Surgical wound care ခြဲစိတ္နာ

ဆရာ က်ြန္မ အူအတက္ခဲြျပီး ၆ ပတ္ ျပည့္ျပီဆရာ။ အဲ့ဒါ အေရျပားေပၚမွာ အေပါက္မပိတ္ေသးပဲ နဲနဲက်န္ေနေသးတယ္ ဆရာ။ ျပီးေတာ့ ခ်က္ပတ္လည္မွာ တခါတေလ ေတာ္ေတာ္နာေနတတ္တယ္။ ျပန္ေပ်ာက္လိုက္ နာလိုက္ျဖစ္တယ္ဆရာ။ ဘာလို႔လဲဆရာ။

ခြဲစိတ္နာ၊ ဒဏ္ရာ၊ အနာေရာဂါေၾကာင့္ (ဆဲလ္) နဲ႔ (တစ္ရွဴး) ေတြ ထိခိုက္ပ်က္စီးသြားရင္ Healing process ျပန္ျပီး ကုစားမႈဆိုတာ သူ႔အလိုလို ရွိေနပါတယ္။ အေရျပားဆိုတာ မွန္ဘီလူးနဲ႔ၾကည့္ရင္ အထပ္ထပ္ရွိတယ္။ Epidermis, Dermis နဲ႔ Hypodermis ၃ ထပ္လို႔ အၾကမ္းေျပာႏိုင္တယ္။ အမာရြတ္ဆိုတာ Dermis အေရျပားရဲ႕ ေအာက္အလႊာကို ထိခိုက္လို႔ ျဖစ္တာပါ။ အေပၚယံသာ ျဖစ္ရင္ အမာရြတ္ေပၚေတာင္ မေပၚဘူး။ ေပၚတာလဲၾကာရင္ နဂိုအေန ျပန္ေရာက္မယ္။

အသစ္ ျပန္မျဖစ္ႏိုင္တဲ့ (တစ္ရွဴး) ေတြလဲရွိတယ္။ Cardiac muscle cells ႏွလံုးၾကြက္သား နဲ႔ Neurones အာရံုေၾကာေတြ ျဖစ္တယ္။ Heart attack ရျပီး၊ ေသြးေၾကာပိတ္လို႔ ႏွလံုးၾကြက္သားမွာ ထိခိုက္ရင္ သူ႔အလုပ္သူ မလုပ္ႏိုင္ေတာ့တာ ျဖစ္တယ္။ ေလျဖတ္ရင္ သြားျပီ။

အနာက်က္ဘို႔ အဆင့္ ၃ ဆင့္ ဆက္တိုက္ ျဖစ္လာတယ္။ Inflammation ေရာင္ျခင္း၊ Proliferation ပြါးျခင္းနဲ႔ Maturation or Remodeling ၾကီးရင့္ျခင္း (ပံုျပန္ေဖၚျခင္း) တို႔ျဖစ္တယ္။ ပဌမအဆင့္မွာ ေရာဂါပိုးေတြကို ခံတိုက္ေနမယ္။ ပြါးတဲ့အဆင့္ကို အသားႏုတက္တယ္လို႔ အလြယ္ေခၚတယ္။ ဆိုပါစို႔ ခြဲစိတ္ကုသတဲ့ ဒါးခ်က္ စလိုက္တာနဲ႔ ေသြးထြက္ လာတယ္။ ေသြးကို တိတ္ေစမဲ့ အဆင့္ေတြ တခုျပီးတခု လုပ္လာမယ္။ တခါထဲ ေရာင္ရမ္းျခင္းျဖစ္စဥ္ ဝင္လာတယ္။ ၆-၈ နာရီအတြင္းမွာ အနာက်က္ဘို႔ျဖစ္စဥ္ တကယ္စျပီ။ ေနာက္မွ Granulation အသားႏုတက္တယ္ ဆိုတာလာတယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ Remodeling ျပန္ပံုေဖၚပါမယ္။

ခြဲစိတ္ကုသျပီး ခြဲတဲ့ေနရာက ေတာ္ေတာ္နဲ႔မေပ်ာက္ေသးတာမွာ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကေနျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။
• ခ်ဳပ္ရိုးေၾကာင္း တခုလံုးပြင့္ထြက္သြားတာက ခ်ဳပ္ရိုးေျဖတာနဲ႔ဆက္ျဖစ္တယ္။ ခ်က္ခ်င္းျပန္ခ်ဳပ္ေပးရတယ္။
• ခ်ဳပ္ရိုးေနရာ တခု၊ ဒါမွမဟုတ္ တခုကမေနရာေလးမွာ အနာမက်က္ႏိုင္ေသးတာကေတာ့ ခ်ဳပ္ရိုးၾကိဳးစ၊ ဒါမွမဟုတ္ ေသြးေၾကာဖမ္း အပ္ျခည္စေလးေတြ ထြက္စရာရွိေနလို႔ျဖစ္တယ္။ ထြက္မဲ့ေနရာေလးမွာ စူေနသလို ရွိတယ္။ ပန္းေရာင္ေလးေနမယ္။ တခ်ိဳ႕အစေလးေတြက အထဲနက္နက္မွာရွိတတ္တယ္။ ၾကိဳးစမွာ အပ္ျခည္၊ ကက္ဂတ္ၾကိဳးရယ္လို႔ ရွိတယ္။ ပိုးသန္႔ျပီး ဆြဲထုတ္လိုက္လို႔ ထြက္ျပီးတာနဲ႔ အနာက်က္လိမ့္မယ္။
• ခြဲစိတ္တာမွာ ပိုးသန္႔ေအာင္လုပ္ျပီး၊ ပိုးသန္႔ထားတာေတြသံုး၊ ပိုးသန္႔နည္းကို အစအဆံုးသတိထားေပမဲ့ ပိုးဝင္လာႏိုင္တယ္။ ပိုးဝင္တာရွိရင္ ခ်ဳပ္ရိုးတခုလံုးျဖစ္ျဖစ္ တပိုင္းတစမွာျဖစ္ျဖစ္ အနာရင္းသလိုျဖစ္လာမယ္။ နီမယ္၊ နာမယ္၊ ေရာင္မယ္၊ ကာရံမသင့္ရင္ မန္းရည္ ျပည္ထြက္မယ္။ ခ်ဳပ္ရိုးအေျဖခင္ကတည္းကျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အဲတာမ်ိဳးျဖစ္လာရင္ ျဖစ္တဲ့ေနရာကို ကြက္ျပီး ခ်ဳပ္ရိုးျဖည္ေပးရတယ္။ ထြက္စရာအရည္ထြက္ရင္ သက္သာမယ္။ အဲလိုျဖစ္ထားသူမွာ ခ်ဳပ္ရိုးမလွတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

ခြဲစိတ္ထားတဲ့ေနရာကို ျပဳစုတာမွာ ေနရာအလိုက္မတူပါ။ အထူးလုပ္ေပးႏိုင္တဲ့ေနရာေတြမွာေတာ့ ခြဲျပီးတာနဲ႔ ခ်ဳပ္ရိုးေနရာကို အလံုဖံုးမဲ့ ပိုးသန္႔ျပီး တခါသံုးကပ္စရာနဲ႔ဖံုးေပးထားျပီး ခ်ဳပ္ရိုေျဖမွသာခြြါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာေတာ့ ပိုးသန္႔ထားတဲ့ပတ္က်ဲစနဲ႔သာ ဖံုးေပးျပီး တတိယမနက္ခင္းမွာ ေဆးျပန္ထည့္မယ္။ အဲဒီရက္မွာ ခ်ဳပ္ရိုးကိုစစ္ရင္ နီေနတာ၊ ေရာင္တာ၊ ပူတာ၊ ေသြး-အရည္ထြက္တာေတြကုိ စစ္ရမယ္။ ပိုးဝင္ရင္ လူကလဲဖ်ားႏိုင္တယ္။

ခြဲစိတ္နာကို ေဆးခန္းသံုးအရက္ျပန္နဲ႔သာ သန္႔ရွင္းဘို႔လိုအပ္တယ္။ သံုးတာအားလံုးက ပိုးသန္႔ထားတာျဖစ္ရမယ္။ ခ်ဳပ္ရိုးေျဖျပီးအနာကိုလဲ အဲလိုပဲ။ အနာမက်က္ေသးတာဆိုရင္ အနာထဲကို ေဆးထည့္ဘို႔လိုႏိုင္တယ္။ Cipladine/Betadine/Pivodine ေဆးကိုအသံုးမ်ားတယ္။ အနာေနရာထဲကို အရက္ျပန္မဝင္ေစရပါ။ ျပည္လို၊ မန္းရည္လိုရွိတဲ့အနာဆိုရင္ Hydrogen peroxide ေဆးရည္နဲ႔ေဆးတယ္။ ပိုးေသေဆး တခ်ိဳ႕မွာလိုမယ္။

ခြဲစိတ္နာကို stitches ခ်ဳပ္ရိုး၊ staples ခ်ဳပ္အပ္နဲ႔ surgical glue ေကာ္ကပ္နည္းေတြနဲ႔ ခ်ဳပ္-ပိတ္ေပးတယ္။ အနာကို ေဆးထည့္မဲ့သူက လက္ဝတ္လက္စားေတြခြ်တ္ပါ။ လက္ေဆးပါ။ လက္ကိုေျခာက္ေသြ႔ပါ။ တခါသံုး ေဆးခန္းသံုး လက္အိတ္စြပ္ပါ။ ကပ္ထားတဲ့ပလာစတာေတြခြါပါ။ အနာကပ္ပိတ္က်ဲစ၊ ပတ္တီးကို ပိုးသန္႔ထားတဲ့ဆားရည္၊ ဒက္ေတာရည္နဲ႔ စုိစြပ္ေစျပီး ခြြါပါ။ ဆရာဝန္ကခိုင္းရင္ ပိုးေသေဆးသုတ္ပါ။ မဟုတ္ရင္ ပိုးသန္႔ဂြမ္းသံုးျပီး ခ်ဳပ္ရိုးကို သန္႔ရွင္းပါ။ ပိုးသန္႔ တခါသံုးအနာကပ္စရာနဲ႔ ျပန္ကပ္ပါ။ လက္ျပန္ေဆးပါ။ သံုးထားတဲ့အရာေတြကို ပလပ္စ္တစ္အိတ္မွာ ထည့္ျပီး စြန္႔ျပစ္ပါ။

ခြဲစိတ္နာဟာ ဆီးခ်ိဳရွိသူ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္သူ၊ ခုခံအားနည္းသူ၊ အဟာရဓါတ္နည္းသူ၊ အေရးေပၚခြဲစိတ္ရသူ၊ ခြဲစိတ္ခ်ိန္ ၾကာသူေတြမွာ ေနာက္ဆက္တြဲေတြ ရွိတတ္တယ္။

အဲလို ေနာက္ဆက္တြဲတခုခုျဖစ္ျပီးမွ အနာက်က္သူေတြမွာ ခ်ဳပ္ရိုးမလွတာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အလွအပလိုမဲ့ေနရာမွာျဖစ္ေနရင္ အနာသစ္လုပ္ျပီး ခ်ဳပ္ရိုးတေၾကာင္းတည္းသာျဖစ္ေအာင္ ျပန္ျပဳျပင္ခ်ဳပ္ေပးႏိုင္တယ္။ ပိုးသန္႔ဘို႔ အရင္ကထက္ ပိုဂရုစိုက္ရမယ္။

Dr. တင့္ေဆြ