Syphilis test results ဆစ္ဖလစ္ စမ္းသပ္နည္းအေျဖ

Antibody tests အင္ဒီေဘာ္ဒီနည္း
အႏုတ္ = ေရာဂါပိုးမရွိ။ ဒါမွမဟုတ္ စမ္းသပ္ခ်ိန္မွာ ရွာမေတြ႔။ ပိုးဝင္ျပီး ရက္သတၲပါတ္ေတြၾကာမွ အေပါင္းျပေလ့ရွိတယ္။ သံသယရွိသူဟာ ပဌမအၾကိမ္မွာ အႏုတ္ျပေနရင္ ေနာက္ အခ်ိန္ေစာင့္ျပီး ထပ္စမ္းသင့္တယ္။ RPR + နဲ႔ VDRL + ျပေနရင္ FTA-ABS, TP-PA စမ္းသပ္နည္းဆက္လုပ္ပါ။ ဒီဟာမွာ အေပါင္းဆက္ျပေနရင္ ဆစ္ဖလစ္ပိုး ကူးစက္ခံထားရသူျဖစ္တယ္။ RPR + နဲ႔ VDRL + ျပေနေပမဲ့ FTA-ABS, TP-PA စမ္းသပ္နည္းမွာ အႏုတ္ျပလာရင္ အရင္စမ္းတာဟာ မွားျပီး အေပါင္းျပတာလို႔ မွတ္ယူရမယ္။
Treponemal antibody test မွာ အေပါင္းျပျခင္းဟာ အဲဒီလူမွာ ဆစ္ဖလစ္ပိုးကို ခုခံကာကြယ္မဲ့ Syphilis antibodies (အင္တီေဘာ္ဒီ) ေတြ ရွိေနတယ္ေျပာတာျဖစ္တယ္။ သူဟာ ပုိးဝင္ထားလို႔ေရာ၊ ေဆးကုထားလို႔ပါ အေပါင္းျပေနမယ္။ သူ႔မွာ လက္ရွိပိုးရွိေနေသးတယ္လို႔ မဆိုလိုဘူး။ အရင္ကလဲ ပိုးဝင္တားတယ္လို႔ တိတိက်က်မေျပာႏိုင္ဘူး။
ေဆးကုျပီးလို႔ ၃ ႏွစ္ေလာက္ၾကာမွာသာ Nontreponemal antibodies (ထရီပိုနီးမား) မဟုတ္တဲ့ (အင္တီေဘာ္ဒီ) စမ္းနည္းက အႏုတ္လာျပမယ္။ ၃ ႏွစ္ေနာက္မွာ အေပါင္းျပေနတယ္ဆိုရင္ ပိုးထပ္အဝင္ခံရတာျဖစ္မယ္။
ေဆးကုသမႈရဲ႕ ထိေရာက္မႈကိုသိရေအာင္ RPR titers (တိုက္တာ) အခ်ိဳးကို ယွဥ္ၾကည့္ရမယ္။ အနည္းဆံုး ၂ ခါစမ္းမွ သိမယ္။ အခ်ိဳးက နည္းလာရင္ ေဆးကုတာေအာင္ျမင္တာကိုျပေနတာျဖစ္တယ္ ဥပမာ ပဌမအၾကိမ္မွာ 1:256 ကေန 1:16 ျဖစ္လာမယ္။ အရင္ကအတိုင္းအခ်ိဳးမေျပာင္းဘူးဆိုရင္ ေဆးက ပိုးကိုမႏိုင္ဘဲ ေရာဂါဆက္ရွိေတာ နဲ႔ ေနာက္ထပ္ကူးလာျပန္တာျဖစ္မယ္။ အေျဖေတြကို Dilutions နဲ႔ျပတယ္။ ဥပမာ 1/16 ဒါမွမဟုတ္ 16 dils လို႔ေရးမယ္။
CSF tests စမ္းသပ္နည္း
ခါးရိုးမၾကီးထဲက အရည္ကိုထုတ္ယူျပီးစစ္ေဆးနည္းျဖစ္တယ္။ အာရံုေၾကာ ဆစ္ဖလစ္ ကိုစမ္းတာျဖစ္တယ္။ ဆစ္လစ္ေရာဂါ ေနာက္ပိုင္းၾကေနသူေတြကို စမ္းရတယ္။ Neurosyphilis လို႔ေခၚတယ္။ ေသြးစမ္းတာနဲ႔ လူနာကို ေမးျမန္း။ စမ္းသပ္တာေတြကိုပါ ေရာလုပ္မယ္။ CSF အရည္ကိုစမ္းလို႔ VDRL ဒါမွမဟုတ္ FTA-ABS မွာ အေပါင္းျပေနရင္ သူ႔မွာ အာရံုေၾကာ ဆစ္ဖလစ္ျဖစ္ေနတယ္။ အႏတု္ျပရင္ မရွိဘူး။
Direct detection တိုက္ရိုက္စမ္းျခင္း
ဆစ္ဖလစ္အနာကေန ျခစ္ယူျပီးစမ္းမယ္။ darkfield microscopy ဒါမွမဟုတ္ PCR နည္းနဲ႔စမ္းမယ္။ အေပါင္းျပေနရင္ ေဆး (ပနယ္စလင္) ထိုးရမယ္။ အႏုတ္ျပေနရင္ ဆစ္ဖလစ္ပိုးမရွိဘူး။ ဒါမွမဟုတ္ စမ္းေတြ႔ေလာက္ေအာင္ မမ်ားဘူး။
ေဆးကုတာေအာင္ျမင္သူမွာ Nontreponemal antibodies (ထရီပိုနီးမား) မဟုတ္တဲ့ (အင္တီေဘာ္ဒီ) ဆိုတာေတြက အခ်ိန္ၾကာရင္ (၃ ႏွစ္) ေနရင္ေပ်ာက္သြားမယ္။ ဒါေပမဲ့ Treponemal antibodies (ထရီပိုနီးမား) ဟုတ္တဲ့ (အင္တီေဘာ္ဒီ) ေတြက တသက္လံုးရွိေနမယ္။
လိင္ကေနတဆင့္ကူးစက္မႈ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိသူတိုင္းဟာ လိင္လမ္းေနရာတဝိႈက္မွာ အနီစက္၊ အနီျပင္၊ အနာေပါက္တယ္ဆိုရင္ ေဆးစစ္သင့္တယ္။ လိင္ကေနတဆင့္ကူးစက္ေရာဂါေတြဆိုတာ ဆစ္ဖလစ္တခုမက ရွိေသးပါတယ္။ တေယာက္မွာ အေပါင္းျပေနရင္ သူ႔အေဖၚ (ဇနီး၊ ခင္ပြန္း) ကိုပါ ေဆးစစ္ရမယ္။ Chancres (ရွန္ကာ) ေခၚတဲ့ ဆစ္ဖလစ္ အနာရွိေနသူေတြမွာ HIV ပိုးပါဝင္ဘို႔ အခြင့္အလမ္းက သူမ်ားထက္ ၂-၅ ဆ ပိုမ်ားတယ္။
Syphilis tests စမ္းသပ္နည္းေတြကို Treponema pallidum ေခၚတဲ့ ဆစ္ဖလစ္ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ ဗက္တီးရီးယား ရွိ-မရွိ စမ္းသပ္တာေတြျဖစ္တယ္။ Antibody tests (အင္တီေဘာ္ဒီ) စမ္းနည္းေတြကို အမ်ားဆံုးသံုးတယ္။
Antibody tests နည္းကို serology လို႔လဲေခၚတယ္။ ေသြးနဲ႔ Cerebrospinal fluid (CSF) ခါးရိုးမၾကီးထဲကအရည္ကို စမ္းရတယ္။ Nontreponemal antibody tests နဲ႔ treponemal ၂ မ်ိဳးကို စမ္းတယ္။ ဒီ ၂ နည္းလံုးကို လူအမ်ားစုကို စမ္းတာမွာ သံုးတယ္။ အေပါင္းျပေနရင္ ေနက္စမ္းသပ္နည္းကို ဆက္လုပ္တယ္။ Nontreponemal antibody tests ဆိုတာက Treponema pallidum bacteria ပိုးကိုတိတိက်က်စမ္းတာမဟုတ္ေသးပါ။ ဆစ္ဖလစ္ပိုးေၾကာင္လဲ ကိုယ္ကေန ထုတ္ႏိုင္သလို တျခားေရာဂါေတြေၾကာင့္လဲ ထုတ္ေသးတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မွားျပီး အေပါင္းျပတာရွိႏိုင္တယ္။ ဥပမာ IV drug use, pregnancy, Lyme disease, certain types of pneumonia, malaria, tuberculosis, or certain autoimmune disorders including lupus ေတြျဖစ္တယ္။ ဒီစမ္းနည္းမွာ အေပါင္းျပလာရင္ ပိုတိက်တဲ့ treponemal test ဆက္လုပ္ရမယ္။
Nontreponemal tests ေတြ
(၁) RPR (Rapid Plasma Reagin) နည္း။ ဒီနည္းကို လူအမ်ားကိုဆန္ကာတင္စစ္ေဆးဘို႔နဲ႔ ေဆးကုတာ ထိေရာက္မႈကို သိေအာင္သံုးတယ္။ ေနာက္ရည္ရြယ္ခ်က္အတြက္ (အင္တီေဘာ္ဒီ) အနည္း-အမ်ား level (titer) ကို တိုင္းတာတယ္။
(၂) VDRL (Venereal Disease Research Laboratory) နည္းကို ေသြးကိုေရာ CSF ခါးရိုးမၾကီးထဲကအရည္စမ္းတာမွာပါ သံုးတယ္။ Neurosyphilis အာရံုေၾကာ ဆစ္ဖလစ္ကိုစမ္းတာျဖစ္တယ္။
Treponemal antibody tests စမ္းနည္းေတြ
T. pallidum ပိုးကို တိုက္ရိုက္စမ္းတာျဖစ္လို႔ ပိုတိက်တယ္။ သတိထားညို႔က လူတေယာက္မွာ ပိုးအဝင္ခံရျပီ ဆိုကတည္းက treponemal antibodies အင္တီေဘာ္ဒီဆိုတာ တသက္လံုးရွိေနေတာ့မယ္။ nontreponemal antibodies ဆိုတာမ်ိဳးကေတာ ၃ ႏွစ္ေနာက္ပိုင္းမွာ ေပ်ာက္ကြယ္သြားတယ္။ ဒါေၾကာင့္ treponemal screening result မွာ အေပါင္းျပေနသူကို nontreponemal test နည္းဆက္လုပ္မယ္။ ဥပမာ RPR နည္း။ ဒီလိုလုပ္တာဟာ လက္ရွိ ပိုးရွိေနတာ၊ အရင္ကရွိခဲ့တာနဲ႔ ေဆးကုမႈထိေရာက္တာေတြကိုသေစမယ္။
Treponemal antibody tests ေတြ
(၁) FTA-ABS (Fluorescent treponemal antibody absorption) နည္းမွာ ပိုးအဝင္ခံရျပီးေနာက္ ၃-၄ ပါတ္ေနမွ စမ္းလို႔ေတြ႔မယ္။ ေသြးအျပင္ CSF ကိုပါစမ္းႏိုင္တယ္။
(၂) TP-PA (T. pallidum particle agglutination assay) နည္းကို အစားထိုးသံုးႏိုင္တယ္။ ပိုျပီး တိက်တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ မွားျပီး ေအေပါင္းျပတာ ပိုနည္းတယ္။
(၃) MHA-TP (Microhemagglutination assay) ေသခ်ာေစေအာင္းစမ္းနည္း ေနာက္တခုျဖစ္တယ္။ သိပ္အသံုးမမ်ားပါ။
(၄) Immunoassays (AIA) နည္းသစ္ျဖစ္တယ္။
(၆) Direct detection of bacteria ဗက္တီးရီးယားလိုက္ရွာနည္းကိုလဲ သိပ္မသံုးဝကပါ။
(၆) Darkfield microscopy ဆစ္ဖလစ္ အေစာပိုင္းအဆင့္မွာသံုးတယ္။ ဥပမာ syphilis sore (chancre) ရွန္ကာအနာ ရွိေနသူ။ အနာကိုျခစ္ယူျပီးစမ္းရတယ္။
(၇) Molecular testing (polymerase chain reaction, PCR) နည္းကေတာ့ ဗက္တီးရီးယားရဲ႕ မ်ိဳးဗီဇကိုစမ္းတာ ျဖစ္တယ္။ ေသြးကိုေရာ CSF အရည္ကိုပါစမ္းႏိုင္တယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ