Furamin BC သံဓါတ္အားေဆး

၁။ ဆရာမဂၤလာပါရွင့္။ က်မက ဆရာမတေယာက္ပါရွင့္။ ၉တန္း ၁၀တန္း သင္ပါတယ္ရွင့္။ အခုေက်ာင္းမွာ မိန္းကေလးေတြကို တပတ္ ၂ခါ Furamin BC တိုက္ရပါတယ္။ အဲဒါကေလးေတြက သိပ္မေသာက္ၾကဘူးျဖစ္ေနလို႔ပါရွင္။ အဲဒါ Furamin BC ရဲ႕အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈေလးကို အနည္းငယ္ရွင္ျပေပးပါရွင့္။ ကေလးေတြကိုေသခ်ာေျပာျပခ်င္လို႔ပါ။ အစိုးရကလည္း လိုအပ္လို႔တိုက္တာ ကေလးေတြေသေသခ်ာခ်ာသိေစခ်င္လို႔ပါရွင့္။ ေက်းဇူးအထူးတင္ပါတယ္ရွင့္။

အရင္ကလည္းေမးၾကတယ္။ ေမးခြန္းေတြထဲက နမူနာသာထည့္ပါမယ္။

၂။ ဆရာခင္ဗ်ာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ မိခင္တစ္ေယာက္ သံဓာတ္ (Iron) နွင့္ ေဖာလစ္အက္စစ္ (Folic Acid) အတြက္ ေန႔စဥ္မည္သည့့္ အစာအဟာရမ်ား စားသံုးရပါမည္လဲ။

၃။ ကြ်န္ေတာ့္ေကာင္မေလးက သံဓာတ္အားေဆးလိုတယ္ဆိုလို႔ ခုေၾကာ္ျငာေနတဲ့ သံဓာတ္အားေဆး ဖယ္ရိုဗစ္ ေသာက္လိုက္တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္ဆရာ။

၄။ ဆရာရဲ႕အကူအညီလိုအပ္လို႔ ထပ္မံစာေရးလိုက္ရပါတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေျခာက္လအေရာက္မွာ HB စစ္တာ 9.3 ပဲရွိလို႔ စားေဆးေတြျဖည့္စြက္ေပးပါတယ္။ OBIMIN အားေဆးအျပင္ Folic Acid, Iron tablet, Vitamin B complex ေတြကို တြဲေသာက္ခိုင္းပါတယ္။ ကြ်န္မက Vitamin B ကိုခ်န္ျပီး က်န္တာေတြေသာက္ေပမဲ့ HB က တတ္မလာပါဘူး။ အျပင္ေဆးဆိုင္ေတြမွာ ေသြးအားတိုးေဆးရွာဝယ္ေပမဲ့လဲ Vitamin B ပါတဲ့ေဆးေတြခ်ည္းပါပဲဆရာ။ Vitamin B မေသာက္ပဲ HB တတ္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္သင့္ပါလဲဆရာ။ ကေလးအတြက္လဲအရမ္းစိုးရိမ္လို႔ပါ။ ေနာက္ျပီး ဆရာဝန္က ကြ်န္မကို သာလာဆီးမီးယား ေရာဂါရွိမရွိ စစ္ေဆးမယ္လို႔လဲေျပာပါတယ္။ အဲဒီေရာဂါအေႀကာင္းလဲ သိခ်င္ပါတယ္ဆရာ။

သံဓါတ္အားေဆးဆိုတာ လိုအပ္ေနသူဟာ ေန႔တိုင္းေသာက္ေနရတယ္။ ေသြးအားနည္းရင္နည္းသလို ၾကာၾကာ ေသာက္ရတယ္။ တခ်ိဳ႕ကို ၃ လအေသာက္ခိုင္းတယ္။ ပံုမွန္ အျမဲေသာက္ေနတာလဲ ေကာင္းတယ္။ မနက္ ၁ လံုး၊ ညေန ၁ လံုး။ ေသာက္တယ္။ ၾကာၾကာေသာက္ရတာမို႔ ေစ်းၾကီးတာေတြ ေၾကာ္ညာေကာင္းတာေတြ အေရးမၾကီးပါ။ အမ်ားေသာက္တဲ့ေဆးမ်ိဳး အတူတူပါဘဲ။ UNICEF ကေန အလကားေဝတာလဲ အတူတူေကာင္းပါတယ္။

မိန္းကေလးတိုင္း လိုႏိုင္တယ္။ ေသြးအားနည္းေနတာအတြက္ေပးတယ္။ တျခားသံဓါတ္ နည္းေနတာေတြအတြက္လဲ ေပးရတယ္။ စားေဆး၊ အသာထိုးေဆးနဲ႔ ေသြးေၾကာထဲထိုးတာဆိုျပီး ၃ မ်ိဳးရွိတယ္။ စတင္တီထြင္ခဲ့တဲ့ ျပင္သစ္ဆရာဝန္ကို ဂုဏ္ျပဳျပီး ေပၚကာစမွာ Blaud's pills လို႔ေခၚခဲ့တယ္။

ေသြးအားနည္းတာမွာ Vitamin B12 နည္းတာနဲ႔ Folate (Folic acid) နည္းတာရွိေသးတယ္။ Iron deficiency anemia သံဓါတ္နည္း ေသြးအားနည္းတာကို တိတိက်က် microcytic, hypochromic anemia ေသြးနီဥေသးျပီး၊ အေရာင္ ေဖ်ာ့ေနတာလို႔ ေခၚတယ္။

ေသြးအားနည္းေစတဲ့အေၾကာင္းတရား (၃) ပါးရွိတယ္။
၁။ စားတဲ့အစားအေသာက္မွာ နည္းေနတာ၊ ဒါမွမဟုတ္ စားေပမဲ့ စားတာကို အူကေနစုပ္မယူႏိုင္တာ၊
၂။ ရေနတာထက္ ပိုလိုအပ္ေနလို႔၊
၃။ လိုတာထက္ပိုျပီးစြန္႔ထုတ္ေနလို႔။ ဥပမာ ဒဏ္ရာ-အနာေတြကေန ေသြးယိုေနတာ၊ ရာသီဆင္းတာမ်ားေနတာ၊

ေသာက္ေဆးေတြ
Iron (II) sulfate ဟာ အမ်ားဆံုးလဲသံုးတယ္။ ေစ်းလဲအခ်ိဳဆံုးျဖစ္တယ္။ နာမည္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ေရာင္းတယ္။ တခ်ိဳ႕ကို Gluconate, Dextran, Carbonyl iron စတဲ့ဓါတ္ဆားေတြနဲ႔လဲ ေရာထားတယ္။ ဗီတာမင္ (စီ) နဲ႔ေရာထားရင္ အူကေနစုပ္ယူတာ ပိုေကာင္းေစတယ္။ ေနာက္ဆံုးလာတဲ့ ေမးခြန္းပါ ေ်ဴရာမင္ ဘီစီ က အဲတာျဖစ္တယ္။

တခ်ိဳ႕လူေတြက အမ်ားဆံုးသံုးတဲ့ Ferrous sulfate or Ferrous fumarate နဲ႔အဆင္မေျပရင္ Heme iron polypeptide (Proferrin) ေဆးကိုသံုးႏိုင္တယ္။ အစာလမ္းကိုသက္ေရာက္တဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးသက္သာေစေအာင္ Ferrous glycine sulfate or Ferroglycine sulfate အမ်ိဳးအစားသံုးရမယ္။

Parenteral ထိုးေဆး
အသားေဆး၊ အေၾကာေဆး ၂ မ်ိဳးရွိတယ္။ စားေဆးထက္ပိုေစ်းၾကီးတယ္။ ကိုယ္ဝန္ ပဌမ ၃ လအတြင္းမွာ Ferinject အမ်ိဳးအစားကလြဲရင္ ထိုးမေပးသင့္ဘူး။ လူနာက သံဓါတ္ျမန္ျမန္လိုေနရင္ ထိုးေဆးသံုးရမယ္။ အစာလမ္းကစုပ္ယူတာမေကာင္းရင္လဲ ထိုးေဆး သံုးရမယ္။ Iron dextran (Cosmofer, DexFerrum, Infed) ထိုးေဆးကို မတည့္သူေတြရွိတယ္။ ၁ဝဝ မွာ ၁ ေယာက္ ျဖစ္တတ္တယ္။ Iron sucrose (Venofer) ဆိုရင္ ၁ဝဝဝ မွာ ၁ ေယာက္ အဲလိုျဖစ္တတ္တယ္။ Iron carboxymaltose (Ferinject) ထိုးေဆးကေတာ့ dextran မပါလို႔ ပိုစိတ္ခ်ရတယ္။

ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈေတြ
ေသာက္ေဆးေၾကာင့္ ဝမ္းပ်က္တာ၊ ဝမ္းခ်ဳပ္တာျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ဗိုက္ေအာင့္တာလဲ တခိဳ႕ခံစားရတယ္။ ေဆးကို ထမင္းစားျပီးေသာက္ရင္ သက္သာတယ္။ ေဆးအေလးခ်ိန္ေလွ်ာ့ရင္သက္သာတယ္။ သံဓါတ္ေဆးေၾကာင့္ ဝမ္းမဲေနမယ္။ ဘာမွကိစၥအရွိပါ။ သံဓါတ္ေဆးရည္ေသာက္ရင္ သြားေတြညိဳတတ္တယ္။ ထိုးေဆးကနာတယ္။ ဂရုစိုက္ထိုးရတယ္။ Iron (III)-hydroxide polymaltose complex နဲ႔ Iron bis-glycinate chelate ေတြက Iron (II) sulfate ထက္ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးနည္းတယ္။

သံဓါတ္ေဆးဟာ Tetracycline, Penicillamine, Methyldopa, Levodopa, Bisphosphonates, Antacid, Alendronate, Cefdinir, Eltrombopag, Ciprofloxaci ေဆးေတြနဲ႔တြဲရင္ စုပ္ယူတာကိုေႏွးေစႏိုင္တယ္။ အစားထဲမွာ ကယ္လ္စီယန္ပါေနရင္လဲ အဲလိုဘဲ။ pH နည္းေနရင္ (အက္စစ္ကဲေနရင္) သံဓါတ္ကို စုပ္ယူတာ ပိုေကာင္းတယ္။
သတိထားစရာေတြလဲရွိတယ္။ Iron overdose သံဓါတ္မ်ားသြားတာလဲ မေကာင္းဘူး။ တခ်ိဳ႕ကေလးေတြမွာ အသက္ ဆံုးပါတာအထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အသည္းကိုအမ်ားဆံုးထိခိုက္တယ္။ ႏွလံုး။ အဆုပ္ နဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ကိုလဲ ထိခိုက္ႏိုင္တယ္။ 20 mg/kg ထက္မ်ားရင္ အစာလမ္းေၾကာင္းကို အဆိပ္သင့္ေစတယ္။

Ferrous sulfate ေဆးကိုတခါတည္းျမိဳခ်ပါ။ ဝါးမစားပါနဲ႔။ အစာမရွိခိန္မွာ စုပ္ယူတာပိုေကာင္းေပမဲ့ ဆိုးက်ိဳးနည္းေအာင္ အစာစားျပီးေသာက္ပါ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ။ တိတိက်က်ေျပာရရင္ အစာထဲမွာ ၾကက္ဥ။ ေပါင္မံု႔ညိဳ၊ ႏြားႏို႔နဲ႔ ႏို႔ထြက္အစာေတြ၊ ေကာ္ဖီ၊ လဘက္ရည္ေတြနဲ႔တြဲရင္ စုပ္ယူတာ ေႏွးေစတယ္။ ေဆးေသာက္ျပီး မိနစ္ ၃ဝ အထိ လဲေလွ်ာင္းမေနသင့္ပါ။ ေဆး ၁ ၾကိမ္အတြက္ေသာက္ဘို႔ေမ့သြားရင္ ၂ လံုးတခါတည္းတြဲမေသာက္ပါနဲ႔။

• ေသြးအားနည္းေရာဂါရွိေနသူ လူၾကီးေတြကို Regular-release 300 to 325 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္ စေပးျပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ 325 mg တေန႔ ၂-၃ ၾကိမ္ေပးတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ 300 mg ကို တေန႔ ၄ ၾကိမ္အထိေပးႏိုင္တယ္။ Extended-release ferrous sulfate အမ်ိဳးအစားဆိုရင္ 160 mg တေန႔ ၁-၂ ၾကိမ္ ေပးတယ္။
• ေက်ာက္ကပ္မေကာင္းတာနဲ႔ ေသြးအားနည္းတာ တြဲေနသူေတြကို Regular-release 300 to 325 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္စေပးမယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ 325 mg တေန႔ ၂-၃ ၾကိမ္ေပးမယ္။ ဒါမွမဟုတ္ 300 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္ေပးတယ္။ Extended-release ferrous sulfate ဆိုရင္ 160 mg တေန႔ ၁-၂ ၾကိမ္ေပးတယ္။
• အသက္ ၁၂ ႏွစ္ေအာက္ေပးရင္ စစ္ေဆးျပီးမွ ေပးသင့္တယ္။
• ကိုယ္ဝန္ေဆာာင္ခ်ိန္နဲ႔ ကေလးႏို႔တိုက္ခ်ိန္မွာ 325 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္ေပးတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေသြးအားနည္းေရာဂါအတြက္ မရွိမျဖစ္သံုးဆိုျပီး သတ္မွတ္ထားတဲ့ ေဆးေတြကေတာ့ -
- Ferrous Salts (E) Tablet equivalent to iron (sulfate, fumarate) 60-65mg
- Ferrous Salts Oral Liquid equivalent to iron 45mg/ 5ml
-Folic acid (E) Tablet 400mcg, 1mg, 5mg (sodium salt) Injection 10mg/ml amp
- Folinic acid Tablet
- Iron Sucrose (C) Injection 20mg/ml, 5 ml
- Erythropoietin (C) Injection 40000 IU/ml vial (Epoetin) 10000 IU prefilled syringe ေတြျဖစ္ၾကတယ္။

ဖတ္ႏိုင္တဲ့စာေတြ
1. Anemia (အနီးမီးယား) ေသြးအားနည္းေရာဂါ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/anemia.html
2. Anemia and low Blood pressure ေသြးအားနည္းတာနဲ႔ ေသြးဖိအားနည္းတာ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/anemia-and-low-blood-pressure.html
3. Aplastic anemia ေအပလပ္စတစ္ ေသြးအာနည္းေရာဂါ http://doctortintswe.blogspot.com/2015/01/aplastic-anemia.html
4. Folic acid ေဖါလစ္-အက္စစ္ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/folic-acid.html
5. Iron supplement and Liver diseases သံဓါတ္နဲ႔ အသည္းေရာဂါ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/iron-supplement-and-liver-diseases.html
6. Vitamin B12 and Iron supplement ဘီ-၁၂ ႏွင့္ သံဓါတ္လုိအပ္ခ်က္ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/vitamin-b12-and-iron-supplement.html

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၉-၁ဝ-၂ဝ၁၇