၾကာမၾကာေဆးပါ။ B နဲ႔ C ဆိုရင္ လူအသံုးအေဆာင္ မွန္သမွ် သီးသန္႔သံုးပါ။ အိမ္ရွိလူကုန္ (ဘီ) ကာကြယ္ေဆးထိုးထားပါ။ အသဲအထူးကုဆရာဝန္ျပပါ။
• Hepatitis A အသဲေရာင္ (ေအ)
သူ႔ဖါသူ ေပ်ာက္ပါမယ္။ ေဆးမလိုဘူးေျပာရင္ ရတယ္။ ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားေသာက္ပါ။ အရည္ဆိုတာ အရက္မပါဘူး။ အနားယူပါ။
• Chronic Hepatitis B နာတာရွည္ အသဲေရာင္ (ဘီ)
ေဆးကုတာရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္က ပိုးေတြကို ထိန္းထားဘို႔၊ အသဲကို မထခိုက္ေစဘို႔ျဖစ္တယ္။ ေဆးစစ္တာ ပံုမွန္ လုပ္ေနရမယ္။ Antiviral medications ဗိုင္းရပ္စ္ ေဆးကို တခ်ိဳ႕အတြက္ေပးမယ္။ ဆရာဝန္က ဆံုးျဖတ္ပါမယ္။
• Chronic Hepatitis C နာတာရွည္ အသဲေရာင္ (စီ)
အမ်ားဆံုး သံုးတဲ့ေဆးက Antiviral medications ဗိုင္းရပ္စ္ေဆးေတြျဖစ္တဲ့ Interferon ထိုးေဆး နဲ႔ Ribavirin စားေဆးကို ေရာေပးတယ္။ လူနာတဝက္ေလာက္မွာ ေပ်ာက္တာျဖစ္ျဖစ္ ထိန္းထားႏိုင္တာျဖစ္ျဖစ္ ရတာေတြ႔ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြေတာ့ ခံရမယ္။ လူတိုင္းကိုလဲ ေပးမရဘူး။
• Monitoring Chronic Hepatitis နာတာရွည္ အသဲေရာင္တာကို ေစာင့္ၾကည့္ျခင္း
နာတာရွည္ အသဲေရာင္ (ဘီ) နဲ႔ (စီ) အတြက္ မလုပ္မျဖစ္ လုပ္ရမယ္။ ေသြးပံုမွန္စစ္ေနရမယ္။ အသဲအေျခအေနကို သိခ်င္လို႔ျဖစ္တယ္။ Ultrasounds နဲ႔ CT scans ေတြလဲလိုမယ္။ အသဲအေျခအေန သင့္ေနသမွ် ေနာက္ထပ္ေဆးကုဘို႔ မလိုေသးဘူး။
• Complications ေနာက္ဆက္တြဲေတြ ဘာျဖစ္ႏိုင္သလဲ
- Cirrhosis အသဲေျခာက္ေရာဂါ အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ အသဲမွာ အမာရြတ္လို ျဖစ္တဲ့သေဘာဘဲ။ Biopsy အသားစ ထုတ္ယူစစ္ေဆးနည္းနဲ႔ ေသျခာေအာင္သိမယ္။ အသဲက အရင္လို သူလုပ္ရမဲ့ အလုပ္ေတြ မလုပ္ႏိုင္ျဖစ္လာမယ္။ လံုးဝ မလုပ္ႏိုင္ေတာ့တဲ့အဆင့္ ေရာက္လာႏိုင္တယ္။ အားယုတ္၊ ပ်ိဳ႕၊ ပိန္၊ ေရဖ်င္းစြဲ၊ ေျခေထာက္ေရာင္၊ အသား-ဆီးဝါတာေတြ ျဖစ္လာမယ္။ စိတ္ပါ မၾကည္လင္ ျဖစ္လာမယ္။
- Liver Cancer အသဲ-ကင္ဆာ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းမွာ အသဲေရာင္ျခင္းဟာ ထိပ္မွာေနတယ္။ နာတာရွည္ အသဲေရာင္သူေတြကို ေစာင့္ၾကည့္ေနရတာထဲမွာ ဒါလဲပါတယ္။ ေသြးစစ္ေနရင္း သိလာမယ္။ Ultrasounds, CT scans နဲ႔ MRIs ကေနလဲ သိမယ္။ Biopsy နဲ႔ေသျခာေစမယ္။
• Liver Transplant အသဲအစားထိုးျခင္း
အသဲဆိုတာ ဇီဝျဖစ္စဥ္၊ အစာေျခစနစ္၊ အဆိပ္အေတာက္ ဖယ္ရွားေရးနဲ႔ အေရးပါတဲ့ (ပရိုတင္း) ေတြ လုပ္ေပးတာေတြ ေဆာင္ရြက္ေပးတယ္။ လိုသေလာက္ မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ရင္ မျဖစ္ဘူး။ အသဲအစားထိုးတာ လုပ္ရေတာ့မယ္။
• Hepatitis A and B Vaccines (ေအ) နဲ႔ (ဘီ) အတြက္ ကာကြယ္ေဆး
အေမရိကားမွာ အသဲေရာင္ေပါတဲ့ အရပ္ေဒသေတြ မသြားခင္ ၁၂ လကေန ၂၃ လအရြယ္ ကေလးေတြကို (ေအ) ကာကြယ္ေဆး ထိုးေစတယ္။ နာတာရွည္ အသဲေရာင္ (ဘီ) နဲ႔ (စီ) ရွိသူေတြလဲ ေရာဂါမျပီးေလာက္ေသးဘူးဆိုရင္ ထိုးထားသင့္တယ္။ (ဘီ) ကာကြယ္ေဆးကို ေမြးကာစကေန စထိုးရမယ္။ လူၾကီးေတြလဲ ကူးႏိုင္တဲ့အႏၲရာယ္ရွိရင္ ထိုးရမယ္။ (စီ) ကာကြယ္ေဆး မရွိေသးပါ။
• Protecting Your Liver အသဲကို ဘယ္လို ကာကြယ္မလဲ
နာတာရွည္ အသဲေရာင္ေနသူတိုင္း အရက္ မေသာက္ပါနဲ႔။ ေဆးေသာက္တာလဲ ဆရာဝန္ညႊန္မွသာေသာက္ပါ။ ပံုမွန္ ေဆးစစ္ေနပါ။
• STDs လိင္ဆက္ဆံျခင္းနဲ႔ အသဲေရာင္ေရာဂါ
ေယာက္်ားခ်င္း လိင္တူဆက္ဆံရင္ ၁ဝ-၁၅ ဆ ပိုကူးစက္ႏိုင္တယ္။ အသဲေရာင္ေရာဂါေတြကို လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ႏိုင္တာ ေယာက္်ား-မိန္းမ အတူတူဘဲ။ အသဲေရာင္ (ဘီ) ဟာ HIV ထက္ လိင္ကတဆင့္ အဆ ၁ဝဝ ပိုကူးစက္ႏိုင္တယ္။ အသဲေရာင္ (ေအ)၊ (ဘီ) ေရာ (စီ) ပါ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ႏိုင္ေပမဲ့ (စီ) ကအျဖစ္ အေတာ္နည္းပါတယ္။

၂၁-၂-၂ဝ၁၂ ေန႔ကသတင္းမွာ အသဲေရာင္ (စီ) ေၾကာင့္ေသဆံုးရတာက HIV ေၾကာင့္ေသရတာထက္မ်ားေနတယ္လို႔ ပါတယ္။ ဒါက အေမရိကားမွာပါ။ ဒီေရာဂါ ၂ မ်ိဳးလံုးက ကူးပံုကူးနည္းေတြ တူၾကတယ္။ ေသြး-ေဆးထိုအပ္၊ မိခင္ကေန ကေလး၊ လိင္ဆက္ဆံမႈ (HIV က ပိုမ်ားတယ္) ေတြကေန ကူးေစတယ္။ ေဆးသစ္ ၂ မ်ိဳးေပၚလာတယ္။ Protease inhibitors ေခၚတယ္။ လက္ရွိသံုးေနတဲ့ Pegylated interferon နဲ႔ Ribavirin ေတြထက္ ထိေရာက္တာ ေတြ႔ေနရတယ္။ ဒါေပမဲ့ Protease inhibitors အမ်ိဳး ေဆးသစ္ (Victrelis) က တပါတ္စာကို $1,100 ကုန္က်တယ္။ ေဆးသစ္ (Incivek) က တပါတ္စာ $4,100 က်တယ္။ ကုန္က်စရိတ္သာမကာ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြလဲ ၾကည့္ရတယ္။ သုေတသနေတြ လုပ္ေနဆဲျဖစ္တယ္။

Dr. တင့္ေဆြ
၅-၃-၂ဝ၁၂

Comments

Popular posts from this blog

က်န္းမာျခင္းသည္ လာဘ္တပါး

Furamin BC သံဓါတ္အားေဆး