Pelvic inflammatory disease (PID) တင္ပါးဆံုတြင္းေရာင္ရမ္းျခင္းေရာဂါ

တင္ပါးဆံုတြင္းေရာင္ရမ္းျခင္း ျဖစ္ေစတဲ့ပိုးေတြ
- လိင္ကတဆင့္ကူးစက္တဲ့ ဂႏိုးရီးယားနဲ႔ ကလာမိုင္ဒီးယားေတြကေနအမ်ားဆံုးျဖစ္ေစတယ္။ ဗဂ်ိဳင္းနားထဲမွ ရွိေနျပီး ျဖစ္တဲ့ပိုးေတြကေနလည္း အထက္တက္ျပီး ေရာင္ရမ္းေစႏိုင္တယ္။
- ေလၾကိဳက္ပို္းေတြ = Non-hemolytic streptococcus, E. coli, Group-B streptococcus & staphylococcus ပိုးေတြ၊
- ေလမၾကိဳက္ပိုးေတြ = Bacteroides species- fragilis & bivius, Peptostrepococcus & peptococcus ပိုးေတြ၊
- တျခားပိုးေတြ = Mycoplasma hominis Gardnerella vaginalis Actinomyces Ureaplasma Mycobacterium tuberculosis ပိုးေတြ။

ဘယ္နည္းနဲ႔ပိုးေတြေရာက္လာသလည္း
ေအာက္ဖက္ကေန အထက္တက္လာနည္းနဲ႔သားအိမ္အဝကေန သားအိမ္၊ သားအိမ္ျပြန္၊ မ်ိဳးဥအိမ္ စတာေတြဆီ ေရာက္တယ္။ အတူေနလို႔ထြက္တဲ့သုက္ရည္နဲ႔ ရာသီေသြးအထက္ဆန္တာကေနလည္း ေအာက္ကေန အထက္ တက္လာႏိုင္ေသးတယ္။

အထဲမွာဘာေတြျဖစ္မလည္း
- Acute salpingitis သားအိမ္ျပြန္ေတြေရာင္ျခင္း။ ေရာင္-နီ-အရည္ထြက္-အနာျဖစ္။
- Pelvic pus အတြင္းပိုင္းျပည္တည္ျခင္း။
- Tubovarian abcess သားအိမ္ျပြန္ + မ်ိဳးဥအိမ္ ျပည္တည္နာျဖစ္ျခင္း။
- Retort shaped ထိခိုက္ေနရာေတြ ေသြးမဝျဖစ္၊ ပံုပန္းေျပာင္းလဲ။
- Peritonitis, paralytic ileus, subdiaphragmatic and perinephric abcess အထက္ဆက္တက္ျပီး ဗိုက္အတြင္းဖံုးလႊာ ေရာင္ျခင္း၊ ဗိုက္ထဲျပည္တည္ျခင္း။

PID ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
- ဗိုက္ ဘယ္-ညာ ေအာက္ပိုင္းနာျခင္း၊ ဂိုႏိုးရီးယားဆိုရင္ ပိုးဝင္ျပီးေနာက္ ၃ ရက္အၾကာမွာျဖစ္၊ ကလာမိုင္ဒီးယားဆိုရင္ ၅-၇ ရက္အၾကာမွာျဖစ္။
- ကိုယ္ပူဖ်ား (> 38.3˚C/101F)၊ အားယုတ္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ေမြးလမ္းကတခုခုဆင္း၊ ရာသီဆင္းမမွန္ျဖစ္၊ အဆင္းမ်ား၊ ဆီးေအာင့္၊ ပ်ိဳ႕-အန္၊ အတူေနရင္နာျခင္း။ ႏွလံုးခုန္ျမန္၊ ေရဓါတ္နည္း၊ လွ်ာအျဖဴဖတ္ျဖစ္။ ဗိုက္ကိုဖိရင္နာ၊ အသည္းေနရာဖိရင္လည္းနာ။
- ေမြးလမ္းေၾကာင္းစမ္းသပ္ရင္ အျဖဴစတာဆင္းေနတာေတြ႔။ ဆီးလမ္းအဝေရာင္ေနတာေတြ႔။ ဘာသိုလင္ျပြန္ဝကေန ဖိလိုက္ရင္ ျပည္ထြက္လာတာေတြ႔။ သားအိမ္ဝကိုဖိရင္နာ။ ေဘးအနားလည္းဖိရင္နာ။ အူအတက္ေရာင္ျခင္းနဲ႔ခြဲျခားရမယ္။

ေနာက္ဆက္တြဲျဖစ္ျခင္းမ်ား
အျမန္ျဖစ္ျခင္း
- Pelvic peritonitis တင္ပါးဆံုတြင္း အတြင္းဖံုလႊာေရာင္ျခင္း၊
- Septicemia ေသြးထဲပိုးေရာက္ျခင္း၊
- Arthritis အဆစ္ေရာင္ျခင္း၊
- Myocarditis ႏွလံုးေရာင္ျခင္း။

ေနာက္ပိုင္းျဖစ္ျခင္းမ်ား
- Dyspareunia အတူနရင္မနာသင့္ပဲနာျခင္း၊
- Infertility သားသမီးမရျဖစ္ျခင္း၊ သားအိမ္ျပြန္ပိတ္လို႔  (၁) ၾကိမ္ျဖစ္သူ = ၁၂%၊ (၂) ၾကိမ္ျဖစ္သူ = ၂၅%၊ (၃) ၾကိမ္ျဖစ္သူ = ၅ဝ%။
- Ectopic pregnancy သားအိမ္ျပင္ပသေႏၡတည္ျခင္း တျခားအမ်ိဳးသမီးေတြထက္ ၆-၁ဝ% ျဖစ္ႏိုင္ေျခပိုမ်ားတယ္။
- Adhesion or hydrosalpinx or pyosalpinx & tubo-ovarian abscess အတြင္းအဂၤေတြတြယ္ကပ္ျခင္း။
- Chronic pelvic inflammation နာတာရွည္ တင္ပါးဆံုတြင္းေရာင္ရမ္းျခင္း၊ ျပည္တည္ေစတဲ့ပိုးေတြနဲ႔ တီဘီပိုးကေနျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
- Chronic pelvic pain and ill health နာတာရွည္ တင္းပါဆံုမွာနာေနျခင္းနဲ႔ လူကေနမေကာင္းျဖစ္ေနျခင္း။

စမ္းသပ္မႈေတြ
- Leucocytosis >10000/mm3
- ESR >15 mm/hr
- Serological test for syphillis
- C reactive protein
- Blood culture
- Blood urea and electrolytes
- Identification of organism - Triple swab-each from high vagina
- Endocervix Urethra Sample should be sent for aerobic, anaerobic culture, drug sensitivity testing and gram stain
- Laproscopy – gold standard for non responding pelvic masses Findings- Hyperemea and edema of tubes Purulent exudates from fimbrial ends Tubes are not freely movable Pyosalpinx- pus in pod Violin string like adhesions in the pelvis and around the liver suggest chlamydial infection
- USG Dilated n fluid filled ends of fallopian tubes fluid in POD Adenexial masses
- Culdocentesis to rule out ectopic pregnancy and to establish diagnosis of pelvic abscess Partner should also be investigated for any STI

ဘယ္လိုကုသမလည္း
PID ကိုကုသရတာမွာ ေဆးကိုညႇာလို႔မရပါ။ ပိုးအမ်ားကိုႏိုင္တာေပးရမယ္။ ေရရွည္အတြက္လည္းၾကည့္ရတယ္။

ေဆးရံုတက္လူနာေပးနည္း (၁)
Cefotetan 2 g IV ၁၂ နာရီတခါ။
OR
Cefoxitin 2 g IV ၆ နာရီတခါ။
PLUS
Doxycycline 100 mg orally or IV ၁၂ နာရီတခါ။
ထိုးေဆးကို ၂၄ နာရီေပးျပီးေနာက္ စားေဆးဆက္ရတယ္။ doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္ ၁၄ ရက္။
Tubo-ovarian abscess ျပည္တည္ေနရင္ clindamycin or metronidazole with doxycycline ေပးရမယ္။

ေဆးရံုတက္လူနာေပးနည္း (၂)
Clindamycin 900 mg IV ၈ နာရီတခါ။
+
Gentamicin loading dose IV or IM (2 mg/kg of body weight), followed by a maintenance dose (1.5 mg/kg) every 8 hours. Single daily dosing (3–5 mg/kg) can be substituted.
ထိုးေဆးကို ၂၄ နာရီေပးျပီးေနာက္ စားေဆးဆက္ရတယ္။ doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္ ၁၄ ရက္။ (သို႔)
Clindamycin 450 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္။
Tubo-ovarian abscess ျပည္တည္ေနရင္ clindamycin ဆက္ေပးရမယ္။

ေဆးရံုတက္လူနာေပးနည္း (၃)
Ampicillin/Sulbactam 3 g IV ၆ နာရီတခါ။
+
Doxycycline 100 mg orally or IV ၁၂ နာရီတခါ။

အျပင္လူနာနည္း (၁)
Ceftriaxone 250 mg IM တလံုးတည္းထိုး။
+
Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္။
WITH or WITHOUT
Metronidazole 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္။

အျပင္လူနာနည္း (၂)
Cefoxitin 2 g IM တလံုးထဲထိုး + Probenecid 1 g စားေဆးတြဲေပး။
+
Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္။
WITH or WITHOUT
Metronidazole 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္။

အျပင္လူနာနည္း (၃)
Cefotaxime ထိုးေဆး or Cefotaxime 0.5 g IM once ထိုးေဆး၊
+
Doxycycline 100 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္။
WITH or WITHOUT
Metronidazole 500 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ၁၄ ရက္။

စားေဆးေပးတာ ၇၂ နာရီအတြင္း တိုးတက္လာရမယ္။ မရရင္ ေဆးရံုတင္ကုသရမယ္။ လိုရင္ ဗွိုက္ထဲကိရိယာထည့္ စစ္ေဆးတာ လုပ္ရမယ္။ လိင္အတူေနဖက္ကိုလည္း စစ္ေဆးျပီး ေဆးကုရမယ္။ ကိုယ္ဝန္ရွိေနသူဆိုရင္ ကေလး ေစာေမြးတတ္တယ္။ ေဆးထိုးကုသေပးရမယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၃ဝ-၆-၂ဝ၁၅