Semen Analysis သုက္ရည္ရဲ႕ အရည္အေသြး

ဆရာ က်ြန္ေတာ္ဆရာဆီကိုစာေရးခဲ့တာ ၅ လေတာင္ရိွသြားျပီ။ ကေလးမရႏိုင္ေသးခ်င္း ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္ေအာက္မွာ ကြ်န္ေတာ္တို႔ရွိေနတံုးပါပဲ။ ဘာေဆးဝါးမွလည္း မသံုးျဖစ္ပါဘူး။ ေဆးခန္းလည္းျပႀကည့္ျပီး ဓာတ္ခြဲခန္းမွာ သုက္ေကာင္ အေရအတြက္လည္း စစ္ႀကည့္ခ်င္တယ္။ အဲဒီလိုစစ္ႀကည့္မယ္ဆိုရင္ ေဆာင္ရန္ ေရွာင္ရန္ေလးေတြ ဘာေတြ ျပဳလုပ္သြားရမလဲဆရာ။ ကြ်န္ေတာ္မွာ သုက္ေကာင္ေတြမရွိလို႔ ကေလးမရနိုင္တာလားလို႔ တခါတေလ ေတြးမိတယ္။ ကြ်န္ေတာ္မသိတာေလးကိုေျပာျပေစဆရာ။ သုတ္ေကာင္ေရနည္းေနတယ္ဆိုရင္ မ်ားေအာင္လုပ္လိုပ္လို႔ ရလားဆရာ။ တကယ္လို႔သာ လံုးလံုးမရွိဘူးဆိုရင္ ကြ်န္ေတာ္တို႔ဘဝေတြ ဆံုးျပီလားဆရာ။ ေက်းဇူးျပုျပီးေျပာျပေပးပါဆရာ။

Semen Analysis ဆိုတာ ေယာက္်ားမွာ ကေလးရေစႏိုင္တယ္ဆိုတာ ေသျခာေစဘို႔ အေရးပါတဲ့ စမ္းသပ္နည္းတခု ျဖစ္တယ္။ စမ္းနည္းက ေစ်းမၾကီးဘူး။ ေနရာ အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ စမ္းရင္ရေပမဲ့ အေတြ႔အၾကံဳနဲ႔ ကြ်မ္းက်င္မႈ သိပ္လိုတယ္။ မဟုတ္ရင္ အေျဖ ထုတ္တာ မမွန္မကန္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒီစမ္းသပ္နည္းကို အထူးျပဳတဲ့ Andrology laboratory ဓါတ္ခြဲခန္းမ်ိဳးက စိတ္ခ်ရတယ္။ CASA (Computer assisted semen analysis) နည္းကို သံုးႏိုင္ရင္ ပိုတိက်မယ္။

သုက္ရည္ကို မ်က္စိႏဲ႔ၾကည့္လို႔ ေကာင္း-မေကာင္းမသိႏိုင္ပါ။ ပ်စ္ေနမွ ေကာင္းမယ္ဆိုတာ မမွန္ပါ။ က်ဲေနတိုင္း မစိုးရိမ္ပါနဲ႔။ လူ႔ကိုယ္ထဲကေန ထုတ္ျပီး လတ္လတ္ ဆတ္ဆတ္ နာရီဝက္ အတြင္းရတဲ့ သုက္ရည္ကို စမ္းတာ ေကာင္းတယ္။ ျပီးေတာ့လဲ ဒီရက္မတိုင္ခင္က ၃-၄ ရက္ လိင္ဆက္ဆံမႈ မျပဳဘို႔ လိုေသးတယ္။ ဓါတ္ခြဲခန္းကေနေပးတဲ့ ခြက္သန္႔ထဲကိုသာ သုက္ရည္ ထုတ္ရ-ထည့္ရမယ္။ တခ်ိဳ႕ ေယာက္်ားေတြ စမ္းသပ္ဘို႔ သုက္ထုတ္ပါဆိုရင္ အေတာ္ခက္ေနတတ္တယ္။ လြယ္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ပါ ဆိုတာေတြ မေရးေတာ့ပါ။ သုက္ရည္ကို သာမန္ အခန္းတြင္း အပူခ်ိန္မွာသာထားပါ။ ေရခဲေသတၲာထဲ မထားပါနဲ႔။ ခ်က္ခ်င္း ထုတ္ေပးတာကို စမ္းမဲ့သူက ခ်က္ခ်င္း မစမ္းရေသးဘူး။ နာရီဝက္ ေစာင့္ရတယ္။ သုက္ရည္ အေရေပ်ာ္ေအာင္ ေစာင့္တာပါ။

Volume သုက္ထုတ္ပမာဏ၊
နည္းတာ ကိစၥမရွိပါ။ သုက္-ထုတည္ နည္းတဲ့ ေရာဂါဆိုတာ ရွားပါတယ္။ 2 to 6 ml ရွိရင္ ပံုမွန္ျဖစ္တယ္။ သိပ္မ်ားတာလဲ စမ္းသပ္တဲ့အခါ မေကာင္းျပန္ပါ။

Viscosity အေစး-အပ်စ္၊
အစမွာ ပ်စ္ေနမယ္။ နာရီဝက္အေနမွာ က်ဲလာမယ္။ ဒါမွ အထဲက သုက္ပိုးေတြ ေကာင္းေကာင္း လႈတ္းရွာတာကို စမ္းႏိုင္တယ္။ အရည္ ျဖစ္မလာရင္ စမ္းလို႔ မေကာင္းပါ။ သုက္ထုတ္ေပးတဲ့ Seminal vesicles နဲ႔ Prostate မွာ ေရာဂါပိုး ဝင္ေနရင္ အဲလို ျဖစ္တတ္တယ္။

pH အက္စစ္ဓါတ္၊
ပံုမွန္က Alkaline ျဖစ္တယ္။ ဆိုလိုတာက အက္စစ္လို မေနဘူး။ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ဗဂ်ိဳင္းနားက အက္စစ္ဓါတ္ ရွိတယ္။ Seminal vesicle အလုပ္လုပ္တာ မမွန္ရင္ သုက္ရည္ အက္စစ္လိုေနျပီး၊ ထုထည္နည္းမယ္။ ေနာက္ျပီး Fructose သၾကားဓါတ္လဲ မရွိတာ ေတြ႔ရမယ္။ ဒီ (ဖရပ္တို႔စ္) သၾကားဓါတ္ရွိလို႔သာ သုက္ပိုးေတြမွာ လႈတ္ရွားႏိုင္ဘို႔ Energy အားရေစတယ္။ ဒီဓါတ္ မရွိဘူးဆိုတာ Ejaculatory duct သုက္ထြက္ျပြန္မွာ တခုခု ျဖစ္ေနလို႔ပါ။

Microscopic examination အႏုၾကည့္ မွန္ဘီလူးနဲ႔ စစ္ေဆးျခင္း၊
အေရးၾကီးတယ္။ သုက္ပိုးေတြဟာ ဖါးေလာင္းေလးေတြလို အငန္းမရ လႈတ္ရွားေနၾကတယ္။ သုက္ပိုးတိုင္းမွာ ေခါင္းရွိရတယ္။ Head ေခါင္းထဲက Nucleus (ႏူကလီးယပ္စ္) မွာ Genetic material မ်ိဳးဗီဇဆိုတာ ရွိေနတယ္။ Tail အျမီးပိုင္းကေန ေခါင္းကို ေရွ႕တြန္း ပို႔ေပးေနတယ္။ Mid-piece အလည္ပိုင္းမွာ Mitochondria ဆိုတာရွိတယ္။ လႈတ္ရွားေစဘို႔ အားကိုျဖစ္ေစတယ္။

Sperm count သုက္ပိုး အေရအတြက္၊
20 million sperm per ml ထက္နည္းရင္ မေကာင္းပါ။ WHO 2010 အဆိုအရ 15 million per ml ေက်ာ္ရင္ အေကာင္းလို႔ သတ္မွတ္လိုက္တယ္။ 10 million ထက္နည္းရင္ အလြန္ နည္းတယ္။ Oligospermia လို႔ ေခၚတယ္။ သုက္ပိုး လံုးဝမရွိတာကို Azoospermic ေခၚတယ္။ မ်က္စိနဲ႔ၾကည့္တံုးက အေကာင္းလို႔ ျမင္ရ-ထင္ရေပမဲ့၊ မွန္ဘီးလူးနဲ႔ၾကမွ သိရတာ ျဖစ္တယ္။ Vasectomy က်ား အေၾကာ ျဖတ္ထားသူကို စစ္ရင္ Azoospermic သုက္ပိုး ရွာမေတြ႔ရင္ ဒါမွမဟုတ္ 100,000 per ml ထက္နည္းရင္ ခြဲစိတ္တာ ေအာင္ျမင္တယ္။

Sperm motility သုက္ပိုး လႈတ္ရွားမႈ၊
Motility လႈတ္ရွားမႈကို စစ္ေတာ့ 8 million per ml ေက်ာ္ရင္ WebMD က ေနာ္မယ္လ္ လို႔ သတ္မွတ္တယ္။ 60% ေကာင္းေနတာကို ဆိုလိုတယ္။ WHO ကေတာ့ 50% သတ္မွတ္တယ္။ သုက္ပိုးအေရအတြက္ထက္ လႈတ္ရွားမႈက ပိုအေရးပါတယ္။ သုက္ပိုးေတြမွာ လႈတ္ရွားေနတာေတြနဲ႔ ျငိမ္ေနတာေတြ ဆိုျပီး ၂ မ်ိဳး ရွိတယ္။ ေရကူးတတ္သူနဲ႔ မကူးတတ္သူေတြ သေဘာ ျဖစ္တယ္။ လႈတ္ျပန္ေတာ့လဲ ေရွ႕ဆီ ျမန္ျမန္ သြားတတ္တဲ့ အေကာင္ေတြကသာ မ-မ်ိဳးဥဆီ အေရာက္သြားႏိုင္တယ္။

WHO အဆိုအရ အဆင့္သတ္မွတ္မႈ = Grade A အေကာင္းဆံုး၊ ေရွ႕ကို တန္းတန္းမတ္မတ္ သြားႏိုင္တယ္။ Grade B ေရွ႕ေတာ့ေရွ႕ဘဲ ေကြ႔ေကြ႔ ေကာက္ေကာက္ သြားတယ္။ Grade C အျမီးပိုင္းက လႈတ္ေနေပမဲ့ ေရွ႕မေရာက္ဘူး။ Grade D လႈတ္ကို မလႈတ္ဘူး။ C နဲ႔ D ေတြကို အညံ့စားေတြလို႔ သတ္မွတ္တယ္။ မလႈတ္တာ ဘာလို႔လဲ။ Testis က်ားအစိကေန အညံ့စားေတြသာ ထုတ္ေပးေနလို႔ဘဲ။

Sperm shape သုက္ပိုး ပံုသဏၭာန္၊
Form ဒါမွမဟုတ္ Morphology ေခၚတယ္။ Oval head ေခါင္းက ဘဲဥပံု၊ Mid-piece အလည္ပိုင္းနဲ႔ A long straight tail အျမီးက ရွည္ျပီး ေျဖာင့္ေနတယ္။ Round heads ေခါင္းလံုးတာ၊ Pin heads ေခါင္းေသးငယ္တာ၊ Very large heads ေခါင္းသိပ္ၾကီးေနတာ၊ Double heads ေခါင္းႏွစ္လံုးရွိေနတာ၊ Absent tails အျမီးမပါတာေတြ မေကာင္းပါ။ Kruger strict criteria အရ Perfect (ပါဖက္) ျဖစ္ေနတာကိုမွ (ေနာ္မယ္လ္) သတ္မွတ္တယ္။ ပံုမွန္သုက္ဆိုတာ Normal forms 15% ရွိရတယ္။ အားတက္ဘို႔ ေကာင္းတာက ၈၅% မေကာင္းတာလဲ လက္သင့္ခံတယ္လို႔ ဆိုလိုတယ္။

Sperm clumping or agglutination သုက္ခဲေနျခင္း၊
မွန္ဘီလူးနဲ႔ၾကည့္ရင္ သုက္ပိုးေတြ အခ်င္းခ်င္း တြယ္ကပ္ေနၾကတာကို ေျပာတာပါ။ မေကာင္းပါ။

Pus cells ျပည္ (ဆဲလ္) ေတြ ရွိ-မရွိ၊
ေသြးျဖဴဥေတြ နဲနဲပါေနတာ (ေနာ္မယ္လ္) ပါ။ မ်ားေနရင္ Infection ပိုးဝင္ေနလို႔။

Sperm Analysis သုက္ရည္စစ္ေဆးတာနဲ႔ Fertility ကေလးရႏိုင္တာ၊
• Normal sperm report ရရင္ ေနာက္ထပ္လဲ စစ္မေနနဲ႔ေတာ့ ေယာက္်ားျဖစ္သူလဲ စစ္ေဆးေနဘို႔ မလိုေတာ့ဘူး။
• Sperm test က မေကာင္းဘူးဆိုရင္ ၃-၆ လအတြင္းမွာ ၃-၄ ခါ ထပ္စစ္ရမယ္။
• Azoospermia သုက္ရည္ထဲမွာ သုက္ပိုး မရွိသူ ကေလးမရေသးတဲ့ ဖခင္ေတြထဲမွာ ၁ဝ% ရွိတယ္။
• Hypogonadotropic hypogonadism ျဖစ္ေနရင္ Testis ကေန သုက္ မထုတ္ႏိုင္ဘူး။ Testes ေတြေကာင္းေနပမဲ့ Hormonal stimulation ေဟာ္မုန္း အလုပ္မေကာင္းရင္လဲ မရျပန္ဘူး။ ဒီ ႏွစ္မ်ိဳးက ေကာင္းေနေပမဲ့ Ductal obstruction ျပြန္ပိတ္ေနရင္လဲ ကေလးမရ ျဖစ္ေစမယ္။
• Azoospermia ဆိုရင္ ထပ္စစ္ရမယ္။ Centrifuge လုပ္ျပီး စစ္မယ္။ ၁-၂ နာရီျခားျပီး သုက္ ၂ ခါထုတ္ေပးဘို႔ လုိႏိုင္တယ္။ စာတပုဒ္ေရးထားပါတယ္။
• FSH ေသြးထဲက ေဟာ္မုန္း စစ္ရႏိုင္တယ္။ Obstruction ပိတ္ေနတာလား၊ Testicular failure အစိကလား သိခ်င္လို႔။ FSH level မ်ားေနရင္ Testicular failure ျဖစ္မယ္။ ပံုမွန္ဆိုရင္ Testis biopsy လုပ္ရအံုးမယ္။ စာတပုဒ္ေရးထားပါတယ္။
• သုက္ရည္စစ္လို႔ ေကာင္းတယ္ဆိုတိုင္း ကေလးရမယ္ အတိအက် ေျပာမရဘူး။ အဲလိုလူ ၃ဝ% ေလာက္မွာ Sperm function အလုပ္လုပ္တာ မေကာင္းတာ ေတြ႔ရတယ္။ Poor semen analysis ထြက္လာေပမဲ့ ကေလး ရသူေတြ ရွိတယ္။

Normal semen ပံုမွန္ သုက္ရည္ဆိုတာ -
• White or grey အျဖဴကေန မီးခိုးေရာင္ရွိတယ္။ တခါတေလ Yellowish ဝါတာလဲ ပံုမွန္ဘဲ။ Pink or red ပန္းေရာင္-အနီေရာင္ ျဖစ္ေနရင္ ေသြးပါလို႔ျဖစ္မယ္။ စာတပုဒ္ေရးထားပါတယ္။
• Semen (စီမင္) ဟာ က်ားဆီးထြက္ျပြန္ဝကေန ထြက္လာျပီးေနာက္မွာ ခ်က္ခ်င္း ခဲသြားရတယ္။ Sticky, jelly-like liquid ေစးကပ္-က်ိခြဲေနမယ္။
• Liquefy again ၅-၄ဝ မိနစ္ၾကာရင္ တခါျပန္အရည္ျဖစ္လာမယ္။
• Jelly-like globules (ဂ်ယ္လီ) လို အစိုင္အခဲေလးေတြ ျဖစ္ေနတာလဲ ေရာဂါမဟုတ္ပါ။ နဲနဲ ဝါခ်င္လဲ ဝါေနႏိုင္တယ္။
• Health or Fertility problem မခဲႏိုင္တာနဲ႔ ျပန္အရည္မျဖစ္ႏိုင္တာဆိုရင္ ကေလးမရေစတဲ့ျပႆနာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• သုက္ပိုးေကာင္ေရ 40 million sperm per ml ရွိမယ္၊ အဲဒီထဲမွာ 40% က ေရွ႕ဘက္ကို တန္းတန္းမတ္မတ္ သြားေနမယ္၊ 60% က ပံုသဏၭာန္ မွန္မယ္ ဆိုရင္ 40 X 0.40 X 0.60 = 9.6 million sperm per ml အေကာင္းျဖစ္မယ္။ တကယ္လို႔ သုက္ထုထည္က 3 ml ရွိရင္၊ 9.6 X 3 = 28.8 million sperm ေကာင္းတယ္လို႔ ဆိုလိုေနတယ္။

WHO ကမာၻ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ရဲ႕ သတ္မွတ္ခ်က္ ၂ဝ၁ဝ အရ ပံုမွန္ဆိုတာ ဒီလို အရည္အေသြးေတြ ရွိရမယ္။
• Sperm count = 15 million sperm per ml ထက္မ်ားရင္ ပံုမွန္၊ အရင္က ၂ဝ သတ္မွတ္ထားခဲ့တယ္။ ေယဘုယ်အေရအတြက္က 20 - 40 million ရွိတယ္။ Total sperm count စုစုေပါင္း အေရအတြက္ တၾကိမ္ထုတ္ရင္ 39 million per ejaculate ကေနစျပီး နည္းတယ္ ပ်မ္းမွ် 255 million sperm ရွိသင့္တယ္။
• Motility လႈပ္ရွားႏိုင္စြမ္း = ၆ဝ မိနစ္အတြင္းစစ္ေဆးရင္ Live spermatozoa သက္ရွိ 60% ရွိရမယ္။ အနည္းဆံုး ၂၅%ဟာ ေရွ႕ကို ျမန္ျမန္သြက္သြက္ ကူးသြားႏိုင္ရမယ္။ အနည္းဆံုး ၅ဝ%ဟာ ေႏွးခ်င္ေႏွးပါေစ ေရွ႕ကို ကူးသြားႏိုင္စြမ္း ရွိရမယ္။ အနည္းဆံုး 50% ဟာ Forward progression ေရွ႕ကို ဦးတည္သြားလာႏိုင္စြမ္း ရွိရမယ္။ အနည္းဆံုး 25% ဟာ သုက္လႊတ္ျပီးေနာက္ မိနစ္ ၆ဝ အတြင္းမွာ Rapid progression သြက္သြက္လက္လက္ ေရွ႕ဘက္ဆီ လႈတ္ရွားႏိုင္ရမယ္။ လူတေယာက္မွာ အေရအတြက္ 20 million sperm cells per ml ထက္နည္းေနေပမဲ့ လႈပ္ရွားမႈမွာ 60% ထက္မ်ားေနရင္ ေကာင္းတဲ့အေျခအေန ျဖစ္တယ္။
• Morphology ပံုပန္းသဏၭာန္ = >30% ရွိသင့္တယ္။ 4% ထက္ပိုျပီးေကာင္းေနရင္ ကေလးရႏိုင္တယ္။
• Volume ထုထည္ = Ejaculation သုက္တခါလႊတ္ရင္ 1.0 mL ကေန 6.5 mL အထိရွိၾကတယ္။ 2 mL ထက္ မနည္းသင့္ဘူး။ 1.5ml သာရွိရင္ Hypospermia နဲ႔ 5.5ml ထက္ မ်ားတာ Hperspermia ပံုမွန္မဟုတ္ပါ။ ဒါေပမဲ့ သုက္လႊတ္တဲ့အၾကိမ္ ဆက္ေနရင္ ထုထည္နည္းႏိုင္ျပီး၊ မလႊတ္တာ သိပ္ၾကာေနရင္လဲ မ်ားႏိုင္တယ္။
• Fructose level ဖရပ္တို႔စ္ပါဝင္မႈ = WebMD အလိုအရ 3 mg/mL အနည္းဆံုးရွိရမယ္။
• pH (ပီအိတ္ခ်္) WHO အလိုအရ 7.2-7.8 ရွိရမယ္။ (ပီအိတ္ခ်္) နည္းရင္ (အက္စစ္မ်ားရင္) Seminal vesicles ပိတ္ေနတာျဖစ္ႏိုင္ျပီး အက္စစ္ဓါတ္နည္းလြန္းရင္ ပိုးဝင္တာျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Liquefaction အရည္ျဖစ္မႈ = 20 min ထက္ေစာျပီး အရည္ျဖစ္လာသင့္တယ္။ 60 min အထိ ပံုမွန္လို႔ သတ္မွတ္တယ္။
• Sperm concentration သုက္ပိုး အနည္းဆံုး 20x106 spermatozoa/ml နဲ႔ တခါသုက္လႊတ္ရင္ အနည္းဆံုး 40x106 spermatozoa/ml ရွိရမယ္။
• WBC ေသြးျဖဴဥ = < 1x106/ML
• MOT ဆိုတာ လႈပ္ရွားမႈအားေကာင္းတဲ့ သုက္ပိုးအေရတြက္ ဘယ္ေလာက္ပါသလဲကို တြက္ခ်က္တာ ျဖစ္တယ္။ (Sperm count + Motility) တြဲထားတာျဖစ္တယ္။ Grade a = >25 micrometer per 5 sek. at room temperature နဲ႔ Grade b = >25 micrometer per 25 sek. at room temperature  ရွိမယ္။ ဒီတြက္ခ်က္မႈမ်ိဳးက အတုလုပ္ျပီး ကေလးရေအာင္လုပ္ရာမွာသာ သံုးပါတယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ