Anti Emetics အအန္ေပ်ာက္ေဆးမ်ား

မဂၤလာပါဆရာ။ သမီးအသက္က ၁၇ ႏွစ္ပါ။ သမီး ၁ ရက္ ကို ၅ ခါ ၆ ခါ ေလာက္ ပ်ိဳ႕ျပီး ေအာ့အန္ေနခဲ့တာ ၄ လ ေက်ာ္ရွိေနပါျပီ။ အန္တယ္ဆိုေပမဲ့လည္း ဒီအတိုင္း အစာမပါဘဲ အရည္ပဲ အန္တာပါ။ တစ္ခါတစ္ေလေတာ့ အရည္လည္း မအန္ဘဲ ပ်ိဳ႕တက္လာျပီး မ်က္ရည္ေတြပဲ ထြက္လာပါတယ္။ အရမ္းပင္ပန္းပါတယ္ဆရာ။ ျပီးေတာ့လည္း တစ္ခါတစ္ခါ ဗိုက္ထဲက ဘယ္လိုၾကီးမွန္းလည္း မသိဘူး တင္းေနသလိုပဲဆရာ။ အဲ့ဒါ သမီး ဘာဆက္လုပ္သင့္သလဲဆိုတာကို သိပါရေစဆရာ။ ဆရာ့ကို ယံုၾကည္ေလးစားလ်က္။

ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္ျဖစ္သည္မွာ လကၡဏာတခုျဖစ္သည္။ ေရာဂါမဟုတ္ပါ။ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ျဖစ္ေစပါသည္။ ကိုယ္ဝန္ရွိစဥ္၊ ခရီးသြားစဥ္၊ ဝမ္းေလ်ာဝမ္းပ်က္စဥ္ အန္ျခင္းတို႔အျပင္ အစာဆိပ္သင့္ျခင္း၊ သည္းေျခအိပ္ေရာဂါမ်ား၊ အစား အလြန္အၾကြံစားျခင္း၊ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ဦးေခါင္းအားထိခိုက္မိျခင္း၊ ဦးေႏွာက္ထဲအက်ိတ္ျဖစ္ျခင္း၊ ေၾကာက္စိတ္ဝင္ျခင္း၊ အစာအိမ္ေလနာ၊ မၾကိဳက္သည့္ အနံ႔ဆိုးရွဴမိျခင္း၊ ေမ့ေဆးေပးရျခင္း၊ ကင္ဆာေဆးေပးရျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္ ျဖစ္ရသည္။ အအန္ေပ်ာက္ေဆးမ်ားအား antihistamine ႏွင့္ anticholinergic ႏွစ္မ်ိဳး ေရာစပ္ထားသည္။

Anti-Emetics အအန္ေပ်ာက္ေဆးမ်ား
• Antihistamines (Cyclizine, Cinnarizine, Meclozine Hydrochloride, Promethazine) အင္တီဟစ္တမင္း ေခၚအာလာဂ်ီျဖစ္ျခင္းအတြက္ အသံုးမ်ားသည့္ေဆးမ်ားကို သံုးသည္။
• Metoclopramide အစာအိမ္ထဲကအစာကို ျမန္ျမန္ေအာက္သို႔ ပို႔ေပးသည့္အတြက္ အစာတင္းေန၍ အန္ခ်င္သည္ကို သက္သာေစသည္။ စားေဆး၊ ထိုးေဆး၊ စအိုက ေပးႏိုင္သည္။
• Domperidone အစာစားျပီး အန္ခ်င္သည့္ေရာဂါအတြက္ ေပးသည္။ အခ်ိဳ႕က မိခင္ႏို႔ထြက္မ်ားေစရန္ သံုးေသာ္လည္း မသံုးရန္အၾကံျပဳထားသည္။
• Meclizine = Antivert (12.5 mg – 25 mg – 50 mg), Bonine, D-Vert, Dramamine II, Medivert, Driminate II, Meclicot, Ru-Vert-M, Meni-D, Bonine, Bonamine, Antivert, Postafen, Dramamine အမည္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိေနသည္။ Dramamine, Gravol, Gravamin, and Vertirosan တို႔အစား meclizine ကိုေပးႏိုင္သည္။ မေကာင္းက်ိဳးနဲသည္။

ကင္ဆာအတြက္ေပးရသည့္ ေဆးမ်ားေၾကာင့္အန္ျခင္း
• Serotonin antagonists (5HT3) (Dolasteron, Granisetron, Ondansetron) စားေဆး၊ ကပ္ေဆး၊ ထိုးေဆး၊
• Dexamethasone စတီရြိဳက္ေဆး၊ ေရာင္ျခင္း-နီျမန္းျခင္း၊ အလာဂ်ီျဖစ္ျခင္း၊ ပန္းနာ၊ ကင္ဆာတို႔အတြက္ သံုးသည့္ေဆး။
• Aprepitant ကင္ဆာအတြက္ေပးသည့္ေဆးေၾကာင့္ အန္ျခင္းအတြက္ ၁ နာရီၾကိဳေပးရသည္။
• Nabilone တေန႔ ၂-၃ၾကိမ္၊ အစာႏွင့္နီးသည္ျဖစ္ေစ ေဝးသည္ျဖစ္ေစ ေပးႏိုင္သည္။

မိုင္ဂရင္းေရာဂါေၾကာင့္အန္ျခင္း
• Phenothiazines (Prochlorperazine, Trifluoperazine, Levomepromazine) စိတ္ျငိမ္ေဆး၊ အလြန္အန္ျခင္း၊ ၾကိဳ႕ထိုးျခင္းတို႔အတြက္ေဆးမ်ား၊ အန္ျခင္းအားသက္သာေစသည္သာမက Compazine (Prochlorperazine) ကို IV ထိုးပါက မိုင္ဂရင္း အမူး-အကိုက္ ေရာဂါကိုတားဆီးႏိုင္သည္။ ပါးစပ္ကသာမက စအိုကလည္း ေပးႏိုင္သည္။
• Tigan (Trimethobenzamide) စားေဆး၊ ထိုးေဆး၊ စအိုကေပးႏိုင္သည့္ေဆး၊

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္အန္ျခင္း
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္သူ ၇ဝ-၈၅ ရာႏွဳန္းမွာျဖစ္တတ္သည့္ ကိုယ္ဝန္ရွိစအန္ျခင္း Morning sickness အတြက္ တခါတရံ ေဆးေတြ အသံုးမက် ျဖစ္တတ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မျဖစ္မေနေပးရသည့္ေဆးတခ်ိဳ႕မွာ လူနာစိတ္သက္သာရေစသည့္ ေဆးအျဖစ္ေခၚသည္။  B-Natal TheraPops ႏွင့္ B-Natal Lozenges တို႔သည္ ဗီတာမင္ ဘီ-၆ ပါသည့္ေဆးမ်ားျဖစ္ျပီး၊ Psi Bands Acupressure ကို လက္ေကာက္ဝတ္မွာ ပတ္ထားႏိုင္သည္။ Bands Organic Morning Wellness Tea ႏွင့္ Organic Heartburn Relieving Tea QueaseEASE ႏွင့္ Essential Oil Therapy တို႔မွာလည္း ေခတ္သံုးေဆးမ်ား ျဖစ္သည္။ Pregnancy and Morning sickness ကိုယ္ဝန္ရွိစ အိပ္ရာထေရာဂါ ကိုဖတ္ပါ။

Hyperemesis Gravidarum ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ အလြန္အၾကြံအန္ျခင္း
ဆိုးရြားသည္။ ၾကာလ်င္ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့၊ အာဟာရနည္း၊ ဓါတ္ဆား အခ်ိဳးအဆေျပာင္းလဲျခင္းတို႔ ျဖစ္လာႏိုင္သည္။ ကိုယ္ဝန္ ၈-၁၂ ပတ္ရွိခ်ိန္ အျဖစ္မ်ားသည္။ ၂ဝ ပတ္ဆိုလ်င္ ၁ဝ% ကလြဲလ်င္ ေပ်ာက္ႏိုင္သြားသည္။ ဘာ့ေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္ကို တိတိပပမသိပါ။ ကိုယ္ဝန္ ၂ဝဝ လ်င္ ၁ ေယာက္မွ ၄ ေယာက္ထိ ျဖစ္တတ္သည္။ promethazine, prochlorperazine and metoclopramide တို႔ကို ေပးႏိုင္သည္။ အနားယူခိုင္းပါ။ အစာကို နည္းနည္းႏွင့္ အၾကိမ္ခြဲစားေစပါ။ ပရိုတင္းမ်ားမ်ားေကြ်းသင့္ျပီး အဆီႏွင့္အစပ္ေလ်ာ့သင့္သည္။

NS or RL သြင္းေပးဘို႔လိုႏိုင္သည္။ ဂလူးကို႔စ္၊ ဗီတာမင္ဘီ ၁၊ ဘီ ၆၊ မဂၢနီဆီယမ္ ေပးရမည္။ အအန္သက္သာရန္ ဗီတာမင္ ဘီ ၆၊ doxylamine 10 mg ႏွင့္ pyridoxine 10 mg ေရာေပးသင့္သည္။ promethazine 12.5-25 mg ကို ၄ နာရီျခား၄င္း၊ prochlorperazine 25 mg ကို စအိုမွ ၁၂ နာရီျခား ေပးႏိုင္သည္။ Meclizine, dimenhydrinate, Metoclopramide တို႔ကိုလည္း ေပးႏိုင္သည္။ Corticosteroids (methylprednisolone 16 mg စားေဆး or IV တေန႔ ၃ ၾကိမ္ကို ေနာက္ဆံုးအျဖစ္ေပးႏိုင္သည္။ ၃ ရက္ႏွင့္သက္သာပါက ၂ ပတ္အထိ ဆက္ေပးပါ။ မသက္သာကရပ္ပါ။ ကိုယ္ဝန္ႏုစဥ္ Corticosteroids မေပးတာ ေကာင္းသည္။ ဂ်င္း(ခ်င္း) Ginger capsules of 250 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္။

ခြဲစိတ္ကုရာတြင္ ေမ့ေဆးေၾကာင့္ ပ်ိဳ႕-အန္ျခင္း
• Hyoscine hydrobromide (Scopolamine hydrobromide) အသက္ရွဴလမ္းမွထြက္သည့္ စစ္ထုတ္ရည္အား တားဆီးသည့္ထိုးေဆး၊ ခြဲစိတ္ျခင္းမျပဳမီေပးရသည္။
• A Serotonin antagonist ႏွင့္ phenothiazine or dexamethasone ေရာထားသည့္ ေဆးသည္ 90% ေကာင္းသည္။ phenothiazines, metoclopramide, 5HT3 antagonists, antihistamines and dexamethasone) တို႔ကို ကာကြယ္ရန္ ေပးသည္။

Motion sickness ခရီးသြားစဥ္ ပ်ိဳ႕-အန္ျခင္း
ခရီးသြားစဥ္ မူးေဝေအာ့အန္ျခင္းျဖစ္ရသည္မွာ မ်က္စိကျမင္သိ၍ ဦးေႏွာက္ဆီပို႔လႊတ္သည့္ အာရံုေၾကာစနစ္၏ ေပးပို႔ခ်က္ႏွင့္ ကိုယ္ခႏၶာ အတတ္-အဆင္း၊ ဘယ္ေကြ႔-ညာေကြ႔ျဖစ္သည္အား နားအတြင္းထဲရွိ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းက ပို႔လႊတ္သည့္ ေပးပို႔ခ်က္တို႔ သဟဇတမျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ မူးေဝ ေအာ့အန္ျဖစ္ေစျခင္းျဖစ္သည္။ Hyoscine, Cyclizine, cinnarizine, promethazine တို႔ကိုေပးႏိုင္သည္။ နားအတြင္းကလာမည့္ ေပးပို႔ခ်က္အား ဦးေႏွာက္၏ အန္ျခင္းကို ျဖစ္ေစသည္ေနရာသို႔ မေရာက္ေစရန္ တားဆီးမည့္ေဆးကို ေပးရျခင္းျဖစ္သည္။

အသံုးအမ်ားဆံုးေဆး Dramamine ကို အသက္ ၂ ႏွစ္ အထက္ေပးႏိုင္သည္။ ကိုယ္တိုင္ကားေမာင္သူအား မေပးရ။ အရက္ႏွင့္မတြဲရ။ အျခားအိပ္ခ်င္ေစသည့္ေဆးမ်ား (အေအးမိသက္သာေဆး၊ ဘိန္းပါသည့္ေဆး၊ အိပ္ေဆး၊ စိတ္ျငိမ္ေဆး၊ အတက္သက္သာေဆး၊) မ်ားႏွင့္ တြဲမေပးသင့္ပါ

ခရီးသြားစဥ္ မူးေဝေအာ့အန္ျခင္းအတြက္ ခရီးမထြက္မီ နာရီဝက္၊ ၁ နာရီၾကိဳတင္ေသာက္ရမည္။ အခ်ိဳ႕ေဆးက ၄ နာရီ ခံျပီး အခ်ိဳ႕က ၂၄ နာရီခံသည္။ ေဆးကို ေရတဖန္ခြက္အျပည့္ျဖင့္ေသာက္ပါ။ နားေၾကာင့္ျဖစ္ရသည့္ ေခါင္းမူးေရာဂါ အတြက္ ေဆးကို တေန႔လ်င္ ၄-၆ ၾကိမ္ေသာက္ရသည္။

ေဆးနာမည္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ အတူတူပါဘဲ။ Dimenhydrinate, Dramamine, Driminate, Gravol, Gravamin, Vomex, and Vertirosan, Viabom, Dramin, Daedalon, Antimo ေနာက္ျပီး၊ DRAMAMINE® Less Drowsy Formula ဆိုတာက အိပ္ခ်င္တာ သက္သာတဲ့ ကားမူးေပ်ာက္ေဆးျဖစ္တယ္။

သတိထားရမည္မွာ အအန္ေပ်ာက္ေဆးမ်ားကို ညႊန္ၾကားသည္ထက္ ပို၍မသံုးသင့္။ ပန္းနာ၊ အသက္ရွဴေရာဂါ၊ ေရတိမ္၊ ေယာက္်ား ဆီးၾကိတ္ ၾကီးေရာဂါရွိသူမ်ားႏွင့္ ေဆးမတည့္သူမ်ား မသံုးရ။ အသက္ ၁၂ ႏွစ္ေအာက္ မေပးသင့္။

ေဆး၏မေကာင္းက်ိဳးမ်ားမွာ မ်က္စိအျမင္ဝါးျခင္း၊ အာေခါင္ေျခာက္ျခင္း၊ ဝမ္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ မူးေဝျခင္း၊ အိပ္ခ်င္ျခင္းတို႔ျဖစ္သည္။ အန္ေနသူအား စားေဆး-ေသာက္ေဆး တိုက္လ်င္ အက်ိဳးမမ်ားႏိုင္ပါ။ ဝယ္လို႔လြယ္သည့္ေဆးကို အားကိုးရတတ္ပါသည္။ အန္လြန္းေနသူတေယာက္ကို အလြယ္ရွာရႏိုင္ေသာ Chloropromazine စားေဆး-ထိုးေဆး (စိတ္ေရာဂါ ႏွင့္ ၾကိဳ႕ထိုးျခင္း တို႔အတြက္ သံုးသည့္ေဆးလည္းျဖစ္သည္) ကို အခ်ိန္အဆႏွင့္ေပးႏိုင္ပါသည္။ Dramamine ေဆးကို ကားဆိပ္၊ ေရဆိပ္၊ ေလဆိပ္မ်ားမွာ အလြယ္ဝယ္ယူရေစရန္ စီစဥ္ျခင္းကေကာင္းပါသည္။ Chloropromazine, Promathazine တို႔ကို ကိုယ္အေလးခ်ိန္ျဖင့္ တိတိက်က်ေပးရပါမည္။

အန္ျပီးလ်င္ ဝမ္းေလ်ာသူမ်ားလို ဆားဓါတ္ နည္းသြားမည္။ အစာအိမ္ထဲက အက္စစ္ဓါတ္မ်ား နည္းသြားပါမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဓါတ္ဆားေရတိုက္ရပါမည္။ လိုအပ္လ်င္ ေသြးျပန္ေၾကာထဲ သြင္းေပးရပါမည္။

ကေလးမ်ားအန္ျခင္း
ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေရာဂါမဟုတ္တာက အမ်ားဆံုးပါ။ ႏို႔-အစာ ေအာက္မဆင္းတာ၊ အဆင္းေႏွးတာေၾကာင့္ဆိုရင္ စိုးရိမ္စရာမရွိပါ။ အန္လဲအန္မယ္၊ ဗိုက္လဲတင္းေဖါင္းမယ္၊ ဝမ္းလဲခ်ဳပ္လာမယ္ဆိုရင္ အစာလမ္းမွာ ဆို႔တာ၊ ပိတ္တကို စစ္ေဆးရပါတယ္။ အဲလိုက အေတာ္ၾကီးအျဖစ္နည္းပါတယ္။ ႏို႔တိုက္တာမွာ အခ်ိန္ျခာတိုက္ႏိုင္တယ္။ တခါတိုက္ရင္ မမ်ားေစပါနဲ႔။ အအန္ေပ်ာက္ေဆးေတြ dexamethasone, dimenhydrinate, granisetron, metoclopramide ထဲက ondansetron က အထိေရာက္မႈအမ်ားဆံုးလို႔ ေလ့လာမႈတခုကဆိုပါတယ္။ ေဆးမွန္သမွ်ကို ကိုယ္အေလးခ်ိန္အရ တိုက္ရမည္။

ကေလးေတြအတြက္ အအန္သက္သာေဆးမ်ား
• Bsmuth subsalicylate (Pepto Bismol or Kaopectate)
• Antihistamines = Diphenhydramine (Benadryl)
• Coca-cola syrup and Ginger syrup ဂ်င္း (ခ်င္း) ရည္၊
• Compazine, Phenergan, Zofran, Antivert and Reglan ဒီေဆးေတြက ဆရာဝန္လက္မွတ္လိုမယ္။

Dr. တင့္ေဆြ