Cholesterol ကိုလက္စေထာ

ဆရာရွင့္ သမီးေမေမက medical checkup လုပ္တာ ေသြးထဲမွာ အဆီမ်ားေနတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဗဟုသုတ အေနနဲ႔ ေဆာင္ရန္၊ ေရွာင္ရန္ေလးမ်ား ဖတ္ထားခ်င္လို႔ ဘယ္ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွ ရွာဖတ္ရမလဲ သိခ်င္လို႔ပါဆရာ။

ကေန႔ေမးလာသူေတြထဲမွာ ျဖစ္တဲ့သူရ့ဲအသက္ကို ထည့္မေျပာသူ အလြန္ကုိမ်ားတယ္။ ေယာက္်ား-မိန္းမ၊ ကေလးေရာဂါ အကုန္ပဲ။ ဘာလို႔လည္းမသိပါ။ ကြ်န္ေတာ္က သူမ်ားသြားေျပာမယ့္လူလည္းမဟုတ္ပါ။

ကိုလက္စေထာမ်ားေနရင္ ႏွလံုးအတက္ခ္ရေစႏိုင္တယ္။ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းလို႔ ရင္ဘတ္နာတာ ရေစႏိုင္တယ္။ အဆီစားမ်ားရင္ အဲတာကို ေသြးလႊတ္ေၾကာနံရံမွာလာစုေနလို႔ အဲလိုေရာဂါေတြျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္မ်ားရင္ ပိုျဖစ္တယ္။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈနည္းရင္ ပိုျဖစ္တယ္။ မ်ိဳးရိုးအရပါလာတာကိုေတာ့ ေရွာင္မရပါ။ မ်ားသူေတြဟာ အရြယ္ေရာက္ခ်ိန္ ကတည္းက စျဖစ္တယ္။ ေယာက္်ားေတြမွာ HDL အမ်ိဳးသမီးေတြထက္နည္းတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အသက္ရလာရင္ LDL တက္လာတယ္။ အမ်ိဳးသမီးအသက္မၾကီးသူေတြမွာ ရြယ္တူေယာက္်ားေတြထက္ LDL နည္းတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၅၅ ေကာ်္ရင္ ရြယ္တူေယာက္်ားေတြထက္ မ်ားလာတယ္။

ျပည ့္ဝဆီနည္းတဲ့အစားအေသာက္နဲ႔ ကိုလက္စေထာနည္းတဲ့အစားအေသာက္ + ကိုယ္လက္လႈတ္ရွားမႈ + ကိုယ္အေလးခ်ိန္ လိုအပ္ရင္ေလ်ာ့ခ်တာေတြနဲ႔ လူေကာင္းလိုေနႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕ကေတာ့ ေဆးလိုမယ္။

ဘာမွမခံစားရလို႔ အသက္ ၂ဝ ေက်ာ္သူ က်ား-မတိုင္း စစ္သင့္တယ္။ ေကာင္းေနရင္လည္း ၅ ႏွစ္တခါစစ္သင့္တယ္။ Lipid profile (lipoprotein profile) လို႔ ေခၚတယ္။ ေယာက္်ားဆို ၃၅ ႏွစ္ေက်ာ္ရင္၊ မိန္းမဆိုရင္ ၄၅ ႏွစ္ေက်ာ္ရင္ ပိုျပီးခပ္စိပ္စိပ္ စစ္သင့္ေသးတယ္။ စစ္ရင္ -
1. LDL (low-density lipoprotein cholesterol) = ဆိုးတဲ့ကိုလက္စေထာ၊
2. HDL (high-density lipoprotein cholesterol) = ေကာင္းတဲ့ကိုလက္စေထာ။
3. Triglycerides ထရြိဳင္ဂလစ္စထြိဳက္ နဲ႔
4. Total Cholesterol ကိုလက္စေထာစုစုေပါင္းေတြကိုသိရမယ္။

1. LDL Cholesterol ကိုလက္စေထာအဆိုး၊
• Less than 100 mg/dL = အေကာင္းဆံုး၊
• 130 – 159 mg/dL = အေကာင္း-အဆိုးၾကား၊
• 160 – 189 mg/dL = ျမင့္ေန၊
• 190 mg/dL and above = အေတာ္ျမင့္ေန။

2. HDL Cholesterol ကိုလက္စေထာအေကာင္း
• 60 mg/dLနဲ႔ အထက္ ရွိသင့္တယ္၊
• ေယာက္်ားေတြမွာ 40 mg/dLထက္နည္းျပီး၊
• မိန္မေတြမွာ 50 mg/dLထက္နည္းေနရင္ ႏွလံုးေရာဂါျဖစ္လာမွာစိုးရတယ္၊
• 60mg/dLထက္မ်ားရင္ ႏွလံုးေရာဂါကိုကာကြယ္ရာက်တယ္။

3.Triglycerides ထရြိဳင္ဂလစ္စထြိဳက္စ္
• 150 mg/dLထက္နည္းတာပံုမွန္၊
• 150 – 199 mg/dLနဲနဲမ်ားတယ္၊
• 200 – 499 mg/dLမ်ားတယ္၊
• 500 mg/dL or higher အလြန္မ်ားတယ္။

4. Total Cholesterol ကိုလက္စေထာ စုစုေပါင္း
• 200 mg/dLထက္နည္းေနတာေကာင္းတယ္၊
• 200 – 239 mg/dL နဲနဲမ်ားတယ္၊
• 240 mg/dL နဲ႔အထက္ မ်ားတယ္။

ကိုလက္စေထာမ်ားေနရင္ ဘာလုပ္ရမလဲ
တကယ္လို႔ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေသြးေၾကာေရာဂါရွိေနရင္ LDL ကို 70 ထက္ နည္းေနေအာင္ လုပ္သင့္တယ္။ ဆီးခ်ိဳ နဲ႔ တျခားေရာဂါရွိေနသူေတြက LDL 100 ထက္ နည္းေနသင့္တယ္။ ႏွလံုးေရာဂါ၊ စထုပ္္ခ္ ေခၚ ေလျဖတ္တာ၊ အဖ်ားပိုင္း ေသြးေၾကာေရာဂါေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့အႏၲရာယ္ရွိတယ္။ (၁) တသက္လံုးလူေနမႈပံုစံကိုေျပာင္းပါ။ (၂) လိုအပ္ရင္ ေဆးေသာက္ပါ။ လူေနမႈပံုစံေကာင္းဆိုတာ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ထိန္းေနပါ။ ေဆးလိပ္မေသာက္ပါနဲ႔။

က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တာသာစားပါ။
- Unsaturated fats နဲ႔ Cholesterol နည္းတာေတြသာစားပါ။
- အသီးအႏွံနဲ႔သစ္သီးေတြ စားပါ
- က်န္းမာေရးနဲ႔ညီညြတ္တဲ့ ဆီေရြးစားသံုးပါ။ ႏွမ္းဆီ၊ သံလြင္ဆီ၊ ပန္းႏွမ္းဆီ၊ ေျမပဲဆီ၊ ကင္ႏိုလာဆီေတြ သံုးပါ။
- ဖိုက္ဘာမ်ားတဲ့ အစားအစာစားေပးပါ။ ဘာလီ၊ အုတ္စပါး၊ ပန္းသီး၊
- အေစ့အဆံေတြစားပါ။ ေျမပဲ၊ သစ္ၾကားသီး၊ ဗာဒံေစ့၊
- ပဲသီးစားပါ။ ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳးစားပါ။
- အသားေတြကရတဲ့အဆီကဆိုးတယ္ဆိုေပမဲ့ အားလံုးေတာ့ မဟုတ္ဘူး။
- ျမင္ရတဲ့အဆီေတြ ဖယ္ထုတ္ထားတာေရြးပါ။ ေက်ာ္မဲ့အစား ျပဳတ္ပါ။
- ၾကက္သားနဲ႔ ၾကက္ဆင္သားေတြကငန္းသားနဲ႔ ဘဲသားအဆီထက္ သက္သာတယ္။ အေရခြံမစားပါနဲ႔။
- ျပဳျပင္ထားတဲအသားေတြ ဥပမာ ဝက္အူေတာင့္၊ ေဟာေဒါ့ခ္ေတြမွာအဆီနဲ႔ ဆားမ်ားတယ္။ ေရွာင္ပါ။
- ကလီစာကို တခါတေလမွသာစားပါ။
- မာဂ်ရင္းက ေထာပတ္ထက္ အသင့္စားလို႔ရတယ္။

- Statins ကိုအမ်ားဆံုးသံုးတယ္။ ေဆးေၾကာင့္ ဗိုက္နာ၊ ေလပြ၊ ဗိုက္နာ၊ ဗိုက္ေအာင့္၊ ဝမ္းခ်ဳပ္၊ အသဲထိခိုက္၊ ၾကြက္သားေတြ နာ-အားယုတ္တာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ Atorvastatin (Lipitor) နဲ႔ Rosuvastatin (Crestor) ေတြကပိုျပင္းတယ္။ Fluvastatin (Lescol) က သိပ္မျပင္းဘူး။

- Fibrates ေဆးက Triglyceride က်ေစတယ္။ ဒီေဆးေၾကာင့္ ဝမ္းပ်က္၊ ဗိုက္နာ၊ သည္းေျခေက်ာက္တည္၊ ေသြးအားနည္း၊ ေသြးက်ဲေဆးေတြကိုပိုအားေပးတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ gemfibrozil, (Lopid) နဲ႔ fenofibrate (Tricor, Fibricor) ေတြျဖစ္တယ္။

- Resins (bile acid sequestrants) ေဆးကအသဲကေန ကိုလက္စေထာကိုပိုအသံုးခ်ေစမယ္။ ဒီေဆးေၾကာင့္ ဝမ္းပ်က္-ဝမ္းခ်ဳပ္၊ ဗိုက္မျငိမ္၊ ေခါင္းမူး၊ ေလပြ၊ ရင္ျပည့္၊ ရင္ပူတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။

- Niacin ေဆးက Triglyceride ကိုနည္းေစျပီး၊ HDL cholesterol ကိုမ်ားေစမယ္။ အသဲထိခိုက္၊ ဗိုက္နာ၊ အေရျပားနီျမန္း၊ ယားယံ၊ ဆီးခ်ိဳတက္တာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။

ကိုလက္စေထာက်ေဆးေတြမွာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြရွိတယ္။ အိပ္ခ်င္၊ အိပ္ေရးပ်က္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ပ်ိဳ႕၊ အန္တာေတြ ျဖစ္တတ္တယ္။ ေဆးေတြ တမ်ိဳးကေနေနာက္တမ်ိဳး ေျပာင္းေပးရတာလဲရွိတယ္။

ကိုလက္စေထာမ်ားေနသူေတြကို ေဆးကုရတာ တေယာက္နဲ႔ တေယာက္ မတူပါ။ လူတိုင္းက ကိုလက္စေထာကို ထုတ္ေပးေနျပီး ဒါကိုအသံုးျပဳေနၾကတယ္။ ႏွစ္ေနရာလံုးမွာ မတူၾကပါ။ ေယာက္်ားေတြနဲ႔ မိန္းမေတြကို ေဆးကုရတာ မတူဘူး။ (ကိုလက္စေထာ) မ်ားေနလို႔ ခ်က္ခ်င္းစိတ္ မပ်က္ပါနဲ႔ အေမရိကားမွာကိုယ္လိုလူမ်ိဳးသန္း ၁ဝဝ ရွိေနတယ္။ ဒီလူေတြက Total cholesterol 200 mg/dLထက္ မ်ားေနၾကတယ္။ သူတို႔ကိုေဆးကုတဲ့အခါ ႏွစ္ေယာက္ထပ္တူတယ္ ဆိုတာေတာင္ ရွားတယ္။ ေဟာ္တယ္ေတြ၊ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ မနက္စာအျဖစ္စားသံုးေလ့မ်ားတဲ့ ဝက္ေပါင္ေျခာက္က အဆီေတြမ်ားလို႔ ဆိုးေစတယ္။ ေခ်ာကလက္ကိတ္မံု႔ကလဲ အတူတူဘဲ။ အရက္ထဲမွာလဲ ကလိုရီ နဲ႔ သၾကားဓါတ္ မနည္းလွဘူး။ Triglyceride levels မ်ားေစႏိုင္တယ္။

ဆီးခ်ိဳေရာဂါရွိေနရင္လဲ Triglyceride levels မ်ားေနႏိုင္တယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလွ်ာ့ခ်ပါ၊ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း ပိုလုပ္ပါ၊ ဖိုက္ဘာမ်ားမ်ားပါတဲ့ ပဲသီး၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြနဲ႔ သိပ္ျဖဴဆြတ္ေအာင္ခြ်တ္မထားတဲ့ အေစ့အဆံေတြ စားသံုးပါ။

HDL ေခၚ ေကာင္းတဲ့ကိုလက္စေထာက 60 နဲ႔အထက္ရွိေနရင္ ႏွလံုးေရာဂါကို ကာကြယ္ရာက်တယ္။ ဒီအမ်ိဳးအစား နည္းေနတာဟာ မေကာင္းပါ။ ေယာက္်ားေတြဆိုရင္ 40 mg/dL ထက္နည္းေနရင္၊ မိန္းမေတြဆိုရင္ 50 mg/dL ထက္ နည္းေနရင္ မေကာင္းပါ။ အံုးသီးဆံ၊ အံုးရည္ေတြမွာ ဆိုးတဲ့ကိုလက္စေထာပါေနမဲ့ Saturated fat ေတြပါတယ္။ သစ္ၾကားသီးကို အသင့္အတင့္စားေပးပါ။ သူ႔ထဲမွာ ဖိုင္ဘာနဲ႔ အိုမီဂါ ၃ ေတြပါလို႔ျဖစ္တယ္။ Junk-food snack ဆိုင္ကေန အလြယ္ဝယ္ရတဲ့ ေခတ္ေပၚအစားအစာ၊ သြားရည္စာေတြမွာ ဆားနဲ႔ ကိုလက္စေထာ မ်ားတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ