Adolescent Health အရြယ္မေရာက္တေရာက္မ်ား က်န္းမာေရး

ကေလးအရြယ္မွ လူႀကီးပိုင္းမေရာက္မီ စပ္ကူးမတ္ကူးအရြယ္ကို Adolescent လူပ်ဳိေပါက္-အပ်ဳိေပါက္အရြယ္၊ ျမီးေကာင္ေပါက္အရြယ္ စသျဖင့္ေခၚသည္။ သူတို႔၏ အမူအရာ၊ ဘဝပံုစံ တို႔သည္ သူတို႔၏ လက္ငင္းႏွင့္ အနာဂတ္ဘဝ က်န္းမာေရးအေျခအေနကို မ်ားစြာသက္ေရာက္ေစသည္။ သူတို႔၏အရြယ္၌ ဆိုးရြားေသာ က်န္းမာေရး ျပႆနာမ်ားမွာ ယာဥ္တိုက္မႈ၊ အၾကမ္းဖက္မႈ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း။ မူးယစ္ေဆးဝါးသံုးစြဲျခင္း။ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ အမူအက်င့္မ်ား စသည္တို႔ပါဝင္သည္။ သူတို႔၏ အစားအေသာက္ အေလ့အထမ်ားကလည္း အနာဂတ္ ကိုယ္ခႏၶာဖြံ႕ၿဖိဳးျခင္းမ်ားကို မ်ားစြာ သက္ေရာက္ေစသည္။ ပတ္ဝန္းက်င္(မိသားစု၊ ေက်ာင္း၊ သူငယ္ခ်င္း၊ ရပ္ရြာထဲ) ရွိ အေျခအေနမ်ားကလည္း သက္ေရာက္ေစသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေပါင္းလကၡဏာေဆာင္သည့္ သက္ေရာက္မႈမ်ားရရွိေစရန္ အစိုးရေကာင္း၊ (ကြန္ျမဴနတီ) ေကာင္း စသည္တို႔က စုစုစည္းစည္း လက္တြဲေဖၚေဆာင္ေပးရမည္။

အရြယ္ေရာက္ျခင္း
ကေလးအရြယ္က ရွိေနေသာ ကိုယ္ခႏၶာသည္ လူႀကီးကဲ့သလို႕ အရြယ္ေရာက္လာျခင္းကိုေခၚသည္။ ထိုအခ်ိန္ကာလ၌ ထြက္လာသည့္ က်ား-မ ေဟာ္မုန္းမ်ားေၾကာင့္ ထိုသို႔ေျပာင္းလဲရသည္။ ၄င္းေဟာ္မုန္းမ်ားေၾကာင့္ ဦးေႏွာက္၊ အ႐ိုးအဆစ္၊ ႂကြက္သား၊ ရင္သားတို႔ ႀကီးထြား လာသည္။ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာသည္လည္း သိသိသာသာ ေျပာင္းလဲလာသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ မ်ဳိးပြားေစႏိုင္စြမ္း ရရွိလာသည္။

ေယာက္်ားေလး-မိန္းကေလးမ်ား၏ မတူေသာ ေျပာင္းလဲမႈမ်ား
မိန္းကေလးမ်ားက ၁-၂ ႏွစ္ေစာ၍ အရြယ္ေရာက္သည္။ မိန္းကေလးမ်ား၌ ၉-၁၄ ႏွစ္၊ ေယာက္်ားေလးမ်ား၌ ၁ဝ-၁၇ ႏွစ္တြင္ေျပာင္းသည္။ မိန္းကေလးမ်ားက ေနာက္ ၄ ႏွစ္တြင္ အရပ္အေမာင္းႏွင့္ မ်ဳိးပြားျခင္းဆိုင္ရာတို႔သည္ လူႀကီးလို ျပည့္စံုသြားၿပီး ေယာက္်ားေလးမ်ား၌ ေနာက္ ၆ ႏွစ္ၾကာမွ လူႀကီးလို ျပည့္စံုသည္။

ေယာက္်ားေလးမ်ား၌ျဖစ္ေသာ အေျပာင္းအလဲမ်ား
လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ အဂၤါအားလံုး ႀကီးထြားလာသည္။ ဆီးစပ္႐ိုးတဝိုက္ အေမႊး၊ ႏႈပ္ခမ္းေမႊး၊ မုတ္ဆိပ္ေမႊး၊ ဂ်ဳိင္းေမႊး စသည္တို႔ ေပါက္လာသည္။ အသံေျပာင္းလာသည္။ ကိုယ္ခႏၶာအခ်ဳိးအစား ေျပာင္းလာသည္။ ကိုယ္နံ႔ ေျပာင္းလာသည္။ ဝက္ၿခံေပါက္လာသည္။

မိန္းကေလးမ်ား၌ျဖစ္ေသာ အေျပာင္းအလဲမ်ား
ရင္သား ဖြံ႕ၿဖိဳးလာသည္။ ဆီးစပ္တဝိုက္ အေမႊးေပါက္လာသည္။ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ အဂၤါအားလံုး ႀကီးထြားလာသည္။ လစဥ္ ရာသီလာသည္။ ကိုယ္ခႏၶာအခ်ဳိးအစား ေျပာင္းလာသည္။ ကိုယ္နံ႔ ေျပာင္းလာသည္။ ဝက္ၿခံေပါက္လာသည္။

စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အေျပာင္းအလဲမ်ား
လူပ်ဳိေပါက္ အပ်ဳိေပါက္အရြယ္သည္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အေျပာင္းအလဲ ႀကီးမားစြာျဖစ္သည္။ လူတို႔၏ စိတ္၊ မ်က္စိ၊ နား၊ လွ်ာ၊ ႏွာေခါင္း၊ ကိုယ္ခႏၶာဟူ၍ အာ႐ံုခံႏိုင္စြမ္း (၅) မ်ဳိးရွိရာ စိတ္ကစားလာသည္။ လွပမႈကို ျမင္ခ်င္စိတ္၊ ၾကည့္ခ်င္စိတ္ ပိုလာသည္။ အသံ၏ သာယာမႈကို ႏွစ္သက္လာသည္။ အနံ႕၏ ေမႊးႀကိဳင္မႈကို ႀကိဳက္လာသည္။ အရသာ၏ ေကာင္းမႈကို စြဲမက္လာသည္။ ကိုယ္၏ သာယာမႈ၊ အထိအေတြ႔စသည္တို႔ကို တပ္မက္လာသည္။ မရင့္က်က္ေသး၍ ထိုသို႔ေသာ တပ္မက္ဖြယ္ရာမ်ားေနာက္သို႔ အတိုင္းအတာထက္လြန္၍ လိုက္သြားတတ္သည္။ ထို႔ျပင္ ထိုအားနည္းခ်က္ကို အခြင့္ေကာင္း ယူတတ္သူမ်ား၏ အႏၱရာယ္မွာ ႀကီးမားလွသည္။ တခ်က္မွားက တသက္လံုး ထိခိုက္သြားေစတတ္သည္။
၄င္းအရြယ္သည္ စိတ္အေျပာင္းအလဲမ်ားရာ အတုခိုးလြယ္သည္။

ပါတ္ဝန္းက်င္၊ အေပါင္းအသင္း အေရးႀကီးသည္။ ေကာင္းစြာသင္ၾကား ေပးႏိုင္ေသာ အမိ၊ အဖ၊ အကို၊ အမ၊ ဦးေလး၊ အေဒၚ၊ ဆရာ၊ ဆရာမ စသူတို႔၏ အခန္းက႑သည္ လြန္စြာအေရးႀကီးသည္။ ဖေယာင္းကဲ့သို႔ မီးႏွင့္ေတြ႔လွ်င္ ေပ်ာ့၍ ေအးလြယ္-ပူလြယ္သည္။ ပံုသြင္းေကာင္းဖို႕ အေရးႀကီးေပသည္။

ပါတ္ဝန္းက်င္၏ သက္ေရာက္မႈမ်ား
ပါတ္ဝန္းက်င္သည္ ၄င္းအရြယ္၌ ပို၍ လႊမ္းမိုးႏိုင္သည္။ အတုျမင္၊ အတတ္သင္ခ်ိန္ျဖစ္သည္။ လယ္သမား မိသားစုက ေမြးလွ်င္ လယ္သမားျဖစ္ဖို႔ ဦးတည္ေနသည္။ က်ဴးေက်ာ္ရပ္ကြက္ထဲေနရသည့္ ကေလးမ်ားသည္ ႐ိုင္းစိုင္း၊ ခိုးဆိုးရန္ အားေပးသလို ျဖစ္ေနတတ္သည္။ (ဦးတည္ေနတတ္သည္ ကိုသာဆိုလိုသည္။) ေက်ာင္းေကာင္းေကာင္းထားေပးသည့္ ကေလး၏အနာဂတ္သည္ ပို၍ လွပေစႏုိင္ေပသည္။

ယဥ္ေက်းမႈ၏ သက္ေရာက္မႈမ်ား
ယဥ္ေက်းမႈမ်ားသည္ အရြယ္ေရာက္လာသူတို႔ေပၚ၌ မ်ားစြာေသာ သက္ေရာက္မႈရွိသည္။ ဘာသာေရး၊ ဝတ္စား ဆင္ယင္မႈ၊ စားေသာက္မႈ၊ ဓေလ့ထံုးစံမ်ား၊ နီတိသင္ၾကားမႈမ်ား၊ ေက်ာင္းသင္ခန္းစာ၊ ဖတ္သည့္ စာအုပ္စာတမ္းမ်ား၊ မီဒီယာမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ခိုင္ၿမဲမႈ မရွိေသးေသာေၾကာင့္ တသက္လံုးအထိ ပါေစႏိုင္သည့္ကိစၥမ်ားကို ထိန္းသိမ္းေပးဖို႔ လိုသည္။ ဥပမာ ကေလးဘဝ၌ လက္ထပ္ေပးျခင္း၊ ငယ္ငယ္ႏွင့္ အိမ္ေထာင္က်ျခင္း၊ ဖ်က္မရေသာ ထိုးကြင္းမင္ေၾကာင္ ထိုးျခင္း။

ကေလး၏ အစြမ္းအစ၊ ဥာဏ္ရည္၊ ဝါသနာကို ေကာင္းစြာ သိထားဖို႕လိုသည္။ တိုင္းတပါး၌ ႀကီးျပင္းရသည့္ကေလးမ်ား မိခင္တိုင္းျပည္ကို သိပ္မခ်စ္ၾကေတာ့။ မိခင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ဘာသာစကား၊ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားကို သိပ္မခင္တြယ္ေတာ့။

အရက္ႏွင့္ မူးယစ္ေဆးဝါး
ယာဥ္တိုက္မႈမ်ား၏ ၄၁ % မွာ အရက္ေၾကာင့္ျဖစ္ရသည္။ အရက္ႏွင့္ မူးယစ္ေဆးဝါးမ်ားေၾကာင့္ မလိုလားအပ္ေသာ ခိုက္ရန္ျဖစ္မႈမ်ား ျဖစ္ေစသည္။ စာသင္ျခင္းကို ထိခိုက္မည္။ အလုပ္အကိုင္ကို ထိခိုက္မည္။ ရာဇဝတ္မႈမကင္းသည္မ်ား ျဖစ္ေစသည္။ အရက္စြဲျခင္းေၾကာင့္ နာတာရွည္ေရာဂါမ်ား (အသဲ၊ ကင္ဆာ၊ စိတ္က်ေရာဂါ၊ ပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ အဆင္မေျပမႈမ်ား၊) ျဖစ္ေစမည္။ HIV ေရာဂါကိုလည္း မူးယစ္ေဆးမ်ားက ပို၍အျဖစ္မ်ားေစသည္။ အမ်ဳိးသမီးျဖစ္ေနပါက တႏွစ္ေအာက္ကေလးေသႏႈန္း မ်ားေစသည္။ တာဝန္မဲ့ေသာ အစိုးရမ်ားသည္ ကေလးစစ္သား စုေဆာင္းသည္။ ကေလးသူငယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္ လစ္ဟင္းသည္။

ကေလးမ်ားအား မဖြယ္မရာျပဳမူျခင္း
ကေလးမ်ားစြာတို႔မွာ ေမ့ေလ်ာ့-ျပစ္ထားခံရျခင္း၊ မဖြယ္မရာျပဳခံရျခင္းတို႔ ခံေနရသည္မ်ား ရွိသည္။ ကေလးတို႔၏ မိဘမ်ား၊ မိသားစုဝင္မ်ား၊ ဆရာ-ဆရာမမ်ား၊ ကေလးထိမ္းမ်ားက ျပဳက်င့္ၾကသလို၊ ကေလးကို မသိၾကသူမ်ားကလည္း ထိုကဲ့သို႔ က်ဴးလြန္ေနၾကသည္။

လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ အမူအရာမ်ား
အရြယ္မတိုင္မီ လိင္ဆက္ဆံျခင္းေၾကာင့္ လိင္မွတဆင့္ကူးစက္သည့္ေရာဂါမ်ား၊ မလိုလားအပ္ေသာကိုယ္ဝန္ ေဆာင္မႈမ်ား၊ သားပ်က္ျခင္း၊ သားဖ်က္ျခင္း၊ ေမြးဖြားရန္ခက္ခဲျခင္းမ်ား ယင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္လာသည့္ ေနာက္ဆက္တြဲအႏၱရာယ္မ်ား ရရွိေစသည္။ အရြယ္မတိုင္မီ အရက္ေၾကာင့္ ၄င္းျပႆနာမ်ား ပိုျဖစ္ေစသည္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ