Long walking and health ခရီးရွည္လမ္းေလွ်ာက္သူေတြမွာ ခံစားရႏိုင္တဲ့ က်န္းမာေရးအေျခအေနမ်ား

ေဆးစာေတြထဲမွာေတာ့ လမ္းေလွ်ာက္ျခင္းအက်ိဳး အမ်ိဳးမ်ိဳးသာ ရွိတယ္။ ျမန္မာျပည္က လူနာေတြအတြက္သာ ဒီစာကို ေရးရပါတယ္။

ျဖစ္ႏိုင္တာေတြ -
1. Angle sprain ေျခပြတ္တိုင္လည္ျခင္း၊
2. Blister အပူဖူးေပါက္ျခင္း၊
3. Cramps ၾကြက္တက္ျခင္း၊
4. Dehydration ေရ + ဆားဓါတ္ခမ္းေျခာက္ျခင္း၊
5. Fainting ရုတ္တရက္ မူးေဝေမ့လဲျခင္း၊
6. Foreign body ဆူး၊ သံခ်ြန္၊ မွန္ကြဲစူးျခင္း၊
7. Hypoglycemia သၾကားဓါတ္ခမ္းေျခာက္ျခင္း၊
8. Joint pain အဆစ္နာျခင္း၊
9. Muscle Pain ၾကြက္ာသားနာျခင္း၊
10. Swelling ေျခေထာက္ေရာင္ျခင္း၊

ျဖစ္လာရင္ ဘာလုပ္မလဲ -
• ေနပူရင္ အပူဒဏ္ေတြခံရႏိုင္တယ္။ မိုးရြာရင္ မိုးေၾကာင့္ျဖစ္လာမွာေတြ ရွိတယ္။ ေဆာင္းရာသီမွာ အေအးဒဏ္ ခံရမယ္။ အဝတ္အစားကို ရာသီရာတုနဲ႔ သင့္တင့္မွ်တတာကို ဝတ္ဆင္ပါ။ ဖိနပ္ အေနေတာ္တာစီးပါ။
• အနာ-အကိုက္သက္သာေဆးေတြဆာင္ထားပါ။ ဥပမ Paracetamol, Ibuprofen ေဆးျပား။ ဒီေဆးမ်ိဳးကို အစာတခုခုနဲ႔ေသာက္ပါ။ တေန႔မွာ ၂-၃-၄ ၾကိမ္အထိေသာက္ႏိုင္တယ္။
• ၾကြက္တက္တာမျဖစ္ရေအာင္ ကယ္လ္စီယမ္ေဆးျပား တေန႔တျပားေသာက္ပါ။ လိုအပ္ရင္ ကယ္လ္စီယမ္ ထိုးေဆးထိုးပါ။
• ORS ဓါတ္ဆားရည္ေသာက္ပါ။ ေရေသာက္မနည္းပါေစနဲ႔။
• အစားအေသာက္ကို ဆန္းျပားတာေတြ မစားပါနဲ႔။ အစာအဝလြန္ေအာင္မစားပါနဲ႔။
• ေျခေထာက္ေရာင္တာ သက္သာေအာင္ နားေနခ်ိန္မွာ ေျခေထာက္ကိုျမွင့္ထားေပးပါ။
• ေျခေထာက္မွာ အပူဖူးေပါက္ရင္ ေရွးဦးသူနာျပဳလုပ္ေပးပါ။ ပိုးသန္႔ေဆးရည္လိမ္းပါ။ ပိတ္တီးစည္းေပးပါ။ ATT ေမးခိုင္ကာကြယ္ေဆးထိုးထားပါ။ အပူဖူးကို ေဖါက္မျပစ္ပါနဲ႔။ ေပါက္သြားရင္ ေဆးထည့္ပါ။
• သၾကားဓါတ္နည္းရင္ သၾကားရည္တိုက္ပါ။ သၾကားပါသြားရည္စာစားေစပါ။
• ရုတ္တရက္မူးလဲတာျဖစ္ရင္ ၾကမ္းေပၚ (လမ္းေပၚ) မွာ လွဲခ်ပါ။ ေလသန္႔ရေစပါ။ အားေပးပါ။ သတိရ-မရ စစ္ေဆးပါ။ သတိမရတာ မၾကာပါ။ သတိေကာင္းလာရင္ ဓါတ္ဆားေရ၊ အခ်ိဳရည္တိုက္ပါ။ သက္သာလာရင္ လွဲေနရာကေန ထိုင္၊ ထိုင္ရာကေန ရပ္၊ ေနာက္မွ တဆင့္ျခင္း လမ္းေလွ်ာက္ေစပါ။
• CPR ေခၚ အသက္ရွဴတာ + ႏွလံုးခုန္တာျပန္လည္ျပဳစုနည္း လိုသူကိုလုပ္ေပးပါ။
• ဆီး-ဝမ္းသြားခ်ိန္ပါေစ။ စားခ်ိန္-နားခ်ိန္-အိပ္ခ်ိန္ မွန္ပါေစ။ စိတ္ဓါတ္ခြန္အား ေမြးပါေလ။

Deep vein thrombosis ေသြးျပန္ေၾကာပိတ္ျခင္း
အသက္ၾကီးသူေတြမွာသာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ဒီေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ အၾကာၾကီးမရပ္ရသလို၊ အိ္ပ္ရာထဲမွာလဲ ရက္အၾကာၾကီး လွဲမေနရဘူး။ အိပ္ရာက မထႏိုင္သူမ်ား ေျခေထာက္ေတြ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ေပးရတယ္။ ဝလြန္းရင္လဲ ဒီေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေတာင္ေပၚအျမင့္မွာ ေနရ၊ သြားရရင္ သတိထားရတယ္။ လူက ဖက္တီး၊ အသက္ကလည္းၾကီးရင္ ခရီးမထြက္နဲ႔။ ေရ-အရည္ အမ်ားၾကီးေသာက္ပါ။ အရည္ထဲမွာ အရက္နဲ႔ ေကာ္ဖီမ်ားတာ မပါဘူး။ အဝတ္အစားကို ၾကပ္ေနတာမ်ိဳး မဝတ္ရဘူး။

Fainting မူးေမ့ျခင္း
လူေကာင္းပကတိကေန ရုတ္တရက္မူးျပီး သတိေမ့တာဟာ Shock ပါဘဲ။ (ေရွာ့ခ္) ေတြက အမ်ိဳးအစားမ်ားတယ္။ ႏွလံုးနဲ႔ ေသြးေၾကာေတြက လိုသေလာက္အလုပ္မလုပ္ႏိုင္တာကေနျဖစ္တယ္။ လူ႔ကိုယ္က အေရးပါတဲ့အဂၤါေတြတြက္ မရွိမျဖစ္တဲ့ ေအာက္စီဂ်င္ မလံုေလာက္လို႔ ျဖစ္လာေစတယ္။ အသက္ဆံုးပါးတဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

စိုးရိမ္စိတ္ေတြျဖစ္လာ၊ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္လာ၊ မူးလဲမယ္။ ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္လာမယ္။ ေရငတ္လာမယ္။ မ်က္စိကေဝဝါး၊ သူငယ္အိမ္ က်ယ္လာမယ္။ အသက္ရွဴတာ တိမ္-ျမန္-မမွန္ျဖစ္မယ္၊ အေရျပား ေအးလာ၊ ျဖဴေရာ္လာ၊ စိုထိုင္းလာမယ္၊ လက္ေကာက္ဝတ္ ေသြးခုန္တာ ျမန္မယ္၊ စမ္းမရျဖစ္မယ္။

• Hypovolemic Shock ေသြးထုထည္ နည္းလို႔ျဖစ္တဲ့ (ေရွာ့ခ္)၊ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရလို႔ အတြင္းထဲျဖစ္ျဖစ္ အျပင္ကို ျဖစ္ျဖစ္ ေသြးယိုထြက္တာ၊ မီးေလာင္လို႔ အရည္ေတြ ခမ္းေျခာက္တာ၊ အန္လို႔-ဝမ္းေလွ်ာလို႔ ေရနဲ႔ ဓါတ္ဆားေတြ နည္းတာေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။

• Neurogenic Shock အာရံုေၾကာေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ (ေရွာ့ခ္)၊ ေသြးေၾကာေတြ ပံုမွန္မဟုတ္ ေဖါင္းလာလို႔ ေသြးေတြ လိုရာမေရာက္ ျဖစ္လာမယ္။ (ေအာ္တိုေနာမစ္) အာရံုေၾကာစနစ္ကို သက္ေရာက္လို႔ ျဖစ္တယ္။ ေသြးဖိအား က်မယ္၊ တခါတေလ ႏွလံုးခုန္ ေႏွးတတ္တယ္။ ဦးေႏွာက္ကို ေသြးျပန္ေရာက္ရင္ ျပန္ေကာင္းမယ္။ ဦးေႏွာက္ ထိခိုက္တာ၊ ခါးဆစ္ရိုးထဲက အာရံုေၾကာစနစ္ ထိခိုက္တာေတြ ေၾကာင့္လဲ ျဖစ္တယ္။ အတြင္း အဂၤါေတြကို ထိခိုက္လာမယ္။

Psychogenic Shock စိတ္ေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ (ေရွာ့ခ္)၊ ေၾကာက္စိတ္မ်ား၊ အေပ်ာ္လြန္၊ ေဒါသၾကီး၊ ပူပန္မႈလြန္ကဲရာကေန ျဖစ္တယ္။ ေသြးေၾကာေတြ က်ယ္လာတယ္။ ဦးေႏွာက္ကို ေသြးအေရာက္နည္းတယ္။ ေသြးဖိအားက်မယ္၊ အေရျပား ေအးစက္ေနမယ္။ ေခြ်းျပန္မယ္။ ႏွလံုးခုန္ျမန္မယ္။ သတိတဝက္တပ်က္မရတာနဲ႔ လံုးဝသတိမရတာျဖစ္မယ္။

Anaphylactic Shock (အနာဖလက္တစ္-ေရွာ့ခ္)၊ မတည့္တာနဲ႔ ထိေတြ႔ရာကေနျဖစ္တယ္။ ယားယံလာမယ္၊ အနီပိန္႔ေတြထြက္မယ္၊ အသက္ရွဴခက္လာမယ္၊ ဆီးသြားခ်င္-ဝမ္းသြားခ်င္ျဖစ္လာမယ္။ ပူေလာင္လာသလို ခံစားရမယ္၊ အသံေပ်ာက္မယ္။ ေဆး၊ အဆိပ္၊ အင္းဆက္၊ အမံႈအမႊား၊ အစားအေသာက္၊ စတာေတြကေန ျဖစ္ေစတယ္။

Shock ျဖစ္ျပီဆိုရင္ ရုတ္တရက္ ခ်က္ခ်င္းျဖစ္တာမို႔ ေရွးဦးသူနာျပဳ လုပ္ဘို႔ အလြန္႔အလြန္ အေရးၾကီးပါတယ္။ အသက္ကို ကယ္ႏိုင္တယ္။ ဆရာဝန္ေတြ၊ ေဆးရံုေတြဆီ ေရာက္မွဆိုရင္ ေနာက္က်တတ္တယ္။ ျပဳစုမဲ့သူက တည္ျငိမ္ရမယ္။ တတ္ထားရမယ္။

အသက္ရွဴလမ္းစစ္ရ၊ ျပင္ရမယ္။ ပိတ္ဆို႔ေနတာ မရွိေစနဲ႔။ လည္ပင္းဆန္႔၊ ေမးကိုပင့္ပါ။ ေသြးယိုတဲ့ေနရာကို ေသြးမထြက္ေအာင္လုပ္ပါ။ ဖိထားေပးပါ။ ျမွင့္ထားေပးပါ။ ပတၲီး-ၾကိဳးနဲ႔ စည္းထားေပးပါ။ Artery forceps ေသြးေၾကာညွပ္ ရွိရင္-လိုရင္ သံုးပါ။ ေျခေထာက္ပိုင္းကို ေခါင္းအထက္မွာ ျမွင့္ထားပါ။ အန္ေနရင္ ေခါင္းတဖက္ ေစာင္းထားပါ။ ေခါင္း-လည္ပင္း က်ိဳးရင္-က်ိဳးတယ္ ထင္ရင္ ပက္လက္အေနအထားမွာသာ ထားပါ။ အရိုးက်ိဳးရင္ အမာတခုခုနဲ႔ ၾကပ္စည္းပါ။ ဆြဲမဆန္႔ပါနဲ႔။ သက္ေတာင့္သက္သာ ေနပါေစ။ ေအးေနရင္ ေစာင္စတာနဲ႔ ေႏြးေအာင္ ျခံဳေပးပါ။ စို-ေအး ေနတာေတြ ဖယ္ရွားပါ။ သဘာဝမဟုတ္တဲ့ အေႏြးေပးတာမ်ိဳး မသံုးပါနဲ႔။ လူနာကို စိတ္ျငိမ္ေအာင္ အားေပးႏွစ္သိမ့္ပါ။ သူ႔အနာဒဏ္ရာကို မျမင္ေစပါနဲ႔။ အန္ေနလွ်င္၊ အဆိပ္စတာ မေသျခာလွ်င္ ပါးစပ္က ဘာမွမတိုက္ပါနဲ႔။ အာေခါင္ေျခာက္-ေရဆာရင္ ႏွဳတ္ခမ္းကိုသာ ေရဆြတ္ေပးပါ။ ေဆးပညာတတ္ကြ်မ္းသူ အကူအညီေခၚပါ။

If the hill will not come to Mahomet, Mahomet will go to the hill (Francis Bacon)
ေတာင္ကုန္းက မိုဟာမက္ဆီကိုမလာရင္ေတာ့ ေတာင္ကုန္းဆီကို မိုဟာမက္သြားရမယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၂၆-၁-၂ဝ၁၅