Rheumatic fever ရူမက္တစ္ အဖ်ားေရာဂါ

အသက္ ၅-၁၅ ႏွစ္မ်ားအမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ ငယ္တံုးက (အရင္တံုးက) strep throat လည္ေခ်ာင္းနာလို၊ scarlet fever (စကားလက္) အဖ်ားလိုျဖစ္တံုးက စနစ္တက် မကုသခဲ့ရာကေန ဆက္ျဖစ္တယ္။ ျဖစ္ေစတဲ့ပိုး Group A streptococcus bacteria ကို အကုန္ႏိုင္ေအာင္မလုပ္ခဲ့လို႔ ျဖစ္တယ္။ သိလို႔ ပိုးေသေဆး (အင္တီဘိုင္ေအာတစ္) ေဆးပါတ္လည္ေအာင္ ေပးရင္ ေပ်ာက္တယ္။ မိသားစုထဲမွာ တေယာက္မကေတြ႔ႏိုင္တယ္။ သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ မသန္႔ရင္လဲ အျဖစ္မ်ားတယ္။

ရူမက္တစ္ အဖ်ားေရာဂါကေန ႏွလံုးကို ရာသက္ပန္ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ ႏွလံုးအဆို႔ရွင္ေတြထိခိုက္မယ္။ ေရာဂါျဖစ္ေနရင္ ခံစားရမွာေတြ မတူၾကပါ။ လည္ေခ်ာင္းနာျပီးေနာက္ ၂-၄ ပါတ္ေနရင္ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ ဖ်ားမယ္။ ဒူး၊ တံေတာင္ဆစ္၊ လက္ေကာက္ဝတ္၊ ပခံုး၊ လက္ေခ်ာင္း၊ ေျခေခ်ာင္း အဆစ္ေတြနာမယ္။ နာတဲ့ေနရာက တေနရာကေန ေနာက္တေနရာကို ေျပာင္းနာမယ္။ ျဖစ္တဲ့အဆစ္မွာ နီ၊ ပူ၊ နာေနမယ္။ အေရျပားေအာက္မွာ မနာတဲ့အဖုအက်ိတ္ေလးေတြေပၚမယ္။ ရင္ပတ္နာႏိုင္တယ္။ ႏွလံုခုန္သံနားေထာင္ရင္ (မာမာ) အသံၾကားရမယ္။ အားယုတ္ေနမယ္။ erythema marginatum အေရျပားမွာ နီျပီး နည္းနည္းေလးေမာက္ေနတဲ့ ေနရာေတြေတြ႔မယ္။ Sydenham chorea or St. Vitus' dance လက္-ေျခနဲ႔ မ်က္ႏွာမွာ ထိန္းလို႔မရတဲ့လႈတ္ရွားမႈျဖစ္မယ္။ အမူအယာတမ်ိဳးျဖစ္မယ္။

Valve stenosis ႏွလံုးအဆို႔ရွင္က်ဥ္းတာ၊ Valve regurgitation ႏွလံုးအဆို႔ရွင္္မလံုတာ၊ ႏွလံုးၾကြက္သား ထိခိုက္တာေတြ ဆက္ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ Mitral valve (မိုက္ထရြယ္ အဆို႔ရွင္) ကိုထိခိုက္တာမ်ားတယ္။ Atrial fibrillation ႏွလံုးခုန္ မမွန္တာနဲ႔ Heart failure ႏွလံုးႏိုင္ေအာင္မလုပ္ႏိုင္တာအထိဆက္ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ဆရာဝန္က စမ္းသပ္မယ္။ Electrocardiogram (ECG or EKG) နဲ႔ Echocardiography (ECG) လုပ္မယ္။

Antibiotics (အင္တီဘိုင္ေအာတစ္) ေဆးေပးမယ္။ ခ်က္ခ်င္းေပျပီး ကာကြယ္တဲ့အေနနဲ့ဆက္ေပးမယ္။ အသက္ ၂၁ ႏွစ္အထိေပးတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ ၅ ႏွစ္ၾကာေပးမယ္။ ဒိထက္လဲၾကာၾကာေပးမယ္။ Anti-inflammatory treatment ေရာင္ရမ္းျဖစ္စဥ္အတြက္ ေဆးေတြေပးမယ္။ aspirin or naproxen (Anaprox, Naprosyn) ေဆးေတြကေန ဖ်ားတာ နာတာ၊ ေရာင္ေနတာေတြကို သက္သာေစမယ္။ လိုေသးရင္ prednisone ေဆးပါေပးမယ္။ Anticonvulsant medications စိတ္ကေနမထိန္းႏိုင္တဲ့လႈတ္ရွားမႈရွိရင္ valproic acid (Depakene) or carbamazepine (Carbatrol, Equetro) ေတြ ေပးမယ္။ ေရရွည္ ဆရာဝန္နဲ႔စစ္ေဆးေနသင့္တယ္။ ႏွလံုးကိုစစ္ရတယ္။

Acute rheumatic fever (ARF) ရက္တို ရူမက္တစ္အဖ်ား

• antistreptolysin O (ASO) titer စစ္ေဆးမယ္။ rheumatoid arthritis ရူမတြိဳက္ အဆစ္နာေနသူမွာလဲ မ်ားတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ASO titers မ်ားတာနဲ႔အတူ antistreptococcal antibodies အင္တီေဘာ္ဒီ ရွိတာကိုပါ စစ္မွသာ ARF လို႔ ေျပာႏိုင္မယ္။ ဒီစစ္နည္းထဲမွာ ASO, antideoxyribonuclease B (anti-DNAse B), antistreptokinase, antihyaluronidase နဲ႔ anti-DNAase (anti-DNPase) ေတြပါတယ္။ ၉၅% မွာေတြ႔တယ္။
• ASO မ်ားေနတာက ၈ဝ-၈၅% မွာေတြ႔တယ္။
• throat culture လည္ေခ်ာင္းအရည္ကိုပိုးေမြးယူတာလုပ္ရင္ ၂၅-၄ဝ% မွာေတြ႔တယ္။
• ASO titer က လူၾကီးေတြမွာ >240 Todd U ထက္မ်ားေနမယ္။ ကေလးေတြမွာ >320 Todd U) ထက္မ်ားေနမယ္။ အဲတာလဲ ၈ဝ% မွာသာေတြ႔တယ္။
• ASO titer မ်ားတာ + anti-DNAse B or antihyaluronidase ေတြ႔မွာက ၉ဝ% ျဖစ္တယ္။
• C-reactive protein ေတြ႔မယ္။ ESR မ်ားမယ္။
• Complete blood count (CBC) စစ္ရင္ ေသြးအားနည္း ေန-မေန သိမယ္။
• Antinuclear antibody (ANA) အင္တီေဘာ္ဒီက ၃ဝ-၄ဝ% မွာေတြ႔မယ္။
• benzathine benzylpenicillin ထိုးေဆး ပဌမဦးစားေပးျဖစ္တယ္။ ပနယ္စလင္မတည့္သူေတြကို cephalosporins စားေဆးေပးမယ္။ erythromycin ကိုသိပ္မသံုးပါ။
• Corticosteroids ေဆးကို ႏွလံုးထိခိုက္သူေတြကိုေပးတယ္။ ၂-၃ ပါတ္ေနရင္ ေဆးအေလးခ်ိန္ တပါတ္မွာ ၂၅% ႏွဳန္းနဲ႔ေလွ်ာ့တယ္။ သိပ္ဆိုးေနသူေတြကို methylprednisolone ထိုးေပးတယ္။
• severe carditis ႏွလံုးသားေရာင္ေနသူေတြကို Digoxin ေဆးပါေပးတယ္။ Nocturnal tachycardia ညအခ်ိန္မွာ ႏွလံုးခုန္ျမန္ေနရင္ ႏွလံုးေရာင္ေနတာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Vasodilators ေဆးနဲ႔ diuretics ေဆးေတြလဲလိုႏိုင္တယ္။
• ကာကြယ္ရာမ်ာ ခ်က္ခ်င္းအတြက္ benzathine benzylpenicillin တလံုးထိုးတာနဲ႔ရတယ္။
• benzathine benzylpenicillin at 1.2 million units ကို ၃-၄ ပါတ္မွာတၾကိမ္ထိုးခိုင္းတယ္။
• စားေဆး အေနနဲ႔ phenoxymethylpenicillin (penicillin V) ေပးတယ္။ ပနယ္စလင္မတည့္သူကို cephalosporins ေပးတယ္။ AHA အဖြဲ႕ကေတာ့ ၁ဝ ႏွစ္ၾကာအထိေပးခိုင္းတယ္။ ပဌမအၾကိမ္ခံရာတာနဲ႔ ၅ ႏွစ္ၾကာေပးနည္းက အမ်ားသံုးနည္းျဖစ္တယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ