Mastitis and Breast Abscess ႏို႔နာ

(ကန္ေတာ့)

ဆရာရွင့္ က်မအသက္ ၃၂ႏွစ္ပါ ကေလးတေယာက္မိခင္ပါ သမီးေလးအသက္ ၁၀ ႏွစ္ျပည့္ပါၿပီ မရိုေသ့စကားမို႔ ကန္ေတာ့ပါဆရာ ကေလးနို႔ျဖတ္ထားတာၾကာေပမဲ့က်မမွာ နို႔ရည္ခုထိထြက္ေနလို႔ပါဆရာ နို႔ရည္က အျဖဴေရာင္မဟုတ္ပဲ ျပည္ပုပ္ေတြလို ခၽြဲျပစ္ျပစ္အဝါႏွစ္ေရာင္ျဖစ္ေနပါတယ္ဆရာ ရင္သားနဲ႔ပတ္သတ္တဲ့ေရာဂါတခုခုမ်ားျဖစ္ေနသလား စိုးရိမ္မိလို႔ပါဆရာ

ျပည္တြင္းမွာ ဆရာဝန္လုပ္ခဲ့ရစဥ္က ျမန္မာျပည္အလယ္ပိုင္းေဒသေတြမွာ ကေလးဖြါးျပီး သားဦးဆိုရင္ ႏို႔နာေပါက္တာ ၃ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္ေလာက္ ေတြ႔တယ္။ ေဒလီမွာေတာ့ အေတာ္နည္းပါတယ္။ WHO ခန္႔မွန္းခ်က္အရ ႏို႔တိုက္မိခင္ ၂႕၆% ကေန ၃၃% ရွိတယ္။ ၁ဝ ေယာက္ ၁ ေယာက္လို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။ အေမရိကားမွာ ၅-၃၃% ျဖစ္တယ္လို႔ဆိုတယ္။ ႏို႔တိုက္သူထဲက ဝ႕၄-ဝ႕၅% သာ ႏို႔ျပည္တည္နာျဖစ္ပါတယ္။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြကို ေရခ်ိဳးတိုင္း ႏို႔သီးထိပ္ကေလး ေဆးေပးဘို႔မွာရတာ အဲဒါေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ ႏို႔ထြက္ျပြန္ေလးေတြရဲ႕ ထိပ္ဝကို ေခြ်း၊ အဆီ၊ အညစ္အေၾကး ပိတ္ေနတာကေန ႏို႔နာျဖစ္လာတတ္တယ္။ ဖိအိပ္ရကေန ႏို႔သြားလမ္း က်ဥ္း-ေႏွး သြားတာ၊ ကေလးက ႏိုင္ေအာင္မစို႔ႏိုင္တာ။ ႏို႔ေအာင္းေနတာက အေၾကာင္းေတြျဖစ္တယ္။ အတြင္းခံေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ 

Mastitis ႏို႔ေရာင္တာေရာ Breast abscess ႏို႔ျပည္တည္နာပါ နာတယ္။ ျပည္တည္ရင္ ပိုနာတယ္။ ႏို႔တဘက္ထဲျဖစ္တာ မ်ားတယ္။ ျဖစ္တဲ့ႏို႔တင္းေနမယ္၊ ပူေနမယ္၊ မအီမသာနဲ႔ ေနမေကာင္းျဖစ္မယ္၊ ျဖစ္တဲ့ႏို႔ေနရာမွာ ေရာင္ေနမယ္၊ ပူေလာင္ျပီး နာေနတာက ဆက္တိုက္ျဖစ္မယ္၊ ကေလးႏို႔တိုက္ရင္ ပိုသိသာမယ္၊ အနာအေပၚက အေရျပား နီေနမယ္၊ ပံုစံက ႏို႔သီးထိပ္ဘက္ကို ရွဴးသြားတဲ့ တရိဂံပံုျဖစ္ေနမယ္၊ ေရာင္ျပီး ေဖါင္းစူေနမယ္၊ ႏို႔နာေနရာက အေရျပားနဲ႔ နီးရင္ ပိုနာမယ္။ ေဖါင္းလာတာ ေစာေစာသိမယ္။ နာေပမဲ့ ကံေကာင္းတယ္ေအာက္ေမ့ပါ။ အတြင္းထဲျဖစ္တာက နာတာကို ေနာက္က်မွသိရလို႔ အနာေခါင္း အၾကီးၾကီးျဖစ္ေနေလာက္ျပီ။ အဖ်ားမယ္၊ အပူခ်ိန္ ၁ဝ၁ ထက္ေက်ာ္ႏိုင္တယ္၊ ကိုက္ခဲတာ၊ ခ်မ္းတံုတာ၊ စိုးရိမ္စိတ္ကဲျပီး၊ စိတ္မသက္မသာ ျဖစ္မယ္၊ အားယုတ္မယ္။

ႏို႔ေရာင္တာအေတာ္မ်ားမ်ားက ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ ပိုးေၾကာင့္မဟုတ္ပဲျဖစ္တယ္။ သန္႔ရွင္းေရးလိုလို႔လဲ မဟုတ္ဘူး။ S. aureus ပိုးကေန အမ်ားဆံုးျဖစ္ေစတယ္။ S. epidermidis နဲ႔ Streptococci ပိုးေတြကလဲ ျဖစ္တယ္။ ကေလးႏို႔တိုက္တဲ့ကာလေတြမွာ ျဖစ္တာကို Puerperal Mastitis မီးတြင္းႏို႔နာလို႔ ေခၚျပီး၊ ႏို႔တိုက္ခ်ိန္လဲမဟုတ္ ျဖစ္ခ်င္တာကို Nonpuerperal Mastitis လို႔ ေခၚတယ္။ ႏို႔တိုက္တဲ့ကာလလို႔ ေျပာတာ သိပ္ေတာ့ မမွန္ျပန္ဘူး။ မီးဖြါးျပီးစကာလလို႔ေျပာမွ မွန္တယ္။ ေမြးထားျပီး ကေလးကို ႏို႔မတိုက္သူေတြမွာလဲ ႏို႔နာ ျဖစ္ေသးတယ္။ ေယာက္်ားေတြမွာလဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ႏို႔နာ ဟုတ္-မဟုတ္ စမ္းသပ္တာနဲ႔ သိတယ္။ ဒါေပမဲ့ လိုအပ္ရင္ (အာလ္ထြာေဆာင္း) ရိုက္မယ္။ ေဆးေပးေနေပမဲ့ မသက္သာသူေတြကို Mammograms နဲ႔ Breast biopsies လုပ္မယ္။ ႏို႔ကင္ဆာကို သံသယေတာ့ ရွိရေပမဲ့ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္နဲ႔ ႏို႔တိုက္ေနသူေတြမွာ မျဖစ္တတ္ပါ။ ႏို႔နာ ထပ္ျဖစ္ေနသူအေနနဲ႔လဲ ကင္ဆာကို ထူးျပီး စိုးရိမ္စရာ မလိုပါ။ Fibrocystic disease ဆိုတဲ့ ႏို႔နာတမ်ိဳးကို အရင္က Chronic cystic mastitis နာတာရွည္-ႏို႔နာလို႔ ေခၚခဲ့ဘူးတဲ့ Inflammatory breast cancer ကင္ဆာအမ်ိဳးအစားက ႏို႔နာနဲ႔ အေတာ္ဆင္လို႔ အေသအျခာ ခြဲဘို႔လိုမယ္။

ေရေႏြးဝတ္၊ ေရေႏြးပုလင္းတင္ေပးပါ။ တခါလုပ္ရင္ ၂ဝ-၃ဝ မိနစ္၊ ၄ နာရီတခါလုပ္ပါ။ အပူကပ္ေပးႏိုင္တယ္။ ကေလးကို ႏို႔ဆက္တိုက္ပါ။ လိုေသးရင္ညွစ္ျပစ္ပါ။ မိခင္ရဲ႕ အေရျပားမွာရွိတဲ့ပိုး၊ ကေလးပါးစပ္ထဲရွိတဲ့ ပိုးေတြကေန ႏို႔ျပြန္ထဲ ဝင္လာကေနလဲ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ Staphylococcus aureus ပိုးကေန အဲလိုျဖစ္တာ မ်ားတယ္။ ႏို႔အေပၚယံ အေရျပားကို ေရ + ဆပ္ျပာနဲ႔ တေန႔ ၂ ခါ သန္႔ရွင္းပါ။ ၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္း ပြတ္တိုက္တာ မလုပ္ပါနဲ႔။ ႏို႔ကိုညွစ္ေပးပါ၊ ကေလးကို ႏို႔တိုက္ေပးရတယ္။ မရေသးရင္ Brest pump ႏို႔စုပ္ကရိယာနဲ႔ ႏို႔ရည္ ထုတ္ေပးရတယ္။ ေတာမွာဆိုရင္ သေဘၤာရိုးနဲ႔ စုပ္ၾကတယ္။ ႏို႔ျပည္တည္တာျဖစ္လာရင္ေတာ့ အနာကို မညွစ္ပါနဲ႔။ ခံလည္းမခံႏိုင္ပါ။

အနာ-အေရာင္က်ေဆး Ibuprofen, Ketoprofen နဲ႔ Naproxen ေတြေပးမယ္။ နာလြန္းရင္ ဘိန္းသေဘာပါတဲ့ အနာ သက္သာေဆးေတြ ေပးတယ္။ Ibuprofen 200 mg တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၂-၃ ၾကိမ္ေသာက္ႏိုင္တယ္။ ဘယ္ႏွစ္ရက္ရယ္မရွိပါ။

အနာျဖစ္မယ္ထင္ရင္ေတာ့ သံုးေလ့ရွိတဲ့ ပဋိဇီဝေဆးေပးရတယ္။ ဒါေပမယ္ Staphylococcus aureus ပိုးက ေဆးေတြကို ယဥ္ေနတယ္။ Flucloxacillin 500mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ သို႔မဟုတ္ Dicloxacillin 250 – 500 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္။ Cefazolin, Cephalothin, Cephalexin, Clindamycin, Lincomycin နဲ႔ Erythromycin ေတြကိုလည္း သိပ္မျပင္းတာအတြက္ေပးတယ္။

ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္ႏိုင္တာေတြကေတာ့ ႏို႔နာျပန္ျဖစ္တာနဲ႔ ႏို႔နာကေန ႏို႔ျပည္တည္တာျဖစ္မယ္။ ျပည္ဆိုတာ ဦးေႏွာက္ထဲ၊ အသဲထဲ၊ ႏို႔ထဲ၊ ဘယ္ထဲရွိရွိ ထုတ္ျပစ္မွ ေပ်ာက္တယ္။ စုပ္ထုတ္တယ္။ ခြဲထုတ္တယ္။ ခြဲတာက ပိုေကာင္းတယ္။

ႏို႔႔အံုမွာ ျပည္တည္တာမ်ိဳးက တင္ပါးမွာျဖစ္တဲ့ ေဆးထိုးနာလိုဘဲ အနာေခါင္း အက်ယ္ၾကီးျဖစ္လို႔ ခြဲရင္ ေမ့ေဆးနဲ႔ အဝက်ယ္က်ယ္ ခြဲရတယ္။ မေၾကာက္တတ္သူေတြကို ေျပာရရင္ ဆရာဝန္ လက္ညွိဳးတေခ်ာင္း ဝင္ႏိုင္ေအာင္အထိ က်ယ္မွေကာင္းတယ္။ မဟုတ္လို႔ ေသးေသးေလးခြဲေပးရင္ အေပၚအေရျပားက က်ဥ္းပိတ္လာခ်ိန္မွာ အထဲက ထြက္စရာ ျပည္နဲ႔ မန္းရည္မကုန္ေသးရင္ ထပ္ခြဲရတယ္။ Sinus တလမ္းသြားအနာ ျဖစ္လာတတ္တယ္။ အမာရြတ္ ပိုၾကီးျပီး ေနာက္ကိုယ္ဝန္မွာ ႏို႔ေသးသြားႏိုင္တယ္။ အနာမွန္သမွ် ေအာက္ဆံုးကေနစျပီး အနာက်က္ေစရတယ္။

ကေလးတေယာက္၊ ေရာဂါတခုခု သတ္ပံုေတြ မွန္။ ကြန္ဂရက္က်ဴေလးရွင္း။

Dr. တင့္ေဆြ