Endometriosis (2) သားအိမ္ေရာဂါ (၂)

ကၽြန္ေတာ္က (႕႕႕႕႕) ကပါ။ အိမ္ေထာင္က်တာ ၁ ႏွစ္ ရွိပါျပီ။ ကၽြန္ေတာ့္ ဇနီး အသက္က ၂၉ ႏွစ္ပါ။ အစတုန္းက တားေဆး Marvelon 28 ေသာက္ပါတယ္။ မေသာက္တာ ၇ လရွိပါျပီ။ ကေလးမရေသးပါဘူး။ ကေလးလိုခ်င္လို႔ ဆရာဝန္ဆီ သြားျပေတာ့ (အာလ္ထရာေဆာင္း) ရိုက္ခိုင္းပါတယ္။ ရိုက္ထားတဲ့ အေျဖစာရြက္ေပၚမွာက Impression မွာ Endometriosis ဆိုျပီး ေရးထားပါတယ္ ရွင္းျပေပးေစလိုပါတယ္။

Endometriosis ကို သားအိမ္ေရာဂါလို႔ ေခါင္းစဥ္တပ္ရေပမဲ့ သားအိမ္မဟုတ္တဲ့ ေနရာေတြမွာ ျဖစ္ေနတာပါ။ ဒီေရာဂါဟာ နာတာရွည္ျဖစ္တယ္။ အရြယ္ေရာက္ခ်ိန္ သာသာေလာက္ကတည္းက စျဖစ္သူေတြရွိတယ္။ Pelvic inflammatory disease (PID) တင္ပါးဆံုတြင္း အဂၤါေတြေရာင္ျခင္း နဲ႔ Ovarian cysts မ်ိဳးဥအိမ္-အက်ိတ္ ေရာဂါေတြ မဟုတ္တာ ေသျခာေအာင္ လုပ္ရမယ္။ ဝမ္းနဲ႔ ပါတ္သက္သူေတြမွာလဲ Irritable bowel syndrome (IBS) နဲ႔ မမွားသင့္ဘူး။ သတိထားဘို႔က ေရာဂါေတြ တြဲျဖစ္ေနတာမ်ိဳးလဲ ရွိတယ္။

နာတာကို အဓိက ခံစားၾကရတယ္။ ရာသီလာရင္ သူမ်ားထက္နာမယ္။ အိမ္ေထာင္နဲ႔ ေနခ်ိန္မွာ မနာသင့္ဘဲ နာမယ္။ ဆက္ဆံေနခ်ိန္သာ မဟုတ္ဘဲ ဆက္ဆံျပီးတဲ့ေနာက္မွာပါ နာေနမယ္။ ေရအိမ္သြားခ်ိန္ (ဝမ္းသြား-ဆီးသြား) မွာလဲ ေရာဂါ မရွိခင္ကထက္ နာႏိုင္တယ္။ နာတာက ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္မ်ိဳးမွာ ယာယီသေဘာ သက္သာေနႏိုင္တယ္။ ေသြးဆံုးခ်ိန္မွာ နာတာ ေပ်ာက္သြားႏိုင္တယ္။ ေနာက္လကၡဏာတခုက ရာသီဆင္းတာ မ်ားမယ္။ ၾကားရက္မွာလဲ ရာသီဆင္းႏိုင္တယ္။ အားယုတ္တာ၊ ဝမ္းမမွန္တာ၊ အစာမေက်တာေတြလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေရာဂါရွိသူထဲမွာ ကိုယ္ဝန္ရဘို႔ ခက္ခဲသူ ၃ ပံု ၁ ပံုကေန ၂ ပံု ၁ ပံုအထိ ရွိႏိုင္တယ္။

နာတဲ့အခ်ိန္အတြက္ Pain medications အနာသက္သာေဆးေတြေတာ့ ေသာက္ေနရမယ္။ နာတာ ဆိုးတိုင္း ေရာဂါ ဆိုးေနတယ္လို႔ မယူဆသင့္ပါ။ သိပ္မနာဘဲ ေရာဂါဆိုးေနတာ၊ နာေပမဲ့ ေရာဂါသိပ္မဆိုးတာလဲ ရွိႏိုင္တယ္။

Hormone therapy ေဟာ္မုန္းေဆးေတြလဲ အားကိုးရပါမယ္။ ဒါေပမဲ့ ကေလးရဘို႔ လုပ္တာမဟုတ္ပါ။ ေဆးေတြက ေရာဂါကို ရာသက္ပန္ ေပ်ာက္သြားေစမွာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ျပန္ျဖစ္တာလဲ ရွိႏိုင္တယ္။

• Hormonal contraceptives ေဟာ္မုန္းပါ ကိုယ္ဝန္တားေဆးေတြ ဥပမာ Birth control pills စားေဆး၊ Patches ေဆးကပ္ခြါ၊ Vaginal rings ဗဂ်ိဳင္းနား-ေဆးကြင္းေတြ သံုးႏိုင္တယ္။ ရာသီလာတာနည္းလို႔ နာတာလဲ သက္သာမယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ သတိထားရမယ္။
• Gonadotropin-releasing hormone (Gn-RH) agonists and antagonists ေဟာ္မုန္းတမ်ိဳးကေန ရာသီ မလာေစေအာင္ လုပ္ေပးမယ္။ (အီစထိုဂ်င္) နည္းေစမယ္။ ေရာဂါကို ေနာက္ဆုတ္ေစမယ္။ ေသြးဆံုးသလို ျဖစ္သြားေစမယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ သတိထားရမယ္။
• Danazol ေဆးကေန ရာသီမလာေစေအာင္လုပ္ေပးမယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြသက္သာေစမယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ သတိထားရမယ္။
• Medroxyprogesterone (Depo-Provera) ကိုယ္ဝန္တား ထိုးေဆး ကေန ေရာဂါလကၡဏာေတြ သက္သာေစမယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ သတိထားရမယ္။
• Aromatase inhibitors ေဆးကိုလဲ သံုးတယ္။

Conservative surgery ခြဲစိတ္ကုသတာ လဲလုပ္ႏိုင္တယ္။ ကေလးရေစေအာင္ ေနရာလြဲေရာက္ေနတဲ့ သားအိမ္ (တစ္ရွဴး) ေတြ၊ အမာရြတ္ေတြကို ခြဲထုတ္နည္းလုပ္ေပးတာ ျဖစ္တယ္။ အနာလဲ သက္သာလာေစမယ္။

Hysterectomy သားအိမ္ထုတ္တာကို ေနာက္ဆံုးနည္းလမ္းအေနနဲ႔ သံုးရတယ္။ ထုတ္တာကလဲ သားအိမ္တထုထဲ မဟုတ္ဘဲ၊ သားအိမ္ျပြန္ေတြနဲ႔ မ်ိဳးဥအိမ္ေတြကိုပါ ထုတ္လိုက္မွ သိသိသာသာေကာင္းမယ္။ ေသြးဆံုးမယ္။ ကေလးေတာ့ မရႏိုင္ေတာ့ဘူးေပါ့။

ဒီေရာဂါရွိေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးကေန ကေလး မရႏိုင္တာျဖစ္ႏိုင္ေပမဲ့ ကေလး မရႏိုင္တာ အေသအျခာျဖစ္ပါတယ္လို႔ေတာ့ ေဆးစာက မဆိုပါ။ ျဖစ္ေနရင္လဲ ကုသမႈေတြက အေတာ္ ထိေရာက္ပါတယ္။ ကေလးရဘို႔ဆိုတာ မ်ိဳးဥအိမ္ကေန လစဥ္ မ်ိဳးဥတခုထြက္ျပီး သားအိမ္ျပြန္ထဲ ကူးသန္းသြားလာႏိုင္ရတယ္။ ဒီေရာဂါေၾကာင့္ လမ္းပိတ္ေနႏိုင္တယ္။ သေဘာက ကေလး မရႏိုင္ေသးတာက တိုက္ရိုက္သေဘာမေဆာင္ဘူး။ ကုန္ပစၥည္းေတာ့ ထုတ္ေပးေနတယ္၊ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ဘို႔ မရလို႔ လိုရာကို မေရာက္ႏိုင္တာမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ ဆရာဝန္ေတြ အၾကံေပးတာက ကေလးယူမဲ့အခ်ိန္ေတြ ဘာေတြ ေစာင့္မေနပါနဲ႔ အိမ္ေထာင္က်တာနဲ႔ ကေလးတန္းယူပါ။ အခ်ိန္ေနာက္က်ေလ ခက္ေလျဖစ္ႏိုင္တယ္။

Dr. တင့္ေဆြ