Meningococcal meningitis ျမန္မာျပည္မွာျဖစ္ခဲ့တဲ့ ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ေရာဂါ

ဆရာ Ye Hla ပို႔စ္မွာဖတ္ရပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာျဖစ္ေနတဲ့ ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္ေရာဂါကိုျဖစ္ေစတဲ့ ပိုးအမ်ိဳးအစားအရ  Meningococcal meningitis နဲ႔ Meningococcaemia ျဖစ္တယ္။ ျမန္မာျပည္အလယ္ပိုင္း၊ ရွမ္းကုန္းျပင္ျမင့္၊ ကယား၊ ရန္ကုန္နဲ႔ ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းေတြမွာျဖစ္ေနတယ္။ Lumbar puncture and CSF exam ခါးရိုးဆစ္အရည္ကို ေဖါက္ယူ စစ္ေဆးရင္ အရည္ကေနာက္ေနမွာျဖစ္ျပီး ပိုးေမြးစစ္ရင္ ပိုးအမ်ိဳးအစားကိုသိမယ္။ Latex agglutination စစ္နည္းလည္းလုပ္တယ္။ Cerebral malaria, Heat hyperpyrexia, Encephalitis ေရာဂါေတြနဲ႔ ခြဲျခားသိရမယ္။ ပင္လယ္ကမ္းေျခေဒသေတြနဲ႔ ျမစ္ဝကြ်န္းေပၚမွာလည္း နည္းတယ္။ ပူေျခာက္တဲ့ရာသီဥတုမွာျဖစ္တယ္။ မိုးက်ရင္ သက္သာမယ္။ စိုထိုင္းဆမ်ားလာရင္ ျဖစ္တာသက္သာမယ္။

Meningococcal meningitis ဆိုတာ ဗက္တီးရီးယားကေနျဖစ္ေစတယ္။ ျပင္းထန္တယ္။ ေဆးမကုရင္ ၅ဝ% ေသႏိုင္တယ္။ မေသရင္လည္း ဦးေႏွာက္ကိုထိခိုက္ေစမယ္။ အျဖစ္မ်ားေဒသေတြမွာ အရင္က Group A meningococcus ကာကြယ္ေဆးထိုးထားလို႔ ၈ဝ-၈၅% အျဖစ္နည္းေစတယ္။ ၂ဝ၁၄ တံုးက အာဖရိက ဆာဟာရ ေအာက္ပိုင္းေနရာေတြမွာ ကပ္ေရာဂါျဖစ္ခဲ့တယ္။ လူ ၁၁၄၆ ေယာက္ေသဆံုးတယ္။

ကာကြယ္ေဆး အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ Meningococcal A conjugate vaccine, C conjugate vaccines, Tetravalent A, C, Y and W conjugate vaccines နဲ႔ Meningococcal polysaccharide vaccines ကာကြယ္ေဆးေတြျဖစ္တယ္။
ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ဗက္တီးရီးယားေတြကလည္းမ်ားတယ္။ Neisseria meningitidis ကေန ကပ္ေရာဂါလိုျဖစ္တာမ်ားတယ္။ သူ႔ထဲမွာလည္း မ်ိဳးကြဲ ၁၂ ခုရွိတယ္။ (၆) ခုကေန ကပ္ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္တယ္။ A, B, C, W, X နဲ႔ Y ေတြျဖစ္တယ္။
ကူးစက္နည္း

လူကေန လူကို အသက္ရွဴလမ္းကေနဝင္လာႏိုင္တဲ့ အမႈံအမႊားေလးေတြ၊ အရည္ေတြကေနကူးစက္တယ္။ အတူတူေနလို႔ ကူးစက္တယ္။ နမ္းတာကေနကူးတယ္။ ႏွာေခ်တာ၊ ေခ်ာင္းဆိုးတာကေနကူးတယ္။ အသံုးအေဆာင္ေတြ မွ်သံုးလို႔လည္း ကူးတယ္။ ပိုးဝင္ခံရျပီး ၄ (၂-၁ဝ) ရက္ေနရင္ေရာဂါခံစားလာရမယ္။ Neisseria meningitidis ေရာဂါက လူမွာသာ ျဖစ္တယ္။ လူေတြ ၁ဝ-၂ဝ% မွာ အဲဒီပိုးက ေရာဂါမျဖစ္ေပမယ့္ရွိေနတယ္။

ဘာေတြခံစားရမလည္း
ရုတ္တရက္ အျပင္းဖ်ားမယ္။ အစာမစားခ်င္ ႏို႔မစို႔ခ်င္ျဖစ္မယ္။ လည္ပင္းတင္းေတာင့္ေနမယ္။ အလင္းေရာင္ကို မၾကည့္ခ်င္ျဖစ္မယ္။ စိတ္ရႈတ္ေထြးေနမယ္။ ေခါင္းကိုက္မယ္။ အန္မယ္။ အိပ္ခ်င္ေနမယ္။ မလန္းဆန္းေနမယ္။ အဆစ္ေတြနာမယ္။ အေရျပားမွာ အနီ + မရမ္းေရာင္အစက္အေပ်ာက္ေတြ႔မယ္။ အဲတာကိုလက္နဲ႔ဖိၾကည့္လို႔ ေဖြးမသြားရင္ ေသြးထဲပိုးေရာက္ေနတာျဖစ္မယ္။ အေရးေပၚျဖစ္တယ္။ ကေလးဆိုရင္ ငိုေနမယ္။ ေခ်ာ့မရျဖစ္မယ္။ အသက္ရွဴျပင္းမယ္။ ခ်မ္းႏိုင္တယ္။ ေျခက္ေအးစက္ေနမယ္။ တက္မယ္။

ေစာေစာသိလို႔ေဆးကုတာေတာင္မွ ၅-၁ဝ% ၂၄-၄၈ နာရီအတြင္းေသဆံုးႏိုင္တယ္။ ဦးေႏွာက္ကိုပ်က္စီးေစတယ္။ နားမၾကားရေတာ့တာ၊ သင္ယူမႈအားနည္းတာ ၁ဝ-၂ဝ% မွာျဖစ္တယ္။ Meningococcal disease အမ်ိဳးအစားက အျဖစ္နည္းေပမယ့္ ျဖစ္ရင္ေသေစႏိုင္တယ္။ Meningococcal septicaemia ေသြးထဲပိုးေရာက္လာႏိုင္တယ္။ ေသြးယိုမယ္။ ေရွာ့ရမယ္။ ေသမယ္။

ကုသနည္း
အေရးေပၚျဖစ္တယ္။ ေဆးရံုတင္ရမယ္။ Antibiotic သင့္ေတာ္တဲ့ပိုးေသေဆးေပးရမယ္။ penicillin, ampicillin, chloramphenicol နဲ႔ ceftriaxone ေတြကိုသံုးတယ္။ ဖြံ႔ျဖိဳးတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ cefotaxime, ceftriaxone ေဆးေတြသံုးတယ္။ အာဖရိကေဒသေတြမွာ chloramphenicol ေဆးသံုးတယ္။

ကာကြယ္နည္း
ကာကြယ္ေဆး (၃) မ်ိဳးရွိတယ္။ Meningococcal Polysaccharide vaccines ေဆးကိုသံုးေနတာ ႏွစ္ (၃ဝ) ၾကာျပီ။ A and C (၂) မ်ိဳးအတြက္ bivalent နဲ႔ A, C and W (၃) မ်ိဳးအတြက္ trivalent လို႔ရွိတယ္။ Meningococcal conjugate vaccines က group C အတြက္ျဖစ္တယ္။ meningococcal A conjugate vaccine က အသစ္ျဖစ္တယ္။ Neisseria meningitides ကို Meningococcus ကေနျဖစ္တဲ့ Meningococcal meningitis လို႔လည္းေခၚတယ္။ ကေလးေတြမွာ အျဖစ္မ်ားျပီး လူၾကီးေတြမွာေတာ့ ဒုတိယလိုက္တယ္။

Meningococcal conjugate vaccine (MCV4) ကာကြယ္ေဆးေတြထဲက Menactra ကာကြယ္ေဆးကို အသက္ ၉ လကေန ၅၅ ႏွစ္အထိကိုထိုးေပးတယ္။ Menveo ကာကြယ္ေဆးကို အသက္ ၂ ႏွစ္ကေန ၅၅ ႏွစ္အထိကိုထိုးေပးတယ္။ MCV4 ကာကြယ္ေဆးကို အသက္ ၁၁ ႏွစ္မွာတခါထိုးျပီး ၁၆ ႏွစ္မွာ ဘူစတာထပ္ထိုးတယ္။ ၁၃-၁၅ ႏွစ္မွာထိုးလည္း ရတယ္။ သူတို႔ကိုလည္း ၁၆-၁၈ ႏွစ္မွာ ဘူစတာထပ္ထိုးတယ္။

Serogroup B Meningococcal B ပိုးအတြက္ ကာကြယ္ေဆး (၂) မ်ိဳးရွိတယ္။ Trumenba (MenB-FHbp) နဲ႔ Bexsero (MenB-4C) ေတြကို အသက္ ၁ဝ ႏွစ္ကေန ၂၄ ႏွစ္ေတြကို ထိုးေပးတယ္။ ၾကီးသူေတြကိုလည္း ထိုးေပးႏိုင္တယ္။ ၉ဝ% ထိေရာက္တယ္။ ကာကြယ္ေဆးထိုးျပီးေနာက္ (၁ဝ) ရက္ေနရင္ ကာကြယ္မႈရမယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၂၄-၃-၂ဝ၁၆