Crowd psychology လူအုပ္ဆိုင္ရာ စိတ္ပညာ

• ေက်ာင္းသား အားေပးပါ။
• လယ္သမား အားေပးပါ။

အားေပးတယ္ဆိုတာ လက္ခုပ္တီးေပးတာသာမဟုတ္ပါ။ လိုအပ္တာကို တိတ္တဆိတ္ျဖစ္ျဖစ္၊ အတိအလင္းျဖစ္ျဖစ္ ကူညီေပးပါ။ အႏၲရာယ္ရန္ေဘးကေန ကာကြယ္ေပးပါ။ အလြန္အကြ်ံ မျဖစ္ရေလေအာင္ ထိန္းေၾကာင္းေပးပါ။ စည္းကမ္း စနစ္က်ေစဘို႔ရာ ေဖးမေပးပါ။ လူအုပ္တိုင္းမွာ ေသြးဆူတတ္တယ္။ Mob လူအုပ္နဲ႔လုပ္ရတာမ်ိဳးက တန္ဖိုးမရွိပါ။ Mass လူထုနဲ႔လုပ္ယူတာမ်ိဳးကသာ အရာရာကိုေျပာင္းလဲေစႏိုင္တယ္။

Social psychologists လူမႈေရးစိတ္ပညာရွင္ေတြက Crowd psychology လူအုပ္ဆိုင္ရာ စိတ္ပညာ သီအိုရီေတြ ထုတ္ထားၾကတယ္။ လူအုပ္ထဲမွာ လူေတြ ဘယ္လိုဘယ္ပံု ဆက္စပ္တုန္႔ျပန္ၾကသလဲဆိုတာ ရွင္းလင္းဘို႔ ၾကိဳးစားၾကတယ္။ အေတြးအၾကံနဲ႔ လုပ္ေဆာင္ၾကတဲ့ အမူအယာေတြကို ေလ့လာၾကတယ္။

Gustave Le Bon, Gabriel Tarde, Sigmund Freud နဲ႔ Steve Reicher တို႔က နာမည္ၾကီးတယ္။ ၁၉ဝဝ ေက်ာ္ ကာလကေနစတယ္လို႔ေျပာႏိုင္တယ္။ ဥေရာပမွာ ေခတ္မီ + ျမိဳ႕ေပၚအသြင္တခုျဖစ္လာတယ္။ အသစ္ဆိုတာေတြလဲ တခုျပီးတခုေပၚလာခ်ိန္ျဖစ္တယ္။ စက္မႈဆိုင္ရာတိုးတက္မႈေတြေက်းဇူးနဲ႔ လူေနမႈဘဝေတြက လ်င္ျမန္သြက္လက္ လာခ်ိန္မွာျဖစ္တယ္။ ပဲရစ္နဲ႔ မီလန္ ျမိဳ႕ၾကီးေတြမွာအေျခခံျပီး ျဖစ္ေပၚလာတယ္။

ခ်ားလ္စ္ ဒါဝင္ရဲ႕ တေရြ႕ေရြ႕ေျပာင္းလဲျဖစ္စဥ္သီအိုရီလဲေပၚေနျပီ။ ဥပေဒစနစ္ကို သစ္ဆန္းခ်င္လာၾကတယ္။ ခရစ္ယန္အယူအဆဟာ ဗီဝေဗဒသေဘာနဲ႔ဖီလာျဖစ္တယ္လို႔ျမင္လာၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တကယ့္လူဘဝနဲ႔အံဝင္မဲ့ လူမႈေရးဥပေဒေတြျဖစ္ခ်င္လာၾကတယ္။ ၁၉ဝဝ တံုးက အဂၤလန္မွာထုတ္တဲ့ Criminal Man စာအုပ္ကေန လူအုပ္သဘာဝကို လႊမ္းမိုးခဲ့တယ္။ ဆုိရွယ္တေရြ႕ေရြ႕ေျပာင္းလဲျခင္းသီအိုရီေတြနဲ႔ လူအုပ္စု အေၾကာက္တရား ဆက္စပ္မႈကို ေဖၚျပထားတယ္။

ဒိအရင္ကထုတ္တဲ့ သီအိုရီေတြမွာ လူေတြဟာ ေမြးကတည္းက ရာဇဝတ္မႈသေဘာဆန္တယ္၊ ထိန္းရတာ မလြယ္တဲ့ သေဘာရွိလို႔ ေၾကာက္လန္႔စိုးရိမ္စိတ္ရွိတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ လူေတြဟာ လူအုပ္ျဖစ္လာရင္ တာဝန္ယူမႈမွာ ေဝဝါးၾကတယ္။ လူအုပ္စုအမူအယာကို တာဝန္ကင္းမဲ့မႈဆိုတာကေန လႊမ္းမိုးေစတယ္။ လူစုလူေဝးျဖစ္လာရင္ အားလံုး တေျပးညီ တူတယ္လို႔ ထင္မွတ္တတ္ၾကတယ္။ မတူပါ။

Crowds လူအုပ္တခုမွာ Active (Mob) တက္ၾကြတဲ့အမ်ိဳးအစားနဲ႔ Passive (Audiences) မတက္ၾကြတဲ့ပရိသတ္ရယ္လို႔ ရွိတယ္။ Active crowds ဆိုတာမွာလဲ -
(က) Aggressive ၾကမ္းတမ္းသူေတြ၊
(ခ) Escapist ထြက္ေျပးမဲ့သူေတြ၊
(၈) Acquisitive ေလာဘသမားေတြ၊
(ဃ) Expressive mobs ထုတ္ေဖၚေျပာဆိုသူေတြလို႔ရွိတယ္။

- Aggressive mobs ေတြကၾကမ္းတမ္းမယ္။ သူမ်ားနဲ႔မတူတာလုပ္ခ်င္တယ္။ ဥပမာ ၁၉၉၂ ေလာ့စ္အင္းဂ်ဲလိစ္ ေဘာလံုးပြဲပရိတ္သတ္။
- Acquisitive mobs ဆိုတာ ၂ဝဝ၅ ခုႏွစ္ ကက္ထရီနာ ဟာရီကိန္းတိုက္တံုးကျဖစ္တာမ်ိဳး။
- Expressive mob ဆိုတာ တက္ၾကြျပီး ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိတယ္။ Civil disobedience အစိုးရနဲ႔ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္မႈ မလုပ္ေရး၊ Rock concerts ေရာ့ခ္ေတးဂီတပြဲ၊ Religious revivals ဘာသာေရးျပန္လည္ရွင္သန္ေရးေတြျဖစ္တယ္။

Sigmund Freud ရ့ဲ Crowd behavior အမူအယာသီအိုရီမွာ မသိစိတ္ကို ေသာ့ဖြင္တာနဲ႔တူတယ္လို႔ဆိုတယ္။ Mao Zedong ေမာ္စီတုန္းနဲ႔ Joseph Stalin ဂ်ိးဇက္ စတာလင္တို႔က ဒီနည္းကိုသံုးခဲ့ၾကတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ အာဏာရယူမဲ့သူေတြကေန ဖန္တီးၾကတာျဖစ္တယ္။

အာဏာအတြက္မဟုတ္တဲ့ လူစုလူေဝးမွာ Convergence theory အရ လူအုပ္စုဟာ က်ိဳးေၾကာင္းဆီေလွ်ာ္တယ္၊ ယံုၾကည္မႈနဲ႔ တန္ဘိုးထားမႈေတြရွိတယ္။ အမ်ားသေဘာဆႏၵနဲ႔ ခံစားမႈကိုထုတ္ေဖၚတာလို႔ဆိုတယ္။ ဒီသီအိုရီကိုလဲ ျငင္းဆိုတာေတြလဲရွိတယ္။

လူအုပ္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို သုေတသနလုပ္ျပီးတာ နည္းေသးတယ္။
(၁) အစဥ္အလာစြဲရွိတာ၊
(၂) ထုတ္ေဖၚမႈလြန္ကဲတာ၊
(၃) ၾကမ္းတမ္းလိုတာ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။

လူအုပ္ထဲမွာလဲ
(၁) ရပ္ၾကည့္ေနသူ၊
(၂) ဆႏၵထုတ္ေဖၚေနသူ၊
(၃) လြတ္ေအာင္ထြက္သြားသူ စသျဖင့္ရွိမယ္။
(၄) ဘာသံမွမထြက္ပဲ ထိုင္သပိတ္လဲလုပ္တယ္။

ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ယာယီလုပ္စုလူေဝးဖြဲ႔တာသာမ်ားတယ္။ စိတ္ခံစားမႈျဖစ္ေပၚတာလဲ မတူၾကပါ။ မ်က္ရည္က်မယ္။ ေဒါသထြက္မယ္။ အသံကုန္ဟစ္မယ္၊ ခပ္မွန္မွန္ေအာ္မယ္၊ ျငိမ္ေနမယ္။ အသံက်ယ္က်ယ္နဲ႔ ရဲရဲေတာက္ေျပာသူေတြက စဥ္ျမင့္မွာေနရာရတတ္တယ္။ အဲလို အေဟာ (အေအာ္) ေကာင္းသူဟာ တကယ္အားကိုးရမဲ့ေခါင္းေဆာင္မဟုတ္ပါ။ ဒါေပမဲ့ သူ႔ေနာက္ကိုလိုက္ၾကသူေတြလဲ မနည္းပါ။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၂ဝ-၁-၂ဝ၁၅