Mental Health စိတ္က်န္းမာေရး

ဆရာ တခုေလာက္ေမးခ်င္တယ္။ က်မညီမက စိတ္ေရာဂါခံစားရတယ္လို႔ သူမ်ားေတြေျပာတယ္။ သူခံစားရတာက တခါတခါငိုတယ္။ မငိုရင္ ရယ္တယ္။ သူ႔စိတ္က ကေယာင္ေျခာက္ျခားျဖစ္ေနတယ္။ အဲ့ဒါ ဘယ္လို႔ကူရမလဲ ဘာေဆး ေပးရမလဲဆရာ။ တခ်က္ေလာက္ ေျပာျပေပးပါလား။

မေန႔ကလည္း စိတ္ေရာဂါေမးခြန္းတခုကို ေျဖရပါေသးတယ္။ စိတ္ေဝဒနာလူနာကိုယ္တိုင္ေမးရင္ ေမးခြန္းအရွည္ၾကီး ၾကည့္ျပီး မဖတ္ခင္ကတည္းက မွန္းသိႏိုင္တတ္တယ္။ ေဆာရီး။

မႏွစ္က မိတ္ေဆြတေယာက္ကေန သတင္းျဖတ္ပိုင္းေလးတခု လွမ္းပို႔ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ စိတ္ေဝဒနာ ခံစားေနၾကရသူေပါင္းဟာ လူဦးေရရဲ႕ ၁ဝ%ခန္႔ရွိသတဲ့။ ဖတ္ေနရင္း မႏၲေလးေဆးေက်ာင္းမွာ အတူစာသင္ခဲ့ၾကတဲ့ အရင္းႏွီးဆံုးသူငယ္ခ်င္းႏွစ္ေယာက္ လက္ဖက္ရည္ေသာက္ၾကတဲ့ပံု။ တေယာက္က စိတ္ေဆးပညာအထူးကု။ ေနာက္တေယာက္က မူးယစ္ေဆးအထူးကု။ အဲဒီတိုက္ဆိုင္မႈဟာ ကြ်န္ေတာ္တို႔တိုင္းျပည္ရဲ႕ စိတ္အေျခအေနပါပဲ။ မူးယစ္ေဆး၊ အရက္နဲ႔ စိတ္ေရာဂါ ဆက္စပ္မႈ ရွိတဲ့ေနရာမွာ ရွိတယ္။

ေမးခြန္းတခုက ေအာ္တဇင္ေရာဂါအေၾကာင္းႏွင့္ ကေလးမ်ားတြင္ ထိုေရာဂါ ျဖစ္၊ မျဖစ္ မည္သည့့့္ျဖစ္စဥ္၊ မည္သည့္ အခ်က္မ်ားကို ၾကည့္ၿပီး သတ္မွတ္ရမလဲဆိုတာ သိခ်င္လို႔ ေရးသားတင္ျပေပးပါရွင္။ ေအာ္တဇင္ ႏွင့္ ဟိုက္ပါအက္ရွင္ ေရာဂါကို မည္ကဲ့သို႔ ခြဲျခားရမလဲ သိခ်င္ပါတယ္ရွင့္။ ကၽြန္မရဲ႕သားက ငယ္ကတည္းက သူမ်ားေတြက ဟိုက္ပါ ဝင္ေနတယ္၊ တခ်ဳိ႕ကလည္း ေအာ္တစ္ဇင္လို႔ ေျပာေျပာေနလို႔ပါ။

အဲတာေတြက စိတ္နဲ႔ ဉာဏ္ရည္ကို သက္ေရာက္တဲ့ တျခားေရာဂါေတြပါ။ ျမန္မာျပည္မွာ အျဖစ္မနည္းတာကို ေမးခြန္းေတြအရ သိရပါတယ္။

အမ်ားဆုံးျဖစ္တဲ့ စိတ္ေရာဂါေတြကေတာ့ ၁။ စိတ္က်ေရာဂါ၊ ၂။ အရက္စြဲေရာဂါ၊ ၃။ စကီဇိုဖရီးနီးယားေရာဂါနဲ႔၊ ၄။ ဒီမင္းရွားေရာဂါေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။

ပုုထုုဇေနာ ဥမၼတေကာ အဆိုုအတိုင္း စိတ္ေရာဂါေဝဒနာသည္ေတြဟာ သူလိုကိုယ္လိုလူေတြပါပဲ။ ပြင့္လင္းစြာ ႐ူးသြပ္တာကို စကစ္လို႔၊ ဆိုုင္ကိုးစစ္လို႔ ခပ္လြယ္လြယ္ ေခၚၾကတယ္။ အေကာင္းပကတိလို႔ ေျပာႏိုင္သူေတြလည္း ေဒါသႀကီးေနခ်ိန္၊ ဝမ္းနည္းပက္လက္ျဖစ္ေနခ်ိန္၊ အီမိုရွင္းမ်ားေနခ်ိန္မွာ မူမွန္လို႔ ေျပာဖို႔ခက္တယ္။ အားနာနာနဲ႔ေတာ့ ေရးရမယ္။ တခုခုမွာ အစြန္းတဖက္ေရာက္ျခင္းဟာလည္း မူမွန္ေတာ့ မဟုတ္ပါ။

အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ရလို႔လည္း စိတ္မူေျပာင္းၾကတယ္။ ကေလးေမြးၿပီးမွာ ေျပာင္းတာကို ေဘဘီဘလူးလို႔ ေခၚတယ္။ မိန္းကေလးေတြ ရာသီျဖစ္စဥ္ တခ်ိဳ႕ရက္ေတြမွာ စိတ္မူေျပာင္းၾကတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ခံစားၾကရတယ္။ ရာသီကို သံုးလေနမွသာ တခါလာေအာင္ ေဆးေပးရတတ္တယ္။ အမ်ိဳးသမီးၾကီးေတြ ေသြးဆံုးခ်ိန္မွာ လေတြၾကာေအာင္ စိတ္ပိုင္းအေျပာင္းအလဲေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။

ေယာက္်ားေတြဆိုရင္ မူးလို႔ ေသြးဆိုးသူေတြ ရွိတယ္။ ဘီလူးလို၊ သရဲလို၊ သူမ်ားကို ႐ိုက္ႏွက္သတ္ျဖတ္ခ်င္သူ၊ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ သတ္ေသခ်င္သူ အေတာ္မ်ားပါတယ္။ အရက္ေသာက္လို႔၊ မူးယစ္ေဆးသံုးလို႔ ေနာက္ဆက္တြဲရလာတဲ့ စိတ္အေျပာင္းအလဲေတြ မရခင္ကတည္းက အဲဒါကို ေသာက္သံုးဖို႔ အေၾကာင္းခံကိုယ္၌က စိတ္အေျခခံမခိုင္မာမႈ ရွိေနတာ ျဖစ္တယ္။ လူ႔စိတ္သေဘာဟာ လုပ္ရမွာကို မလုပ္တာထက္၊ မလုပ္ရမွာကို လုပ္တာက ပိုခက္တယ္။

စိတ္ေရာဂါဆိုတာ ကူးစက္တာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ အဓိကစိတ္ေရာဂါ ၅ မ်ိဳးကေန မ်ိဳး႐ိုးလိုက္ႏိုင္တယ္။ ၁။ စိတ္ဓါတ္က်ေရာဂါ၊ ၂။ စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါ၊ ၃။ ပတ္ဝန္းက်င္ကို သတိမမူတဲ့ စိတ္ေရာဂါ ၄။ အျမင္ေသြလြဲမႈေရာဂါနဲ႔ ၅။ ေအာ္တဇင္ေရာဂါေတြ ျဖစ္တယ္။

မ်ိဳးရိုးလုိက္ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ၁၇ ရာခိုင္ႏႈန္း ကေန ၂၈ ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိတယ္။ စိတ္က်န္းမာေရးျပႆနာကမေသးလို႔ ကမာၻ႔က်န္းမာေရးဝန္ထုပ္ဝန္ပိုးႀကီးတရပ္ ျဖစ္ေနတယ္။ ေရာဂါေပါင္းစံုရဲ႕ ၁၄ ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိတယ္။ ကူးစက္ေရာဂါမ်ားမွအပဆိုရင္ ၂၈ ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိတယ္။ ကမာၻ႔လူဦးေရရဲ႕ ၃ဝ ရာခိုင္ႏႈန္း မွာ စိတ္ေရာဂါတမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိေနၾကတယ္။

စိတ္လႈပ္ရွားမႈ ေကာင္းမြန္ၿပီး စိတ္ေရာဂါကင္းရွင္းေနရင္ စိတ္က်န္းမာတယ္လို႔ ေခၚတယ္။ ဘဝမွာ အျပဳသေဘာေဆာင္၊ အေပါင္းလကၡဏာအျမင္ ရွိပါ။ အခက္အခဲျပႆနာေတြကို ရင္ဆိုင္ေက်ာ္လႊားရာမွာ အေလွ်ာ့အတင္းရွိၿပီး၊ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ ျဖတ္သန္းတတ္ရမယ္။ စိတ္မူမွန္ဆိုတာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းကို ေကာင္းက်ိဳးခ်မ္းသာျဖစ္ေစဖို႔ ျပဳမူေနထိုင္တတ္ရန္လို႔လည္း ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

စိတ္က်န္းမာေရး က်ား၊ မ ေရြးတယ္။ စိတ္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ေဝဒနာေတြကို ဆန္းစစ္လိုက္ရင္ ေယာက္်ားေတြမွာ ျဖစ္ၾကရတာနဲ႔ မိန္းမေတြမွာ ျဖစ္ၾကရတာ မတူပါ။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားမွာ စိုးရိမ္စိတ္ လြန္ကဲတာနဲ႔ စိတ္ဓာတ္က်ဆင္းတာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ေယာက္်ားေတြကေတာ့ အရက္နဲ႔ မူးယစ္ေဆးဝါးစြဲတာေၾကာင့္ လူေနမႈအသိုင္းအဝိုင္းမွာ အဆင္မေျပတာေတြ အျဖစ္မ်ားတယ္လို႔ အေမရိကန္စိတ္ပညာအသင္းကေန ထုတ္ျပန္ပါတယ္။ မူမွန္မဟုတ္တဲ့ စိတ္ပညာဂ်ာနယ္ထဲမွာ လူေတြ အမ်ားဆံုးျဖစ္တတ္တဲ့ စိတ္ေရာဂါေတြနဲ႔ က်ား၊ မ ခြဲျခားေလ့လာခ်က္ကို ေဖာ္ျပလိုက္တာပါ။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲမႈေတြကေန အတြင္းဘက္ကို ဦးတည္တဲ့ စိတ္လႈပ္ရွားမႈေတြ ျဖစ္ေစတာ မ်ားတယ္။ ဒါေတြက ဆုတ္ခြာကင္းျပတ္မႈ၊ အထီးက်န္မႈနဲ႔ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္းေတြကေန ဆက္လာတာေတြ ျဖစ္တယ္။

အမ်ိဳးသမီးေတြ စိတ္ဓာတ္က်တာ ပိုျဖစ္ၾကတာဟာ ေယာက္်ားေတြထက္ပိုၿပီး ထပ္ခါထပ္ခါ လုပ္တတ္ၾကတယ္။ ျပႆနာ ေျဖရွင္းေရးထက္ အႏုတ္သေဘာ စိတ္ခံစားမႈကို ထပ္္ခါထပ္ခါ လုပ္ေလ့မ်ားၾကလို႔ပါ။ ဒီေတြ႔ရွိခ်က္ကေန စိတ္ေရာဂါ ကာကြယ္ေရးနဲ႔ ကုသေရးမွာ လိင္ခြဲျခားေဆာင္ရြက္ရမယ္လို႔ သိလာေစပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ စိတ္ေရာဂါအဆင့္ မေရာက္ခင္မွာ စိတ္မတည္ျငိမ္၊ စိုးရိမ္စိတ္ေတြ ျဖစ္လာတယ္။ ေဘးပတ္ဝန္းက်င္ကေန ဖိစီးမႈေတြကို အတြင္းဘက္ဆီ သြင္းယူတတ္ၾကတယ္။ စိတ္က်ေနၾကတဲ့ စိုးရိမ္စိတ္ကဲေနၾကတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ထပ္ခါထပ္ခါ ျဖစ္မလာေစေအာင္ လုပ္ရပါမယ္။

ေယာက္်ားေတြဆိုရင္ ဘာေတြလုပ္ပါဆိုတဲ့ အစီစဥ္ခ်ေပးတာနဲ႔ ၾကမ္းတမ္းစိတ္ကေန ဖ်က္ဆီးခ်င္စိတ္ မဟုတ္တဲ့ဆီ ဦးတည္ေပးဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ေယာက္်ားေတြဟာ စိတ္လႈတ္ရွားမႈေတြကို အျပင္ဘက္ဆီ ဦးတည္ၾကတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ၾကမ္းတမ္းမႈ၊ ယာယီတံု႔ျပန္မႈ၊ ေသြးေဆာင္မႈနဲ႔ လုပ္သင့္တာကို မလုပ္ျခင္းဆိုတာေတြကို ေရြးခ်ယ္တတ္တယ္။ လိင္ျခားနားမႈဟာ အတြင္းဘက္ ဦးတည္ျခင္းနဲ႔ အျပင္ဘက္ဆီ ဦးတည္ျခင္းေတြပါ ျခားနားၾကတာ ျဖစ္တယ္။ စိတ္က်န္းမာေရး က်ား၊ မ ေရြးတယ္ဆိုေပမယ့္ ေရာဂါအမ်ိဳးအစားသာ မတူတာ၊ အားလံုးဟာ စိတ္ေဝဒနာ ခံစားၾကရပါတယ္။

ေလျဖတ္ထားတဲ့ လူနာေတြမွာလည္း စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေနာက္ဆက္တြဲ ထိခိုက္မႈေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ပထမ ႏွစ္ႏွစ္အတြင္းမွာ သံုးပံုႏွစ္ပံုဟာ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ ခံစားရတတ္ပါတယ္။ စိတ္ဂနာမၿငိမ္ ပူပင္ျခင္း၊ စိတ္ထိခိုက္လြယ္ျခင္းနဲ႔ မွတ္ဉာဏ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိခိုက္ျခင္းေတြလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ မျဖစ္ႏိုင္တဲ့အရာေတြကို အဟုတ္ထင္ေနတာ၊ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ အေရးပါဆံုးပုဂၢိဳလ္လို႔ ယံုမွားေနတာ၊ လူစည္စည္မွာ ဟီး႐ိုးလုပ္တာ၊ နာမည္ႀကီးသူေတြကို ေဝဖန္တိုက္ခိုက္ၿပီး ဘဝင္ျမင့္ေနတာ စတာေတြကိုလည္း မူမွန္ပါလို႔ေျပာဖို႔႔ ခက္တယ္။

စိတ္က်န္းမာေရး ဆရာဝန္လည္း မေရြးပါ။ စိတ္ေဝဒနာသည္က ထ႐ိုက္တာခံရတဲ့ ဆရာဝန္ေတြရွိတယ္။ အသိထဲက ကေလးမတေယာက္ ၾသစေတးလ်ေရာက္ၿပီး၊ အဲလိုလူနာေတြ ထားရာမွာ အကူသူနာျပဳ လုပ္ေနတယ္။ လူနာေတြရဲ႕ ႐ုပ္ပိုင္းတိုက္ခိုက္တာခံရပံုေတြ ေျပာျပတယ္။ ေတာ္ေသးတယ္ သူက ဗမာမွန္ေပမယ့္ လူေကာင္သန္လို႔။

ကမာၻေက်ာ္႐ုပ္ရွင္ A Beautiful Mind ရဲ႕ အဓိကဇာတ္ေကာင္ သခၤ်ာပါေမာကၡ ဂၽြန္နက္ရွ္ ဂ်ဴနီယာဟာ အျပင္ေလာကမွာပါ အမွန္တကယ္ ဒီေရာဂါေဝဒနာရွင္ျဖစ္ၿပီး၊ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္ စီးပြါးေရးသိပၸံေဗဒဆိုင္ရာ ႏိုဘယ္လ္ဆုရခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။ နာမည္ေက်ာ္ ဒတ္ခ်္ ပန္းခ်ီဆရာၾကီး ဗင္းဆင့္ဗန္ဂိုးမွာ စိတ္က်ေရာဂါ ရွိပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္က ကုသနည္း မရွိေသးလို႔ သူ႔ကိုယ္သူ သတ္ေသသြားခဲ့ရတယ္။ တျခားစိတ္ေရာဂါရွိတဲ့ ကမာၻေက်ာ္ပုဂၢိဳလ္ေတြ မနည္းပါ။ ကိုယ္က နာမည္မႀကီးေသးလို႔ စာရင္းထဲမပါတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

ဂီတပညာရွင္ ဗီသိုဘင္၊ စာေရးဆရာ အားနက္စ္ ဟယ္မင္ေဝး၊ ကဗ်ာဆရာ ဗစ္တာဟူးဂိုး၊ ပန္းခ်ီဆရာ ဗင္းဆင့္ဗန္ဂိုး၊ ၿဗိတိသွ်ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဝစ္စတန္ခ်ာခ်ီ၊ အေမရိကန္သမၼတ ဂ်က္ဖာဆင္၊ အေမရိကန္သမၼတ ေအဗရာဟင္လင္ကြန္း၊ ဗိသုကာပညာရွင္ မိုက္ကယ္အိန္ဂ်ယ္လို၊ မီးအိမ္ရွင္မ ဖေလာရင့္ႏိုက္တင္ေဂး သိပၸံပညာရွင္ အိုက္ဆက္ႏူတန္  သဘာဝသိပၸံပညာရွင္ ခ်ားလ္ဒါဝင္၊ တီထြင္သူ ေသာမတ္စ္ အယ္ဒီဆင္။ ႕႕႕႕႕

ျမန္မာႏိုင္ငံသားေတြ ဘယ္မွာေနေန စိတၱဘယမွ ကင္းေဝးခ်မ္းသာၾကပါေစ။

1. ADHD ပတ္ဝန္းက်င္ကို သတိမမူတဲ့ စိတ္ေရာဂါ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/adhd.html
2. Alprazolam စိတ္ေဆး https://doctortintswe.blogspot.com/2016/05/alprazolam.html
3. Anxiety Disorders စိုးရိမ္စိတ္ကဲလြန္ျခင္း https://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/anxiety-disorders.html
4. Autism ေအာ္တဇင္ ကေလးေရာဂါ https://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/autism.html
5. Delusional disorder အျမင္ေသြလြဲျခင္း စိတ္ေရာဂါ https://doctortintswe.blogspot.com/2017/10/delusional-disorder.html
6. Depression (1) စိတ္က်ေရာဂါ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/depression-1.html
7. Depression (2) ပုထုဇၨေနာ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/depression-2.html
8. Depression (3) စိတ္က်ျခင္း http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/depression-3.html
9. Depression (4) စိတ္က်ေရာဂါ ကမာၻမွာ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/depression-4.html
10. Depression In Pregnancy ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ စိတ္ဓါတ္က်ျခင္း https://doctortintswe.blogspot.com/2017/11/depression-in-pregnancy.html
11. Fear of Heights အျမင့္ေၾကာက္ေရာဂါ https://doctortintswe.blogspot.com/2016/04/fear-of-heights.html
12. Mass Hysteria အစုလိုက္အရူးထျခင္း https://doctortintswe.blogspot.com/2016/07/mass-hysteria.html
13. Postpartum depression ကေလးဖြါးျပီးျဖစ္တဲ့ စိတ္က်ေရာဂါ https://doctortintswe.blogspot.com/2016/02/postpartum-depression.html
14. Stress စိတ္ဖိအားမ်ားျခင္း https://doctortintswe.blogspot.com/2017/12/stress_15.html
15. Stress, depression and the holidays အားလပ္ရက္မ်ားနဲ႔ စိတ္က်န္းမာေရး https://doctortintswe.blogspot.com/2014/12/stress-depression-and-holidays.html

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ