Liver Blood Test အသည္းအတြက္ ေသြးစစ္ျခင္း

ကြ်န္ေတာ့္ အသက္က ၄၃ပါ။ အိမ္ေထာင္နဲ႔ သားေလး ၂ေယာက္ရွိပါတယ္။ လြန္ခ့တဲ့ ၃ ရက္က အလုပ္ကိစၥအတြက္ က်န္းမာေရးေဆးစစ္ရပါတယ္။ က်န္တာအားလံုးေကာင္းေပမဲ့ ေသြးအေျဖတခုမွာ liver enzyme level 100 ျပေနတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ ဘီယာေသာက္ပါတယ္။ ေဆး ၃ မ်ိဳးပါတယ္။ ၂ ပတ္ေသာက္ျပီး ေသြးျပန္စစ္ရပါမယ္တဲ့။ ကြ်န္ေတာ္သိခ်င္တာက liver enzyme level ျမင့္တက္တာကို မကုပဲထားရင္ ဘာေတြ ဆက္ျဖစ္နိုင္လည္းဆိုတာပါ။ အဲဒီေဆး ၃မ်ိဳးမွာ side effect ဘာေတြရွိနိဳင္လဲ။ Liv-Up ဆိုတဲ့ေဆးမွာ Tephrosia purpurea ဆိုတဲ့အပင္နဲ႔ လုပ္တာလို႔ပါတယ္။ ျမန္မာလိုနာမည္လည္း သိခ်င္ပါတယ္ဆရာ။ ဘီယာျဖတ္လိုက္ပါျပီ။ ေလးစားစြာျဖင့္ ႕႕႕႕႕ ရန္ကုန္

Tephrosia  purpurea က ေပါက္ပန္းနဲ႔တူတယ္။ ေပါက္ပန္းျဖဴမဟုတ္တာေနမလား မသိပါ။

အသည္းအလုပ္လုပ္ႏိုင္ပံုနဲ႔ အသည္းကိုထိခိုက္မႈေတြကိုိ သိႏိုင္လို႔ပါ။ ေသြးထဲမွာ (အင္ဇိုင္းမ္) ေခၚတဲ့ (ပရိုတင္း) ေတြ ရွိေနတာကို စစ္ရတယ္။ ေနေကာင္းေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ဒါေတြက အသည္းရဲ႕ (ဆဲလ္) ေတြထဲမွာသာရွိေနၾကတယ္။ တခုခု ျဖစ္လာမွသာ အသည္းထဲကေန ေသြးထဲကို ေရာက္လာၾကတယ္။ အမ်ားဆံုးစစ္နည္းဟာ Aminotransferases (အမိုင္ႏိုထရန္စဖါေရ႕စ္) ေတြျဖစ္တယ္။ Transaminase လို႔လဲေခၚေသးတယ္။ Glycogen (ဂလိုင္ကိုဂ်င္) လို႔ေခၚတဲ့ (အင္နာဂ်ီ) (ေမာ္လီက်ဴး) ေတြ အသည္းထဲမွာ သိုေလွာင္ထားဘို႔ရာ ဓါတ္ေျပာင္းလဲေရးအတြက္ လုပ္ေပးၾကတယ္။ အတိအက်ဆိုရင္ Aminotransferase (AST = SGOT) နဲ႔ Alanine aminotransferase (ALT = SGPT) လို႔ေခၚတယ္။

ဒီ ၂ မ်ိဳးအျပင္ တျခား (အင္ဇိုင္းမ္) ေတြလဲ ရွိေသးတယ္။ Alkaline phosphatase, 5'-nucleotidase, Lactate dehydrogenase (LDH) နဲ႔ Gamma-glutamyl transpeptidase (GGT) ဆိုတာေတြလဲ ရွိေသးတယ္။ ေနေကာင္းေနသူမွာလဲ AST (SGOT) ေတြက အသည္းအျပင္ ႏွလံုး၊ ေက်ာက္ကပ္၊ သရက္ရြက္၊ ဦးေႏွာက္နဲ႔ ၾကြက္သားေတြထဲမွာလဲ ရွိေနတယ္။ ဒီ (တစ္ရွဴး) ေတြ ထိခိုက္မႈရွိရင္လဲ ေသြးထဲေရာက္လာမယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေသြးစစ္လို႔ ဒါေတြ မ်ားေနတိုင္း အသည္းတခုထဲကို စဥ္းစားရင္ မွန္ခ်င္မွမွန္မယ္။ အသည္းမွာရွိတာက ပိုမ်ားလို႔ အသည္းကို အရင္စဥ္းစားတယ္။

လူတေယာက္နဲ႔ တေယာက္မတူႏိုင္ဘူး။ BMI ေခၚတဲ့ အရပ္နဲ႔ အေလးခ်ိန္ အခ်ိဳးအေပၚမူတည္တယ္။
• ပံုမွန္ AST (SGOT) = 5 to 40 units/L ရွိတယ္။
• ပံုမွန္ ALT (SGPT) = 7 to 56 units/L ရွိတယ္။
တခ်ိဳ႕ ဓါတ္ခြဲခန္းနည္းက
• ပံုမွန္ AST (SGOT) = 2-45 IU/L သတ္မွတ္ျပီးတယ္။
• ပံုမွန္ ALT (SGPT) = 2-40 IU/L သတ္မွတ္တယ္။

ဒါေတြမ်ားေနတိုင္း အသည္းတခုထဲကို အျပစ္ရွာလို႔မရသလို အသည္းျဖစ္ေနအံုးေတာ့ မ်ားတာနဲ႔ ေရာဂါဆိုးတာ လို႔ေျပာလို႔ ရခ်င္မွရတယ္။ လူေတြအမ်ားၾကီးျဖစ္ေလ့ရွိတဲ့ အသည္းေရာင္ (ေအ) ျဖစ္ေနသူတေယာက္မွာ ေထာင္ဂဏန္း ရွိေနႏိုင္တယ္။ (ေအ) က ေဆးမကုဘဲလဲ ေပ်ာက္ႏိုင္တယ္။ (စီ) ပိုးရွိေနသူတေယာက္မွာ ဒီဟာေတြက နဲနဲသာတက္ေပမဲ့ တခ်ိန္မွာ အသက္ကိုပါ ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။

ALT and AST levels ေတြစစ္တာကို Liver function tests (LFT) လို အသည္းအလုပ္ျပစစ္ေဆးျခင္းလို႔ ေခၚၾကေပမဲ့ ထိခိုက္မႈရွိလို႔ ေရာင္ရမ္းျခင္း ရွိ-မရွိကိုသာသိေစတယ္။ ဒါေတြမ်ားေနေပမဲ့ အသည္းက အလုပ္ေကာင္းေကာင္း လုပ္ႏိုင္ေနေသးတာလဲ ရွိတယ္။

အသည္းအလုပ္ကို တကယ္တန္း သိေစႏိုင္တဲ့စစ္နည္းေတြကေတာ့ Coagulation panel ေခၚတယ္။ Prothrombin time (PT) နဲ႔ International normalized ratio (INR) ေတြ ျဖစ္တယ္။ ေသြးရဲ႕ခဲႏိုင္စြမ္းကို ျပတယ္။ ေသြးဆိုတာ ေသြးေၾကာထဲကေန ထြက္တာနဲ႔ ခဲသြားရမယ္။ ဒါမွသာ ေသြးဆက္မယိုႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ေသြးကို ခဲေစႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ Clotting factors ေတြကို အသည္းကေန ထုတ္ေပးေနတာ ျဖစ္တယ္။ အသည္းမေကာင္းရင္ နည္းေနမယ္။ ေသြးထဲမွာ (အယ္လ္ျဗဴမင္) ဆိုတာက အလုပ္ေတြ အမ်ားၾကီးနဲ႔ ဆိုင္တယ္။ အသည္းကေန လုပ္ေပးေနတယ္။ ဒါေတြေသြးထဲမွာ နည္းေနရင္ နာတာရွည္အသည္းေရာင္ေနတယ္လို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။ ေသြးနီဥေတြ ပ်က္စီးတာ၊ အသစ္လဲတာကေန ေဘးထြက္ပစၥည္းအျဖစ္ (ဘီလီရူဘင္) ဆိုတာ ထြက္လာတယ္။ အသည္းကေန သည္းေျခရည္ထဲမွာပါေနမယ္။ ဒါေတြမ်ားေနတာကလဲ အသည္း ေကာင္းေကာင္း အလုပ္မလုပ္တာကို ျပေနတာဘဲ။ ေသြးမံႈအေရအတြက္ နည္းေနတာကလ အသည္းေရာဂါ ေနာက္ပိုင္းေရာက္ေနတာကို ျပတာဘဲ။

လူေကာင္းေတြကို အမွတ္မထင္စစ္ရင္းနဲ႔ Liver enzymes ေတြ နည္းနည္းကေန အသင့္အတင့္အထိ မ်ားေနတာ ေတြ႔ရႏိုင္တယ္။ ေရာဂါရယ္လို႔ မေခၚႏိုင္ေသးတဲ့ Fatty liver အသည္းအဆီဖံုးလို႔ေခၚတာဆိုရင္ ပံုမွန္ရွိရမဲ့ အမ်ားဆံုး ဂဏန္းထက္ ၂ ဆကေန ေထာင္ဂဏန္းအထိ ရွိႏိုင္တယ္။ အရက္ေသာက္ မ်ားသူေတြမွာ ျဖစ္ၾကတယ္။ ေနာက္ျပီး ဆီးခ်ိဳ ရွိသူနဲ႔ လူအဝလြန္သူေတြမွာလဲ ရွိႏိုင္တယ္။ အေရးၾကီးတဲ့ နာတာရွည္ နာတာရွည္ အသည္းေရာင္ (ဘီ) နဲ႔ (စီ) ေတြဆိုရင္လဲ အဲလိုျပမယ္။

အသည္းေရာင္ (ေအ) နဲ႔ (ဘီ) ရက္တိုအတြင္းမွာ ျဖစ္ေနတာဆိုရင္ အသည္း (ဆဲလ္) ေတြ အမ်ားၾကီး အျမန္ပ်က္စီးၾကလို႔ AST နဲ႔ ALT ေတြ အမ်ားၾကီးတက္ေနမယ္။ ၁ဝ ဆကေန ေထာင္ဂဏန္းအထိရွိႏိုင္တယ္။ (ပါရာစီတေမာ) ေဆး အဆိပ္သင့္တာနဲ႔ မိႈဆိပ္သင့္တာေတြေၾကာင့္လဲ မ်ားေနႏိုင္တယ္။ အသည္းကို ေသြးလံုေလာက္ေအာင္ မေရာက္ေစႏိုင္တဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးမွာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ၾကြက္သားေရာဂါ ဆိုးဝါးသူေတြမွာလဲ အဲလိုဘဲ။ အျဖစ္နည္းတဲ့ ေရာဂါေတြကေတာ့ ေမြးရာပါ Hemachromatosis, ေမြးရာပါ Wilson's disease, ေမြးရာပါ Alpha-1-antitrypsin deficiency, Celiac disease, Crohn's disease, Ulcerative colitis နဲ႔ Autoimmune hepatitis ေတြျဖစ္တယ္။

• Hepatitis C (စီ) က Hepatitis B (ဘီ) ထက္ပိုျပီး (အင္ဇိုင္းမ္) မ်ားေနတာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တျခားအသည္းေရာင္ (ဒီ) နဲ႔ (အီး) ေတြကေနလဲ မ်ားေနႏိုင္တယ္။
• Hepatocellular carcinoma or Hepatoma အသည္းကင္ဆာရွိလို႔ (အင္ဇိုင္းမ္) မ်ားေနတာက ရွားတယ္။
• အရက္ေၾကာင့္အသည္းမွာျဖစ္ေနရင္ AST က 300 units/liter ေအာက္နဲ႔ ALT က 100 units/ liter ေအာက္ ရွိတတ္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အရက္၊ ေဆးဝါး နဲ႔ လူအဝလြန္တာေတြကိုလဲ စဥ္းစား ကုသရမယ္။
• အဲဒါေတြမဟုတ္ရင္ Hepatitis B နဲ႔ C virus ကိုစစ္ရမယ္။
• အဲဒါလဲမဟုတ္ရင္ Iron ေသြးထဲက သံဓါတ္ကိုလဲစစ္ရမယ္။ မ်ားေနရင္ Hemachromatosis ေရာဂါ ျဖစ္မယ္။
• ေသြးထဲမွာ Ceruloplasmin နည္းေနရင္ Wilson's disease ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Autoimmune hepatitis ေရာဂါဆိုရင္ Anti-nuclear antibody, Anti-smooth muscle antibody နဲ႔ Anti-liver and kidney microsome antibody ေတြ မ်ားေနမယ္။
• Ultrasound and CT scan ရိုက္ရင္ ကင္ဆာ ရွိရင္ေတြ႔မယ္။
• Gallstones သည္းေျခေက်ာက္ နဲ႔ ကင္ဆာအက်ိတ္ကေန သည္းေျချပြန္ကိုပိတ္ေနတာ ရွိေနရင္လဲ ေတြ႔မယ္။
• Liver biopsy အသည္းက အစေလးထုတ္စစ္တာလဲ လိုအပ္ရင္လုပ္မယ္။

AST:ALT အခ်ိဳးခ်ၾကည့္ရင္ အၾကမ္းဖ်ဥ္း ၁ ျဖစ္ေနရတယ္။
AST:ALT ratio အခ်ိဳးက 2:1 ထက္မ်ားေနရင္ အရက္ေၾကာင့္ အသည္းထိခိုက္ေနတယ္။
AST:ALT အခ်ိဳးက ၁ ျဖစ္ေနေပမဲ့ AST က ALT ထက္မ်ားေနရင္ Cirrhosis အရက္မေသာက္ဘဲ အသည္းေျခာက္ေနတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

ဒါေတြအျပင္ ေဆးေတြေၾကာင့္လဲ မ်ားေနႏိုင္တယ္။
• အနာ-အကိုက္-အဖ်ားသက္သာေဆးေတြျဖစ္တဲ့ Aspirin, Acetaminophen, Ibuprofen, Naproxen, Diclofenac နဲ႔ Phenylbutazone ေတြ။
• Antidepressant drugs စိတ္က်ေဆး Tricyclic type အမ်ိဳးအစားေတြ။
• Anti-seizure medications အတက္သက္သာေဆးေတြ = phenytoin (Dilantin), valproic acid (Depakote, Depakote ER, Depakene, Depacon), carbamazepine (Tegretol, Tegretol XR, Equertro), and phenobarbital
• Antibiotics ဗက္တီးရီးယားအတြက္ေဆးေတြ = tetracyclines, sulfonamides, isoniazid (INH), sulfamethoxazole (Gantanol), trimethoprim (Trimpex; Proloprim, Primsol), nitrofurantoin (Macrodantin; Furadantin; Macrobid), fluconazole (Diflucan) and some other anti-fungals စသည္။
• Cholesterol lowering drugs (ကိုလက္စေထာ) က်ေဆးေတြ = lovastatin (Mevacor, Altocor), pravastatin (Pravachol), atorvastatin (Lipitor), fluvastatin (Lescol), simvastatin (Zocor), rosuvastatin (Crestor), and niacin စသည္။
• Cardiovascular drugs ႏွလံုးေဆးေတြ = amiodarone (Cordarone), hydralazine (Apresoline), quinidine (Quinaglute, Quinidex) စသည္။

Liver Tonics အသည္းအားေဆး http://doctortintswe.blogspot.com/2015/04/liver-tonics.html

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ