Anorectal diseases စအို-အစာေဟာင္းအိမ္ ေရာဂါမ်ား

၁။ စအို-အစာေဟာင္းအိမ္မွာ အနာျဖစ္ေနရင္ နာမယ္၊ ကိုက္သလို-ထိုးသလို နာတာ၊ ဝမ္းသြားခါနီးရင္ ပိုဆိုးမယ္။ ဝမ္းခ်ဳပ္မယ္။ ကိုယ္ပူႏိုင္တယ္။ ခ်မ္းႏိုင္တယ္။ အေရျပားနဲ႔ ကပ္ေနရင္ အနာ-အဖုကို စမ္းလို႔ရမယ္။ လိပ္ေခါင္းနဲ မွားႏိုင္တယ္။ ျပည္တည္နာက ပဋိဇီဝေဆးတမ်ိဳးထဲမရဘူး။ အနာကို ခြဲေပးရမယ္။

Rectal Yeast Infection မိႈပိုးေၾကာင့္ျဖစ္တာဆိုရင္ -
ေျခာက္ေသြ႔ေနမယ္၊ ယားမယ္၊ ေရာင္ေနမယ္၊ ပူစပ္ပူေလာင္ အေနရခက္မယ္။ Antibiotics ေဆးေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ ဆပ္ျပာနဲ႔မတည့္တာေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ရာကေနလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနခ်ိန္မွာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မိႈေဆးေတြ ေပးရမယ္။

၂။ Diverticular disease ဆိုတာက အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ မခံစားရသူနဲ႔ ေသြးထြက္သူရွိတယ္။ တဝက္ေလာက္ကို ခြဲစိတ္ရတတ္တယ္။

၃။ အူမၾကီး-ကင္ဆာ ဆိုးတယ္။ ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ Polyp အသီးျဖစ္တာလဲ ရွိတယ္။ ခြဲစိတ္ရတယ္။

၄။ Colitis အူမၾကီးေရာင္တာ အမ်ိဳးအစားကြဲေတြ ရွိတယ္။
- Infectious colitis ပိုးဝင္လို႔ေရာင္တာ၊
- Ischemic colitis ေသြးေကာင္းေကာင္းမရလို႔ျဖစ္တာ၊
- Radiation colitis ဓါတ္ကင္ရာကေနျဖစ္တာ၊
- Ulcerative colitis ဘာလို႔ျဖစ္မွန္းမသိဘူး၊
- Crohn's disease ဘာလို႔ျဖစ္မွန္းမသိဘူး၊
Colitis ျဖစ္ရင္ ဝမ္းပ်က္ေနမယ္၊ ဗိုက္နာမယ္၊ ဝမ္းသြားခ်င္အျမန္သြားခ်င္မယ္။

၅။ Proctitis အစာေဟာင္အိမ္ေရာင္တာ၊ အေနရခက္မယ္၊ ေသြးထြက္မယ္၊ ျပည္-မန္းရည္ထြက္မယ္။
- Autoimmune disease (ေအာ္တို-အင္ျမဴးန္) ေရာဂါျပီးစနစ္ ကေမာက္ကမ ျဖစ္ရာကေနျဖစ္တယ္။ Ulcerative colitis ဒါမွမဟုတ္ Crohn's disease ေတြနဲ႔ တြဲေနတယ္။
- လိင္ကတဆင့္ မဟုတ္တဲ့ ကူးစက္ေရာဂါ၊ အျဖစ္နည္းတယ္။ လည္ေခ်ာင္းနာျဖစ္ေစတဲ့ ဗက္တီးရီးယားမ်ိဳးကေန ျဖစ္ေစတယ္။
- လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါ၊ (Gonorrhea, Herpes, Chlamydia, and Lymphogranuloma venereum)
- Certain medications မသင့္တဲ့ေဆးဝါး ထည့္မိရာကေနျဖစ္တယ္။

ဝမ္းထဲေသြးပါမယ္၊ ဝမ္းခ်ဳပ္မယ္၊ စအိုကေသြးထြက္မယ္၊ စအိုကျပည္-မန္းရည္ထြက္မယ္၊ စအိုေနရာ နာေနမယ္၊ အေနရခက္မယ္၊ ဝမ္းသြားရင္ ညွစ္ရမယ္။

- ဝမ္းစစ္ရမယ္၊
- Proctoscopy ကရိယာနဲ႔ၾကည့္ရမယ္၊
- Sigmoidoscopy ကရိယာနဲ႔ၾကည့္ရမယ္၊

၆။ Proctitis caused by infection ပိုးဝင္တာကို
(Proctitis စအိုေရာင္ျခင္းကို ေရးထားပါတယ္။)
- ပဋိဇီဝေဆးေပးရတယ္။ Amoxacillin, Ampilcillin, Doxyciline, Cipro စတာေတြ ျဖစ္တယ္။
- လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ ေရယံုလိုဆိုရင္ေတာ့ Antivirals ေဆးေပးရတယ္။
- ဓါတ္ကင္လို႔ ျဖစ္တာဆိုရင္ ေတာ္ေတာ္တန္တန္ ေဆးကုစရာမလိုပါ။ ေသြးယိုေနရင္ စတီရြိဳက္ေဆး နဲ႔  အနာ-အေရာင္ သက္သာေဆး ေပးမယ္။
- ပ်က္စီးသြားတဲ့ တစ္ရွဴးေတြ ပ်က္စီးတာအတြက္ Laser therapy နဲ႔ Argon plasma coagulation (APC) နည္းေတြနဲ႔ ကုသတယ္။
- Inflammatory bowel disease ေၾကာင့္ Proctitis ျဖစ္တာဆိုရင္ အနာ-အေရာင္ သက္သာေဆးေတြနဲ႔ (စတီရြိဳက္) ေဆးေတြေပးမယ္။ ဒါမွမဟုတ္ Mesalamine suppositories စအိုထဲ ထည့္ေဆးကေန ေရာဂါလကၡဏာေတြ သက္သာေစမယ္။
- တခါတေလ ခြဲစိတ္ကုသရမယ္။

Dr. တင့္ေဆြ
၁၆-၁၂-၂ဝ၁၁

ေမးခြန္း
ခံစားေနရတဲ့ ေရာဂါလကၡဏာကေတာ့ ၆-၁၂-၂ဝ၁၁ ေန႔ တင္ထားတဲ႔ Post နဲ႔ ျဖစ္စဥ္ေတြ ေတာ္ေတာ္ေလး တူညီတယ္လို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ယခင္က လိပ္ေခါင္းေရာဂါ ခံစားခဲ့ရပါတယ္။ ႀကံဳသလို ကုသခဲ႔ပါတယ္။ ရန္ကုန္မွာ လြန္ခဲ႔တဲ့ ေလးငါးႏွစ္ေလာက္က ေၾကာ္ညာခဲ့တဲ့ (႕႕႕႕႕) ေဆးခန္း (လိပ္ေခါင္းကို မနာမက်င္ အလုပ္မပ်က္၊ ခဲြစိပ္စရာ မလိုဘဲ၊ ေနာက္ဆံုးေပၚ ေဆးတစ္လံုး ထိုး႐ံုန႔ဲ ေပ်ာက္ကင္းတယ္) ဆိုလို႔ ေဆးသြားထိုးဖူးပါတယ္။ မထူးျခားပါဘူး။ မႏွစ္ကေလာက္ကစၿပီး စအိုက အက်ိအခၽြဲေတြ က်လာပါတယ္။ ညီွစို႔စို႔ နံပါတယ္။ လတ္တေလာ သက္သာဖို႔ ျမန္မာျပည္မွာ အသံုးမ်ားတဲ့ (႕႕႕႕႕) ေဆးနဲ႔ သုတ္လိမ္းေပးပါတယ္။ အက်ိအခၽြဲက်တာ သက္သာသြားပါတယ္။ ဝမ္းသြားတာ ပံုမွန္မဟုတ္၊ ခါးေအာက္ လက္ယာဘက္ (တင္ပါးဆံု အထက္နား) က နာက်င္မႈေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ စစ္ေဆးဖို႔ဆိုတာ ရွင္းရွင္းေျပာရလွ်င္ ျမန္မာမွာ အခက္အခဲ ရွိပါတယ္။ ရုပ္ေျပာင္ ကာတြန္းေလး တစ္ကက္လိုပါပဲ။ (ေသခ်ာေအာင္ဆိုၿပီး အထူးကု ၂ ေယာက္ကို သြားျပပါတယ္။ အေျဖက ၂ မ်ိဳး ထြက္လာတယ္) ဆိုတာမ်ိဳး၊ ဒီက အထူးကုေတြဆိုတာ ကုိယ္သန္ရာသန္ရာ အေျဖထုတ္တာမ်ိဳး ျဖစ္မွာလည္း စိုးရိမ္တာတစ္ေၾကာင္း၊ သူတို႔ေျပာသလို စမ္းသပ္မႈေတြ ေနာက္က ေငြေၾကး မလိုက္နိုင္မွာလည္း စိုးရိမ္တာတစ္ေၾကာင္းမို႔၊ တတ္ႏိုင္သေလာက္ သတိထား၊ မျဖစ္သင့္တာ မျဖစ္ရေအာင္၊ လက္လွမ္း မီတာေလးေတြနဲ႔ အသက္ကို ဥာဏ္ေစာင့္ လုပ္ေနရတာပါပဲ။

အေျဖ
Proctitis စအိုေရာင္ျခင္းအတြက္ ေနာက္ဆံုး စာပိုဒ္မွာပါတဲ့ ေဆး ၃ မ်ိဳးကို သံုးသင့္ပါတယ္။ Antibiotics ပဋိဇီဝေဆး၊ Anti-inflammatory drugs အနာ-အေရာင္ သက္သာေဆး နဲ႔ Corticosteroids (စတီရြိဳက္) ေဆးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆး ၃ မ်ိဳး အစြမ္းေတြက မတူၾကပါ။ ပဌမေဆးက ပိုးေတြကို ႏိုင္တယ္။ ဒုတိယက ေရာင္ေနတာ၊ နာေနတာေတြ သက္သာေစမယ္။ တတိယ အမ်ိဳးက ခံစားေနရတာေတြ သက္သာေစပါမယ္။ Corticosteroids (စတီရြိဳက္) ေဆးက လိမ္းေဆး (စအိုထဲထည့္ေဆး) အေနနဲ႔ သာသံုးပါ။ စားေဆး မသံုးပါနဲ႔။

Mesalazine suppositories နဲ႔ Cortisone foam (Cortifoam) ကို အသံုးမ်ားတယ္။ စအိုကေန သံုးရတာေတြခ်ည္း ျဖစ္တယ္။
Hydrocortisone enema (Cortenema) ကိုလဲသံုးႏိုင္တယ္။
ေရာဂါျဖစ္စအတြက္ Mesalazine 1 g suppositories စအိုထဲထည့္ေဆးကို တည တၾကိမ္ + Cortisone foam (Cortifoam) စအိုထည့္ေဆးကို တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ စုစုေပါင္း ၃ ပါတ္။
ေနာက္ပိုင္းမွာ Mesalazine 1 g suppositories စအိုထဲထည့္ေဆးကို တည တၾကိမ္။

အနာ-အေရာင္သက္သာတဲ့စားေဆးေတြကေတာ့ Sulfasalazine, Mesalazine (Asacol, Pentasa), Olsalazine (Dipentum) နဲ႔ Balsalazide (Colazal) ေတြျဖစ္တယ္။ အနာ-အေရာင္သက္သာေဆးကို ၄-၆ ပါတ္ေသာက္ပါ။
Sulfasalazine တေန႔ ၂ ဂရမ္၊ Mesalamine တေန႔ ၁႕၂ ကေန ၂႕၄ ဂရမ္၊ Olsalazine တေန႔ ၁ ဂရမ္။
ဒီေဆးမ်ိဳး ေသာက္သူေတြက Folic acid (ေဖါလစ္-အက္စစ္) ကိုပါ တေန႔ ၂ ၾကိမ္ တြဲေသာက္ပါ။

Mesalazine စားေဆးနဲ႔မရေသးရင္ Prednisone (စတီရြိဳက္) စားေဆးကို ၅ မီလီဂရမ္ တခါေသာက္ ၂ ျပား၊ တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၇ ရက္ ေသာက္ပါ။ ဒုတိယပါတ္မွာ ၃ ၾကိမ္၊ ေနာက္ ၂ ၾကိမ္၊ ေနာက္ ၁ ၾကိမ္၊ ေလွ်ာ့ေလွ်ာ့ ေသာက္သြားပါ။

Antibiotic/Anesthetic/Steroid-rectal suppositories ဆိုတာ ပဋိဇီဝေဆး + ထံုေဆး + စတီရြိဳက္ေဆးေတြ ေရာထားတဲ့ စအိုထဲထည့္ေဆး ျဖစ္တယ္။

Dr. တင့္ေဆြ