Thrombocytopenia ေသြးမံႈအေရအတြက္ နည္းေနျခင္း

၁။ ဆရာရွင့္ မဂၤလာပါ ဆရာက်န္းမာပါေစရွင့္ က်မ၏ အမ်ိဳးသား အသက္၄၀ ကေလးမရွိ ပံုမွန္ က်န္းမာ သန္စြမ္းေနသူ တေယာက္ပါရွင့္။ ဒီလ ၁၁ ရက္ေန႔မနက္ပိုင္းစျပီး ဖ်ားတာ 102F ေခါင္းကိုက္ေညာင္းကိုက္ျဖစ္ပါတယ္ရွင့္။ ၃ ရက္ေလာက္ အဖ်ားတက္လိုက္ က်လိုက္ ျဖစ္၍ ၁၃ ရက္ေန႔ ေဆးစစ္ေတာ့ dengue NS1 Ag positive, platelet 40 (normal range 150-400) ျဖစ္ေနတာနဲ႔ေဆးရံုတက္ပါတယ္ရွင့္။ ၁၄ ရက္ေန႔အဖ်ားက် ေညာင္းကိုက္အကုန္ေပ်ာက္ ေသြးစစ္ေတာ့ platelet 36 နဲ႔ ၁၆ ရက္ေန႔စစ္ေတာ့ platelet 13 ပဲရွိေတာ့ plasma concentrate ေသြးသြင္းရမယ္ ေျပာပါတယ္ရွင့္။ ေသြးဝမ္းသြားျခင္း ေသြးအန္ျခင္းမရွိပါရွင့္။ သတိလစ္ျခင္း သတိလြတ္သြားျခင္းမရွိပါရွင့္ ultrasound အေျဖက liver, gall bladder နဲနဲေရာင္တယ္ေျပာပါတယ္။ platelet  13 ဆိုလွ်င္ ေသြးမသြင္းရင္ အသက္အႏၲရယ္ ရွိနိုင္ပါသလား။ ေသြးသြင္းလွ်င္ donor ရဲ႔ အျခားဘာကူးစက္ေရာဂါမ်ားစစ္သင့္ပါသလဲရွင့္။ ရိုေသစြာျဖင့္။

၂။ ဆရာ႐ွင့္ သမီးသိခ်င္တာေလးေတြေမးပါရေစ႐ွင့္။ အသက္ ၃၀ ထဲမွာပါ။ ကိုယ္ဝန္က ၆လျပည့္ေတာ့မယ္႐ွင့္။ (သားဦးကိုယ္ဝန္ပါ႐ွင့္) အဲ့ဒါေသြးစစ္ထားတာ ေသြးစစ္ခ်က္က low platelet 97 ျဖစ္ေနလို႔ ေသြးအထူးကုဆီမွာ ျပန္ျပရဖို႔႐ွိေနပါတယ္႐ွင့္။ ငယ္ငယ္ထဲက ရံဖန္ရံခါ သြားဖုံးေသြးယိုတာေလာက္ပဲျဖစ္ပါတယ္႐ွင့္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၅ ႏွစ္ ေလာက္ကေတာ့ အလုပ္တစ္ခုေလ်ွာက္ဖို႔အတြက္ ေဆးစစ္ခ်က္လုပ္ဖူးပါတယ္။ ေသြးအေျဖ ဆီးအေျဖ ႏွလုံးစစ္ခ်က္အားလုံးေကာင္းေပမယ့္ အဆုတ္ဓာတ္မွန္စစ္ခ်က္မွာေတာ့ spot ေတြ႔လို႔ TB လည္းစစ္ရပါေသးတယ္။ အဲ့တုန္းေတာ့ TB စစ္ၾကည့္ထားတာမ႐ွိဘူးဆိုတာနဲ႔ အဲ့အဆုတ္မွာ spot ႐ွိတာနဲ႔ပက္သက္ၿပီး ဆက္လက္ စစ္ေဆးကုသျခင္းေတာ့မ႐ွိပါဘူး႐ွင့္။ ခုခ်ိန္ထိလည္း ရာသီအကူးအေျပာင္းဖ်ားနာတတ္ၿပီး သူမ်ားေလာက္ အပင္ပန္းမခံႏိုင္တာကလြဲလို႔ ေရာဂါျဖစ္တာဘာညာ ေထြေထြထူးထူးမျဖစ္ပါဘူး႐ွင့္။ သမီးသိခ်င္တာကေလ အဲ့လို low platelet ျဖစ္တာက ဗိုက္ထဲကကေလးေလးကို ထိခိုက္မႈ႐ွိႏိုင္သလားလို႔ပါ။ ကိုယ္ဝန္ကာလတစ္ေလ်ွာက္လုံးလည္း စားေကာင္းေသာက္ေကာင္းပဲ ေဖာေရာင္တာေတာင္မျဖစ္ဘူး႐ွင့္။ အားလုံးအေနအထားေကာင္းပါတယ္႐ွင့္။ ကေလးေလးကလည္း လႈပ္႐ွားမႈ႐ွိၿပီးပုံမွန္အတိုင္းပဲ ထြားပါတယ္႐ွင့္။ ခုေတာ့သမီးအရမ္းစိတ္ပူေနရၿပီ။ ကေလးေလးကို တခုခုထိခိုက္ခ်ိဳ႕ယြင္းမွာကိုပဲစိုးရိမ္ေနမိလို႔ပါ႐ွင့္။

၃။ ကြၽန္‌‌ေတာ္‌့ အမ်ိဳးသမီး ကိုယ္ဝန္ ၆ လ ရိွပါၿပီ။ ဆရာဝန္နဲ႔ ျပၿပီး ‌ေဆးစစ္ၾကည္‌့ရာ ‌ေသြးျဖဴဥ နည္းေနပါသည္ဟု သိရပါသည္။ ၁ သိန္‌းဟုသိရၿပီး သတ္မွတ္ခ်က္ ၁.၅ သိန္‌း နဲ႔ ၄ သိန္‌း ႐ွိရမည္ဟုသိရပါသည္။ ဆရာဝန္က ‌ေနာက္ ၂ ပတ္လ်ွင္ တျခား ဓာတ္ခြဲခန္‌းတြင္ ‌‌ေျပာင္‌းစစ္ခိုင္‌းပါသည္။ ေသြးျဖဴဥ ဘာ‌ေၾကာင္‌့နဲရပါသလဲ၊ ေသြးျဖဴဥ နဲလွ်င္ ဘာ‌ေတြ ျဖစ္တတ္ပါသလဲ၊ ေဆး‌ေသာက္ ကုသလွ်င္ ‌ေပ်ာက္ကင္‌းႏိုင္ပါသလား၊ မိခင္နဲ႔ ရင္‌‌ေသြးကို ထိခိုက္ႏိုင္ပါသလား။ ေဆးအ‌ေျဖ ဓာတ္ပံုကိုပါတြဲ ပို႔လိုက္ပါတယ္‌‌ေဒါက္တာ။

Platelets ေသြးမံႈ ပံုမွန္အေရအတြက္ဟာ 150,000 ကေန 450,000/microliter ရွိသင့္တယ္။ ဒါေပမဲ့ 50,000/microliter ထက္နည္းမွသာ တကယ္နည္းေနတဲ့ေရာဂါလို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ Thrombocytopenia ေသြးမံႈအေရအတြက္ နည္းေနတာကို အမ်ားဆံုး ေသြးလြန္တုတ္ေကြးမွာ ေတြ႔ရတယ္။

ေသြးမံႈနည္းေနတိုင္း ေရာဂါလကၡဏာမျပတတ္ပါ။ ျပျပီဆိုရင္ အေရျပားမွာ ေသြးမဲျပာျပာထြက္ေနတာ၊ ေသြးျခည္ဥေနတာ၊ အေရျပားနဲ႔ အေမွးပါးေအာက္ေတြမွာ ေသြးယိုေနတာ၊ ႏွာေခါင္းေသြးယိုတာ နဲ႔ သြားဖံုးေသြးယိုတာေတြ ျဖစ္လာမယ္။ ေသြးနီဥနဲ႔ ေသြးျဖဴဥ အမ်ိဳးအစားနဲ႔ အေရအတြက္ေတြကိုလည္း စစ္ေဆးရပါမယ္။ နည္းေနႏိုင္တယ္။ ေနမေကာင္းသလို ခံစားေနရႏိုင္တယ္၊ အားယုတ္ေနႏိုင္တယ္၊ အစားပ်က္ေနႏိုင္ေသးပါတယ္။

ေသြးမံႈနည္းေနျခင္း အေၾကာင္းရင္းမ်ား
၁။ ေသြးမံႈထုတ္ေပးမႈ နည္းေနရျခင္း အေၾကာင္းရင္းမ်ား
ဗီတာမင္ ဘီ-၁၂ နည္းတာ၊ folic acid deficiency ေဖါလစ္အက္စ္နည္းတာ၊ လူကီးမီးယား၊ အသဲအလုပ္မလုပ္ျခင္း၊ ေသြးထဲပိုးဝင္ျခင္းမ်ား၊ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး၊ Hereditary syndromes မ်ိဳးရိုး၊ Congenital amegakaryocytic thrombocytopenia ေမြးရာပါ၊ Thrombocytopenia absent radius syndrome, Fanconi anemia, Bernard-Soulier syndrome, May-Hegglin anomaly, Grey platelet syndrome, Alport syndrome, Wiskott–Aldrich syndrome တျခားရွားပါးေရာဂါေတြျဖစ္ပါတယ္။

၂။ ေသြးမံႈဖ်က္ဆီးခံေနရျခင္း အေၾကာင္းရင္းမ်ား
Idiopathic thrombocytopenic purpura, Thrombotic thrombocytopenic purpura, Hemolytic-uremic syndrome, Disseminated intravascular coagulation, Paroxysmal nocturnal hemoglobinuria, Antiphospholipid syndrome, SLE, Post-transfusion purpura, Neonatal alloimmune thrombocytopenia, Splenic sequestration, Dengue fever (ေသြးလြန္တုပ္ေကြး), HIV ေတြျဖစ္ပါတယ္။

၃။ ေဆးေတြေၾကာင့္ျဖစ္ရျခင္း
Valproic acid, Methotrexate, Carboplatin, Interferon, Isotretinoin, Panobinostat, Other chemotherapy drugs, Singulair, H2 blockers and proton-pump inhibitors

၄။ တျခားအေၾကာင္းရင္းမ်ား
Immunological platelet destruction (Heparin-induced) ေရာဂါျပီးစနစ္ေၾကာင့္ျဖစ္ရျခင္း၊ ေျမြေပြးကိုက္ခံရျခင္း။

ဘာေတြစစ္မလဲ
Coagulation tests ေသြးခဲမႈစစ္ေဆးနည္းလုပ္ရမယ္။ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းမတူရင္ အေျဖမတူပါ။ ဥပမာ -
• ဗီတာမင္ေက နည္းေနသူမွာ Prothrombin time ၾကာမယ္၊ Partial thromboplastin time ကပံုမွန္ျဖစ္မယ္၊ Bleeding time သက္ေရာက္မႈမရွိဘူး၊ Platelet count သက္ေရာက္မႈမရွိဘူး။
• အက္စ္ပရင္ေဆးေၾကာင့္ျဖစ္တာဆိုရင္ Partial thromboplastin time ပိုၾကာတာတခုသာေတြ႔မယ္။
• ေသြးမံႈနည္းေနရင္ Partial thromboplastin time ပိုၾကာတာ နဲ႔ Platelet count နည္းေနမယ္။
• Full blood count, Liver enzymes, Renal function, Vitamin B12 levels, Folic acid levels, ESR, Peripheral blood smear စစ္ေဆးနည္းေတြလုပ္ႏိုင္တယ္။

ဘယ္လိုကုသမလဲ
ဘာကိုမွ မစစ္ႏိုင္ေသးခင္ ဗီတာမင္ (စီ) ၅ဝဝ အား ေသာက္ၾကတယ္။ ဗီတာမင္ (ေက) ထိုးၾကတယ္။ အမွန္က Hematologist ေသြးဘက္ဆိုင္ရာအထူးကုဆရာဝန္ကို ျပရမယ္။ အေၾကာင္းရင္းအတိုင္း ကုသမႈမတူဘူး။ Thrombotic thrombocytopenic purpura ဆိုတာက အေရးေပၚျဖစ္တယ္။ Idiopathic thrombocytopenic purpura ဆိုရင္ Prednisone and other corticosteroids, Intravenous immune globulin, Splenectomy, Danazol, Eltrombopag, Rituximab နဲ႔ Romiplostim နည္းေတြ လုပ္ေပးႏိုင္တယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ