ANC ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း

ဆရာရွင့္ ပူးတြဲပါအာလ္ထြာေဆာင္းက ဒီေန႔ေဆးခန္းျပရင္းနဲ႔ရိုက္ထားတာပါ။ ကိုယ္ဝန္ ၆ ပတ္ရွိၿပီလို႔ေျပာပါတယ္။ အေထြေထြဆရာဝန္နဲ႔ပဲျပရေသးတာမို႔ အအန္ေပ်ာက္ေဆးပဲေပးလိုက္ပါတယ္။ ဘယ္နွပတ္ဆို OG စျပရမလဲနဲ႔ ေလာေလာဆယ္ ဘယ္လိုအားေဆးေတြေသာက္ထားသင့္လဲ သိခ်င္ပါတယ္ရွင့္။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေစာင့္ေရွာက္ေပးတာကို Antenatal Care (ANC) လို႔လဲေခၚတယ္။ Prenatal care လို႔လဲ ေခၚတယ္။ ကုိယ္ဝန္ေဆာင္ေတြအတြက္ လုပ္ေပးရတာ အသက္ႏွစ္ေခ်ာင္း၊ ကုသိုယ္ ၂ ဆ ရပါတယ္။ အမႊာဆို ပိုေသးတယ္။ ကုိယ္ဝန္ေဆာင္ျပီဆိုတာနဲ႔ က်န္းမာေရးအသိနဲ႔ လုပ္စရာေတြ အမ်ားၾကီးရွိတယ္။ ကုိယ္ဝန္ကို အပ္ပါ။ သြားျပီးေမြးမယ္လို႔ ရည္ရြယ္တဲ့ ေဆးခန္း၊ ေမြးခန္း၊ ေဆးရံုေတြမွာ အပ္တာက ပိုေကာင္းတယ္။ မွတ္တမ္းကို သိမ္းထားပါ။ ANC မွာ ဘာေတြလုပ္ရမယ္ ဆိုတာ တိတိက်က် ရွိတယ္။ တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ အေသးစိတ္ လုပ္ပါလိမ့္မယ္။ အေသး မစိတ္ႏိုင္ရင္လဲ အစိုးရိမ္မၾကီးပါနဲ႔။ ေတာနယ္ေတြမွာ လက္သည္ေတာင္ မပါဘဲ ေမြးႏိုင္ၾကေသးတယ္။ တေယာက္နဲ႔ တေယာက္ အေတာ္ေတာ့ မတူၾကဘူး။

အရင္ဆံုး ကိုယ္ဝန္ရွိေနတာ ေသျခာေအာင္လုပ္တာနဲ႔ စပါတယ္။ သေႏၶစတည္ျပီး၊ ၂ ပါတ္ဆိုရင္ Urine Pregnancy test ဆီးစစ္လို႔ရျပီ။ စိတ္ဝင္စားဘို႔ ေကာင္းတာက ဒီနည္းဟာ သေႏၶသားရွိ-မရွိစမ္းတာ မဟုတ္ဘဲ၊ အခ်င္းျဖစ္ေနျပီဆိုတာကို စမ္းတာျဖစ္ပါတယ္။

ဆရာဝန္ဆီေရာက္ရင္ ပဌမဆံုးေမးမဲ့ေမးခြန္းဟာ ေနာက္ဆံုးရာသီလာခဲ့တဲ့ရက္ျဖစ္မယ္။ ေနာက္ဆံုး ရာသီလာခဲ့တဲ့လက ပဌမဆံုးေသြးဆင္းတဲ့ရက္ကို ယူရမယ္။ Last menstrual period (LMP) ေခၚတယ္။ ဒီရက္ထဲကို ၉ လ နဲ႔ ၇ ရက္ ထည့္ေပါင္းတာနဲ႔ Expected due date (EDD) ေမြးမဲ့ ခန္႔မွန္းရက္ကို တြက္ယူႏိုင္တယ္။ Ultrasound Report မွာ ကိုယ္ဝန္က Weeks ရက္သတၲပါတ္ ဘယ္ေလာက္ နဲ႔ Days ရက္ဘယ္ေလာက္ရွိျပီလို႔ ေရးၾကတယ္။ သြားရိုက္တဲ့ ရက္ထဲကေန အဲဒါကို ျပန္ႏုတ္ေတာ့ ကိုယ္ဝန္စရွိတဲ့ ရက္ကိုရတယ္။ ကိုယ္ဝန္မွာ ရက္နဲ႔လတြက္တဲ့အခါ (၁ လ = ၃ဝ ရက္ = ၄ ပါတ္) နဲ႔သာ တြက္ပါတယ္။ အလုပ္သင္ဆရာမေတြအတြက္ေတာ့ သခ်ၤာပညာစမ္းသလိုဘဲ။ သူတို႔ချမာ အေတာ္ေခါင္းရႈတ္ၾကရွာတယ္။

EDD ရဲ႕ ေရွ႔-ေနာက္ ၂ ပါတ္အတြင္း ေမြးႏိုင္တယ္။ သာမန္အားျဖင့္ ေနာက္ဆံုး ရာသီေပၚၿပီး ရက္ေပါင္း ၂၈ဝ ဒါမွမဟုတ္ ရက္သတၲပါတ္ ၄ဝ မွာျဖစ္တယ္။ (၃၇-၄၂) ပါတ္လည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ LMP နဲ႔ တြက္တာက (အာလ္ထြာေဆာင္း) ရက္တြက္တာနဲ႔ မတူျဖစ္ေနတတ္တယ္။ ကိစၥမရွိဘူး။ (အာလ္ထြာေဆာင္း) တခါရိုက္ရင္ အေျဖတမ်ိဳးရမယ္။ ဘယ္လို တြက္တြက္ ေရွ႕ ၂ ပါတ္၊ ေနာက္ ၂ ပါတ္ လြဲတတ္တယ္။ ေဒလီဒုကၡသည္ ေဆးခန္းေလးမွာ ၃၁၆ ေယာက္ေမြးတဲ့အထဲက ရက္အတိအက် ေမြးသြားတာ ၈ ေယာက္ထဲနဲ႔ ၁ ရက္ထဲ ကပ္လြဲေမြးတာ ၁၂ ေယာက္ရွိတယ္။

ANC မွတ္တမ္းထဲမွာ အတိုေကာက္ေလးေတြေရးပါမယ္။ LMP နဲ႔ EDD ကိုေရးျပီးတာနဲ႔ G နဲ႔ P ဆိုတာ ေရးအံုးမယ္။ ကိုယ္ဝန္ရွိဘူးသမွ် အေရအတြက္ကို G (Gravida) လို႔မွတ္ပါ၊ အရွင္ေမြးသမွ်ကို P (Para) လို႔မွတ္ပါ။ သားဦး-ကိုယ္ဝန္ကုိ G 1 လို႔ မွတ္ၿပီး၊ ေနာက္ကုိယ္ဝန္တိုင္းကို G 1, G 2 လို႔ ေခၚသြားမယ္။ တခါမွ မေမြးဖူးရင္ P 0 မွတ္ပါ။ ကိုယ္ဝန္ရွိတိုင္း ကေလးအေကာင္း ေမြးခ်င္မွေမြးမယ္။ ကိုယ္ဝန္ပ်က္တဲ့ အေရအတြက္ကို P ရဲ႕ေနာက္က အေပါင္း လကၡဏာနဲ႔ ေရးမယ္။ ဥပမာ G 3, P 1+1 ဆိုတာ တတိယကိုယ္ဝန္ ရွိၿပီး၊ ၁ ခါ အေကာင္းေမြး၊ ၁ ခါ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ဘူး။

ဗိုက္လာအပ္ရင္ လုပ္ေပးမွာေတြ
ကုိယ္အေလးခ်ိန္၊ အရပ္၊ ေသြးဖိအား တိုင္းတာေတြနဲ႔ ႏွလံုး၊ အဆုပ္ နားေထာင္တာေတြ လုပ္ပါမယ္။ သိတဲ့အတိုင္း အရပ္ပုရင္ ခက္တတ္တယ္။ သိပ္မစိုးရိမ္နဲ႔ အရပ္မရွည္၊ အသက္ငယ္ငယ္နဲ႔ လြယ္လြယ္ ေမြးတာေတြ ရွိတာဘဲ။ ဗိုက္စမ္းေပးမယ္။ ၾကီးလာတဲ့ သားအိမ္ကို ဆီးစပ္ရိုး အထက္မွာ စျပီးစမ္းလို႔ရရင္ ကုိယ္ဝန္က ၁၂ ပါတ္ရွိေနျပီ။ ခ်က္ေအာက္နားဆို ၂ဝ ပါတ္၊ ခ်က္အထက္နားရွိေနရင္ ၂၂ ပါတ္။ ရင္ေခါင္းဆိုက္တယ္လို႔ ေခၚၾကတဲ့ အျမင့္ဆံုးဆိုတာ ၃၈ ပါတ္။ ေမြးမွာက ၄ဝ ပါတ္။ ကေလးေခါင္းက ေအာက္ဆင္းလာလို႔ နိမ့္က်လာတာပါ။

တခ်ိဴ႕ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြက ၁၃-၁၆ ပါတ္ကတည္းက အထဲကကေလးလႈတ္တာ သိၾကတယ္။ တခ်ိဳ႕က ၂၅ ပါတ္ ေရာက္မွ သိတယ္။ အဲလို ပဌမဦးဆံုး ကေလးလႈတ္တာကို Quickening လို႔ ေခၚတယ္္။ မၾကာခင္ အဲဒီ ပုဂၢိဳလ္ေလးက မေအဗိုက္ကို ကန္အံုးမယ္။ ကုိယ့္ကေလးေၾကာင့္ နာရတာကို ျပံဳးေနတတ္တာ မိခင္ေမတၱာ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တံုးမွာ ATT ေမးခိုင္-ကာကြယ္ေဆး ၂ ခါကို တခါနဲ႔တခါ ၁ လျခာျပီး ထိုးထားပါ။ မိခင္ေရာ ကေလးပါ ကာကြယ္မႈရၾကမယ္။ ကုိယ္ဝန္ရင့္လာလို႔ Doppler နဲ႔ စမ္းရင္ ေမြးလာမဲ့သူ႔ကေလး FHS ႏွလံုးခုန္သံကိုၾကားရလို႔ မိခင္ေလာင္းမွာ ပီတိေတြျဖာေနတာ သိပ္သေဘာက်ဘို႔ေကာင္းလွတယ္။ ကေလးေတြႏွလံုးခုတ္တာက လူၾကီးေတြထက္ျမန္တယ္။

ဓါတ္ခြဲစမ္းသပ္ျခင္းမ်ား
• Blood grouping (A, B, AB, or O) ေအ-ဘီ-အို ေသြးအုပ္စု၊
• Rh factor အာရ္အိတ္ခ်္ ေသြးအုပ္စု၊
• Hemoglobin (Hb) (ဟီမိုဂလိုဘင္) ေသြးအား နည္း-မနည္း၊
• Urine Sugar ဆီးခ်ိဳ၊
• Urine Albumin ဆီးထဲအနည္ (ပရိုတင္း) ပါ-မပါ၊
• Hepatitis B virus (ဘီ) ပိုး ရွိ-မရွိ၊
• VDRL (ဆစ္ဖလစ္) ေရာဂါ
• Ultrasound (အာလ္ထြာေဆာင္း)
• German measles ကိုယ္ဝန္ပ်က္ေစတတ္တဲ့ ဂ်ာမန္ ဝက္သက္ကိုလည္း စစ္တယ္။

Ultrasound Scan (အာလ္ထြာေဆာင္း)
ကိုယ္ဝန္ႏုတံုး ၁ ခါနဲ႔ ရင့္ေတာ့ ၁ ခါ ရိုက္တာ ေကာင္းတယ္။ သြားရိုက္ရင္ အစားအမ်ားၾကီး မစားဘဲ၊ ေရအမ်ားၾကီး ေသာက္သြားပါ။ ေအာက္ပိုင္း အဝတ္အစား ခြ်တ္လို႔ လြယ္တာ ဝတ္သြားပါ။ ကိုယ္ဝန္ရွိတာကို ၅ ပါတ္ကတည္းက Scan မွာ သိႏိုင္ျပီ။ ၇ ပါတ္မွာ ႏွလံုးအလုပ္လုပ္ေနတာ ေသျခာျပီ။ (၂ဝ ပါတ္) က်မွ ကေလးအဂၤါ ခ်ိဳ႕ယြင္းမႈ ရွိ-မရွိကုိ စစ္ေဆးတာ ေကာင္းတယ္။ ေနာက္သိခ်င္တာက သားအိမ္ထဲ မဟုတ္ဘဲ သေႏၶတည္ေနတာလား။ ကိုယ္ဝန္ ၆ ပါတ္ ကတည္းက သိႏိုင္တယ္။ အမႊာဆိုတာလဲ သိမယ္။ ေရမႊာရည္ အနည္း-အမ်ား၊ ကေလးက ေဒါင္လိုက္လား၊ ကန္႔လန္႔လား။

ကုိယ္ဝန္ ေနာက္ပိုင္းမွရိုက္ရင္ အေရးၾကီးတဲ့အခ်က္ ၂ ခုသိမယ္။ အခ်င္းေနရာနဲ႔ ကေလးအေနအထားက ေျခကဖြါး ျဖစ္-မျဖစ္ သိဘို႔ ျဖစ္တယ္။ ၉ဝ% ေက်ာ္ ကိုယ္ဝန္ေတြက ကေလးဟာ ေခါင္းက ေအာက္မွာရွိရမယ္။ မဟုတ္ရင္ Breech တင္ပါးဆံု ျပဳေနတတ္တယ္။ ေစာေစာ ရိုက္တံုးက တင္ပါးဆံုျဖစ္ေနေပမဲ့ ကေလးဟာ သူ႔ဖါသာသူ လွည့္သြားတတ္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေစာေစာရိုက္ထားရင္ ေနာက္ ထပ္ရိုက္တာ ေကာင္းတယ္။ တင္ပါးဆံုျပဳဆိုရင္ လွည့္ေပးဘို႔ လိုခ်င္လိုမယ္၊ ေမြးရင္လဲ ပိုျပီးဂရူစိုက္ရမယ္။ ေနာက္တခ်က္က အခ်င္းဟာ ပံုမွန္ဆိုရင္ သားအိမ္အဝနဲ႔ ေဝးရတယ္။ နီးတာနဲ႔ ဖံုးေနတာ ဆိုရင္ ေသျခာေပါက္ ဗိုက္ခြဲေမြးရမယ္။ Scan ရဲ႕ ေက်းဇူးဘဲ။ ေဒလီေဆးခန္းေလးမွာ ၃၁၆ ေယာက္လာေမြတာထဲမွာ တင္ပါးဆံုျပဳတာ ၈ ေယာက္ရွိတယ္။

ကိုယ္ဝန္အပ္ျပီးေနာက္ ဘယ္ေတာ့ ျပန္လာေနရမလဲ
ျမန္မာျပည္မွာေတာ့ ကုိယ္ဝန္ ၉ လကုိ ၃ ပိုင္းျခားျပီး၊ ပဌမ ၃ လမွာ ၁ လ ၁ ခါ၊ ဒုတိယ ၃ လမွာ ၂ ပါတ္ ၁ ခါ၊ ေနာက္ဆံုး ၃ လမွာ ၁ ပါတ္ ၁ ခါ ေခၚေလ့ ရွိတယ္။ ထူးျခားရင္လဲ အခ်ိန္မေရြး လာဘို႔မွာတယ္။ ထူးျခားတယ္ ဆိုတာေတြက ကုိယ္ဝန္ႏုခ်ိန္မွာ ဆီးေအာင့္တတ္တယ္။ ပ်က္က်တတ္တယ္။ Morning sickness ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စ လကၡဏာေတြ ဆိုးတာျဖစ္တတ္တယ္။ ေသြဖိအား အထက္က ၁ဝဝ မျပည့္ရင္ ဗီတာမင္ပါတဲ့ Drip သြင္းေပးရတတ္တယ္။ ေစာေမြးတာ၊ ခါးနာတာ၊ တမ်ိဳးမ်ိဳး (အရည္၊ ေသြး) ဆင္းတာ စသျဖင့္ ျဖစ္တတ္တယ္။

ကိုယ္ဝန္ရွိခ်ိန္မွာ ဘာလို႔ အေလးခ်ိန္ တိုးလာသသလဲ (၁ ေကဂ်ီ = ၂႕၂ ေပါင္)
• မိခင္၏အာဟာရမ်ား = ၇ ေပါင္
• တိုးလာေသာအေရ၏အေလးခ်ိန္ = ၄ ေပါင္
• တိုးလာေသာေသြး၏အေလးခ်ိန္ = ၄ ေပါင္
• တိုးလာေသာႏို႔ = ၂ ေပါင္
• ႀကီးလာေသာသားအိမ္ = ၂ ေပါင္
• ကေလး၏အေလးခ်ိန္ = ၇႕၅ ေပါင
• ေရႁမႊာေရ = ၂ ေပါင္
• အခ်င္း၏အေလးခ်ိန္ = ၁႕၅ ေပါင္
• စုစုေပါင္း တိုးသည့္အေလးခ်ိန္ = ၃ဝ ေပါင္ (၁၃႕၆ ကီလိုဂရမ္)

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ အားေဆးေတြ
ေစာျပီးေသာက္ႏိုင္ေလ ေကာင္းေလပါ။ ဒါေပမဲ့ ကုိယ္ဝန္ရင့္လာရင္ ပိုလိုလာတယ္။ သံဓါတ္နဲ႔ ေဖါလစ္အက္စစ္ ျဖစ္တယ္။ လူတိုင္းေသာက္ရင္ေကာင္းတဲ့ ဗီတာမင္ (ဘီ) အျပင္ေပါ့။ ထပ္လိုေသးတာက (ကယ္လ္စီယံ)။ သံဓါတ္က ဝမ္းခ်ဳပ္ေစတတ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ေသာက္ရမွာပါ။ ဝမ္းခ်ဳပ္ရင္ ဝမ္းႏုတ္ေဆးေတြထက္ ဝမ္းေျပာ့ေဆးမ်ိဳးက ပိုသင့္တယ္။ Milk/Cream of Magnesia ဆိုတာ ဇြန္းၾကီး ၂ ဇြန္း၊ ညမအိပ္ခင္ ေသာက္ရတယ္။ ေရ၊ အရည္ မ်ားမ်ား ေသာက္ပါ။ အသီးအရြက္၊ အသီးအႏွံ မ်ားမ်ားစားေပးပါ။ မန္က်ီးမွည့္ေဖ်ာ္ရည္၊ သေဘၤာသီးမွည့္ မွီဝဲပါ။ သံဓါတ္ နည္းလြန္းေနရင္ ဒါမွမဟုတ္ ပါးစပ္က မေသာက္ခ်င္ရင္ သံဓါတ္ ထိုးေဆးထိုးပါ။ နားလည္တဲ့သူကို ထိုးပါေစ။ ဒီေဆးက အပ္မေသး-မတိုတာနဲ႔ တင္ပါးမွာ ခပ္နက္နက္ထိုးရတယ္။ ေဆးသြင္းျပီး အပ္ျပန္ႏုတ္ရင္ ေစာင္းႏုတ္ရတယ္။ မေျခရဘူး။ ေဆးထိုးတဲ့ေနရာ မဲသြားမွာစိုးလို႔။

• Ferrous Salts (sulfate, fumarate) 60-65mg ကိုယ္ဝန္ေဆာာင္ခ်ိန္နဲ႔ ကေလးႏို႔တိုက္ခ်ိန္မွာ 325 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္ေပးတယ္။
• Folic acid ေဖါလစ္အက္စစ္ = ေယဘုယ်ဆိုရင္ တေန႔မွာ 0.5-1.0 mg/daily စားေဆး-ထိုးေဆးအျဖစ္ ေပးတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ နည္းေနရင္ အထဲကကေလး ဦးေႏွာက္ျဖစ္ေပၚတာကို အားနည္းေစမယ္။ Spina bifida ေခၚတဲ့ ခါးရိုးဆစ္ကေန ေမြးကတည္းက အနာလိုျဖစ္ေနတာမ်ိဳးကို တားဆီးႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ ပဌမ ၃ လ အတြင္း Folic acid 400 (mcg) လိုအပ္တယ္။ ကေလးပ်က္က်မွာကိုလည္း တာဆီးေပးမယ္။ ေမြးျပီး ကေလး ႏို႔တိုက္ခ်ိန္ ဆိုပါစို႔ ၆ လ အထိ ေသာက္သင့္တယ္။ အထဲကကေလးမွာ NTD ဆိုတာရွိေနတာကို ဆရာဝန္က သိရင္ ေဆးကိုမ်ားမ်ားေပးလိမ့္မယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြ 1000 (UL) က လိုျပီး၊ ကေလးေတြ 150-800 (IU) နဲ႔ လူၾကီးေတြ 400 (UL) လိုႏိုင္တယ္။
• Vitamin B complex = Infertility, Female ကေလးမရေသးတဲ့ အမ်ိဳးသမီး = B complex (50 micrograms of vitamin B12 and biotin, 400 micrograms of folic acid, and 50 milligrams) မနက္စာ-ညစာ စားျပီးတိုင္း ၁ ျပားစီ။
• Calcium မိန္းမ (လူၾကီး) တေန႔ 19-50 years = 1,000 - 2,500 mg နဲ႔ 51 and older = 1,200 - 2,000 mg လိုတယ္။

ေဆးကုမၼဏီေတြကလဲ ေရာင္းေကာင္းေအာင္ ေၾကာ္ညာေကာင္းေကာင္းနဲ႔ ထုတ္တယ္။ သံဓါတ္ေဆးကို (ယူနီဆက္ပ္) ကေန အလကားေဝတယ္။ တကမၻာလံုး ေဝရတာမို႔ ေစ်းခ်ိဳခ်ိဳ ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ရတယ္။ ဗူးခြံရိုးရိုး၊ ေဆးကို သၾကားအုပ္ မထားရင္ သံေခ်းနံ႔ေတာ့ ရတာေပါ့။ “ေထာပတ္ေကာင္း စေလာင္းနဲ႔တည္” ဆိုသလို အေကာင္းကုိ ဘာနဲ႔ ထည့္ထည့္ ေကာင္းတာဘဲေပါ့။ တခါတည္းျပီးေအာင္ သံဓါတ္ေရာ၊ ဗီတာမင္ပါ ေရာထုတ္တာလဲ ေကာင္းပါတယ္။ ဥပမာ Furamin BC နဲ႔ Prenatal capsule ေဆးေတြ။ သိထားဘို႔က ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တုိင္းက ေဆးအတူတူလိုၾကတာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ဘယ္ေဆးမဆို ထုတ္လုပ္တဲ့ ေဆးကုမၼဏီ နာမည္ရွိတာကို ေရြးေစခ်င္တယ္။ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံေတြက လူလည္ၾကီးမ်ားဟာ နာမည္ရွိျပီးသား ေဆးေတြကို ပံုမွားရိုက္ၾကတယ္။ ကိုယ့္တိုင္းျပည္က ညံ့ေနေသးေတာ့ ခံေနၾကရတာေပါ့။ ေနာက္ေမြးလာမဲ့ကေလးေတြ ကြ်န္ေတာ္တို႔ထက္ ေတာ္ၾကတတ္ၾကပါေစ။

Dr. တင့္ေဆြ