Hyperthyroidism လည္ပင္းၾကီးေဟာ္မုန္းမ်ားေရာဂါ

Goitre လည္ပင္းၾကီးေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ အိုင္အိုဒင္းဆားနည္းလို႔ ရပ္လိုက္ရြာလိုက္ျဖစ္တာက မ်ားတယ္။ ျမင္တာနဲ႔ သိသာတယ္။ လည္ပင္းၾကီးေနတာမျမင္ရဘဲ ေဟာ္မုန္းမ်ားေနတာကို Hyperthyroidism ေခၚတယ္။ Toxic Goitre လို႔လဲ ေခၚတယ္။ Hypothyroidism ဆိုတာကေတာ့ ေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါျဖစ္တယ္။ ကင္ဆာနဲ႔ တျခားအေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ ၾကီးေနတာေတြဆိုျပီးရွိတယ္။ ျဖစ္တာမတူၾကလို႔ ကုရတာလဲ တျခားဆီျဖစ္တယ္။

လည္ပင္းၾကီးေနမွေတာ့ အိုင္အိုဒင္းဆားေပးကုေပမဲ့ ၾကီးျပီးသားက ျပန္မငယ္ႏိုင္ေတာ့ပါ။ ဆက္မတိုးတာနဲ႔ ေဟာ္မုန္း နည္းလို႔ ျဖစ္ရတာေတြကိုသာ ကာကြယ္ပါမယ္။ လည္ပင္းၾကီးေနေတာ့ အၾကည့္ရဆိုးတဲ့ ျပႆနာသာ ရွိပါတယ္။ မ်ိဳလို႔လဲ မခက္၊ အသက္လဲ ေကာင္းေကာင္း ရွဴႏိုင္တယ္။ Hyperthyroid ကို Carbimazole, Methimazole, Propylthiouracil ေဆး ေပးနည္း၊ Iodine-131 Radioactive isotope အႏုျမဴေဆးေပးနည္း၊ Thyroidectomy ခြဲစိတ္နည္း ဆိုျပီးရွိတယ္။ (ေမဂ်ာ-ေအာ္ပေရးရွင္း) ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္ေတာ့ဆရာဝန္ မခြဲျခင္ပါ။

Hyperthyroidism ထဲမွာ အမ်ားဆံုးျဖစ္တဲ့ Graves disease ဆိုတာက Autoimmune disease အမ်ိဳးအစား ျဖစ္တယ္။ ဘာလို႔လဲဆ ိုေတာ့ ေရာဂါျပီးစနစ္ ကေမာက္မျဖစ္လို႔ ေဟာ္မုန္းေတြ လိုတာထက္ ပိုထုတ္ေပးေနလို႔ပါ။ အမ်ိဳးသမီးေတြက ပိုျဖစ္ၾကတယ္။ ၂၅-၃ဝ% မွာ Exophthalmos ဆိုတဲ့ မ်က္လံုးျပဴလာတာ ျဖစ္ၾကတယ္။ ေျခသလံုးေရွ႕ပိုင္း ေရာင္ေနမယ္။ ေသြးတိုး (အထက္ေသြး) မ်ားမယ္။ ဘာျဖစ္ျဖစ္ တံု႔ျပန္တာ ျမန္ဆန္တယ္။ ဘာဘဲလုပ္လုပ္ သြက္လက္တက္ၾကြေနမယ္။ အားယုတ္တယ္လို႔ ခံစားရမယ္။ အိပ္မေပ်ာ္ဘူး။ လက္တံုေနမယ္။ ပိန္လာမယ္။ စားျခင္စိတ္ ပိုေနမယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ တခ်ိဳ႕က ဝလာမယ္။ အပူမခံႏိုင္ဘူး။ မအိုက္လွတာေတာင္ ေရာဂါသည္ ဇနီးက ပန္ကာဖြင့္ အိပ္ျခင္ေနမယ္။ ေခြ်းထြက္ မ်ားေနမယ္။ ဆံပင္ပါးမယ္။ လက္သည္းေျခသည္း ၾကြပ္တယ္။ (ဆိုင္းနပ္) ေရာဂါဝင္လာမယ္။ ဝမ္းပ်က္မယ္။ ေယာက္်ားမွာ ရင္သား ထြက္လာမယ္။

ျဖစ္ေနလဲ စိတ္အားမငယ္ပါနဲ႔။ ေျမာက္ကိုရီးယား ေခါင္းေဆာင္ Kim Il-Sung မွာေရာ အေမရိကန္သမတ George H. W. Bush နဲ႔ သူ႔ဇနီး Barbara Bush တို႔မွာ ဒီေရာဂါရွိၾကတယ္။ သားေတြကို ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေပးႏိုင္ၾကသူေတြပါ။

လူဦးေရရဲ႕ ၃% မွာ Hypothyroidism ေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါ ရွိတယ္။ ကေလးဖြါးျပီး တႏွစ္အတြင္းမွာ ၅% အေမေတြ ျဖစ္တတ္ၾကတယ္။ လူက ထိုင္း-ေလးေနမယ္။ ေအးတာ မခံႏိုင္ဘူး၊ ေခြ်းမ်ားတယ္။ ဝမ္းခ်ဳပ္တယ္၊ လူက ဝလာမယ္။ စိတ္ဓါတ္က်တယ္။ ေျခသည္း-လက္သည္းေတြ ၾကြပ္ဆတ္ေနမယ္။ ဆံပင္ၾကမ္းမယ္။ ႏွလံုးခုန္ ေႏွးေနမယ္။ ၾကာလာရင္ စကားအေျပာအဆိုပါ ေႏွး-ေလးလာမယ္။ အသားအေရလဲ ေျခာက္ေနမယ္။ မ်က္ခံုးေမႊးက ေဘးဘက္မွာ ပါးလာမယ္။ ရာသီမမွန္ျဖစ္မယ္။

Levothyroxine ေဆးေပးကုတယ္။ အရြယ္အစားလည္း ေလွ်ာ့ေစတယ္၊ ကင္ဆာနဲ႔ ကင္ဆာမဟုတ္ အက်ိတ္ျဖစ္တာလဲ နည္းေစတယ္။ ေဟာ္မုန္းမ်ားလို႔ ခြဲတဲ့အခါ တခ်ိဳ႕မွာ ေဟာ္မုန္း ဆက္ထုတ္ဘို႔ေတာင္ မက်န္ေတာ့ရင္ ေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါ ျဖစ္လာျပန္လို႔ တသက္လံုး ေဆးေသာက္ေနရမယ္။

Graves’ disease ျဖစ္ေနရင္းကေန မုန္တိုင္းဝင္လာသလို Thyroid Storm လည္ပင္းၾကီး-မုန္တိုင္းျဖစ္လို႔ အေရးေပၚဌာန ေရာက္လာၾကတဲ့ အေျခအေနပါ။ စမ္းၾကည့္ေတာ့ ကုိယ္ပူ၊ လူကရင္တုန္ု၊ စိတ္က ပံုမွန္မဟုတ္ျဖစ္ေနမယ္။ ခ်က္ခ်င္းဘဲ ေအာက္စီဂ်င္ေပး၊ ေသြးျပန္ေၾကာထဲေဆးသြင္း၊ Dexamethasone ထိုး၊ Propranolol ေဆး IV ၁ဝ မိနစ္တခါ ထိုးေပးရတယ္။ Reserpine နဲ႔ Guanethidine ေဆးေတြအျပင္ Propylthiouracil, Methimazole ေတြကိုလည္း ေပးတယ္။

ကုသမႈလမ္းညႊန္ အခ်ဳပ္
(၁) Anti-thyroid medicine ေဆးေပနည္း၊
(၂) Radioactive iodine ႏူကလီယာေဆးေပးနည္း နဲ႔
(3) Surgery ခြဲစိတ္ကုသနည္း။

• အသက္၊ ေဟာ္မုန္းဘယ္ေလာက္မ်ားေနသလဲ၊ ကိုယ္ခံက်န္းမာေရးအေျခအေနေတြကိုၾကည့္ျပီး ေဆးကုသနည္း ေရြးရမယ္။
• အစပ်ိဳးကုသနည္းအျဖစ္ ေဆးေပးနည္းနဲ႔ ႏူကလီယာေဆးေပးနည္းကို သံုးတယ္။ အသင့္အတင့္သာ ဆိုးသူေတြကို ရိုးရိုးေဆးေပးႏိုင္တယ္။ အသက္လဲ ၅ဝ ေအာက္နဲ႔ လည္ပင္းလဲသိပ္မၾကီးသူေတြအတြက္ ေကာင္းတယ္။
• အသက္ ၅ဝ ေက်ာ္ရင္၊ ေဟာ္မုန္းေတြအမ်ားၾကီးထုတ္ေပးေနတဲ့ Thyroid nodules (Toxic multinodular goiter) လည္ပင္းမ်ာအဖုအက်ိတ္ရွိေနရင္ ႏူကလီယာေဆးေပးနည္းကို သံုးတယ္။
• ကိုယ္ဝန္ရွိေနရင္၊ ကေလးႏို႔တိုက္ေနရင္၊ Thyroiditis လည္ပင္းၾကီးေရာင္ရမ္းေရာဂါျဖစ္ေနရင္ ႏူကလီယာေဆး ေပးနည္းကို မသံုးရပါ။ ဒီေဆးနည္းခံယူျပီး ၆ လ အတြင္းကိုယ္ဝန္မေဆာင္ရပါ။
• ႏွလံုးခုန္ျမန္ေနရင္၊ ေျခလက္တုန္ေနရင္၊ ေခြ်းထြက္မ်ားေနရင္၊ ဂဏာမျငိမ္ျဖစ္ေနရင္ တျခားေဆးကုိပါ တြဲေပးမယ္။ Propranolol ေဆး။
• ခြဲစိတ္ကုသနည္းကို အျမဲမေရြးပါ။ လည္ပင္းသိပ္ၾကီးေနသူေတြ၊ လည္ပင္းၾကီးအက်ိတ္တခုကေန ေဟာ္မုန္းေတြ မ်ားမ်ားထုတ္ေပးနရင္ ခြဲသင့္တယ္။

• Toxic Goitre Q and A လည္ပင္းၾကီး ေဟာ္မုန္းမ်ားျခင္း http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2010/05/q-and-toxic-goitre.html
• Hypoparathyroidism လည္ပင္ၾကီး ခြဲျပီးေနာက္ (၂) http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/01/hypoparathyroidism.html
• Hypothyroidism လည္ပင္းၾကီး ခြဲျပီးေနာက္ (၁) http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2010/09/hypothyroidism.html

Dr. တင့္ေဆြ