MDR TB Q and A ေဆးယဥ္တဲ့တီဘီ အေမး-အေျဖ

၁။ ဆရာ ကြ်န္မတို႔ အိမ္မွာ ေမာင္ေလးက ေဆးယဥ္ပါးတီဘီျဖစ္ေနပါတယ္။ အဲဒါ ကြ်န္မသမီးေလးမွာ တီဘီပိုး ရွိ မရွိဘယ္လို စစ္ရမွာပါသလဲဆရာ။ ကြ်န္မစိုးရိမ္လို႔ပါ။ သမီးေလးက တစ္ႏွစ္ပါဆရာ။

ကေလးကို ေမြးစမွာ ဘီစီဂ်ီ ေခၚ တီဘီကာကြယေဆးထိုးထားပါသလား။

၂။ မဂၤလာပါဆရာ အရင္ကလလည္း ေမးခြန္းေတြေမးဖူးပါတယ္။ ကၽြန္မအသက္ ၂၀ပါ။ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါသည္ တဦးပါ။ ေဆးကုေနတာေတာ့ ၁၅လတိတိရွိပါၿပီ။ ေန႔စဥ္အခ်ိန္မွန္ ေဆးလံုးအေရအတြက္မွန္ေသာက္ပါတယ္။ ေအာင္ဆန္း တီဘီေရာဂါကုေဆးရံုက ဆရာဆရာမမ်ားရဲ႕လမ္းညႊန္မႈေအာက္မွာ ေသခ်ာစြာကုသေနပါတယ္။ ေဆးယဥ္တီဘီေနာက္မွာ ပိုၿပီးျပင္းထန္တဲ့ တီဘီအမ်ိဳးအစားရွိတယ္လို႔ ၾကားသိရပါတယ္။ နဂိုအခံရွိသူေတြအေနနဲ႔ ဘယ္လိုျပဳမူေနထိုင္ရမလဲ။ စားေသာက္ရမလဲ။ ဆရာ့အေနနဲ႔ အႀကံဉာဏ္ေပးေစလိုပါတယ္။ ေလးစားစြာျဖင့္

တီဘီလိုအသက္ရွဴလမ္းမွာျဖစ္တာ အစားအေသာက္နဲ႔မဆိုင္ပါ။ ေရာဂါတခုခုျဖစ္ရင္ အာဟာရျပည့္ဝ မွ်တေအာင္စားရမယ္။

၃။ ဆရာခင္ဗ်ာ TB ေရာဂါအျမစ္ျပတ္ေစေသာ အသီးအ႐ြက္တိုင္းရင္းေဆးနည္းေလးမ်ားရွိရင္ လမ္းၫြန္ေပးပါလို႔ ေမတၲာရပ္ခံအပ္ပါသည္။ ဆရာက်န္းမာပါေစ။

ဆရာဝန္ေတြကို တိုင္းရင္းေဆးနည္း၊ အရပ္နည္းေတြ မေမးသင့္ပါ။ ေန႔တိုင္းလိုလိုေျဖရတယ္။ တီဘီကို အဲလိုနည္းေတြနဲ႔ လံုးဝမသင့္ပါ။ တီဘီကိုစားေဆး ၆ လ ဆိုရင္ေပ်ာက္တယ္။ အဲလိုမဟုတ္ရင္ ေနာင္မွာ ေဆးယဥ္တီဘီျဖစ္ရင္ ေဆးေတြ အမ်ားၾကီးေသာက္ရမယ္။ ေဆးေစ်းၾကီးတယ္။ ပဌမတန္းစားေဆးေတြေလာက္လည္း မထိေရာက္ပါ။

၄။ ညီမေလးက တီဘီ ကုသေဆးရံုမွာတတ္ျပီး ေဆးကုသ မႈခံယူေနပါတယ္ မ်က္လံုးဝါေနတာေၾကာင္႔ အသည္းကိုလည္း အရင္ ကုရမယ္ေျပာပါတယ္ အဲဒါေတြ ဘာေတြျဖစ္လာဦးမွာလဲဆရာ တီဘီေဆး၊ အသည္းေဆးအျပင္ အားေဆး အေနႏွင္႔ ဘာေတြ ဝယ္တိုက္သင့္ပါလဲဆရာ။ ျပီးေတာ့ လူနာက ၾကက္ေပါင္းရည္ေသာက္ရင္ အားရွိလာမယ္လို႔လည္း ခံယူထားပါတယ္။ တိုက္လို႔ရပါလားဆရာ။ Centrum အားေဆးေကာတိုက္လို႔ရပါလား လူနာက အရင္က ေသာက္ဖူးပါတယ္ဆရာ။ ေနာက္ထပ္ ဘာစားစရာေတြက အေကာင္းဆံုးျဖစ္ႏိုင္လည္းဆရာ။ ေဆးရံုမွာလည္း ခန္႔မွန္း ၁ လေလာက္ၾကာမယ္ေျပာပါတယ္။ တကယ္လို႔ တျခားဘယ္လိုကုသရင္ရမလဲဆိုတာလည္း ေျဖၾကားေပးေစလိုပါတယ္။ ေဆးရံုက ေသာက္ခိုင္းတဲ့ေဆးေတြကိုလည္း ဆရာ့ဆီပို႔ေပးပါ႔မယ္ဆရာ။ တီဘီနဲ႔ အသည္းကေကာ ဆက္စပ္ျပီး ျဖစ္တတ္ပါလားဆရာ။ လူနာကေတာ့ ငယ္ငယ္ကေလးထဲက ရင္ၾကပ္တာေတာ့ရွိတယ္ဆရာ။

၅။ ဆရာမဂၤလာပါ။ ေဆးယဥ္းပါး TB ပုိးရွိတဲ့သူကေန တုိက္ရုိက္ကူးရင္ ေဆးယဥ္ပါး TB ေရာဂါခ်က္ခ်င္းျဖစ္ႏုိင္ပါသလား။
ေဆးယဥ္ပါး TB ကုိ လ ၂၀ ေလာက္ကုရတယ္ေျပာပါတယ္။ ဘယ္လုိကုတာပါလဲ။ ေဆးရဲ႕ေဘးထြက္ဆုိးက်ိဳးေတြနဲ႔
အဲဒီေရာဂါသည္ေတြရဲ႕ ဘယ္လုိေနထုိင္ျပဳမူရမလဲဆုိတာကုိ ေက်းဇူးျပဳ၍ရွင္းျပေပးပါခင္ဗ်ား။ အရမ္းအေရးႀကီးလုိ႔ပါခင္ဗ်ာ။

၆။ ဆရာ MDR က သလိပ္တခုထဲစစ္ရင္ သိႏိုင္ပါသလားဆရာ။

MDR-TB and XDR-TB ေဆးယဥ္တီဘီကို ပိုးေမြးယူနည္းနဲ႔သာသိမယ္။ Culture and drug susceptibility testing ပိုးသာမက ဘယ္ေဆးနဲ႔ရႏိုင္သမလည္းကိုပါ တခါတည္းစစ္ရတယ္။ တတ္ႏိုင္တဲ့တိုင္းျပည္ေတြမွာေတာ့ Molecular diagnostics ေမာ္လီကူလာနည္းပညာနဲ႔စမ္းတယ္။ ရိုးရိုးစမ္းနည္းက အေျဖရဘို႔ ၂ လေလာက္ ၾကာတယ္။ နည္းသစ္က ၂ နာရီသာၾကာမယ္။ တခ်ိဳ႕တိုင္းျပည္ေတြမွာ ဓါတ္ခြဲခန္းအဆင့္နိမ့္လို႔ သူမ်ားဆီပို႔စမ္းရတယ္။

၇။ ဆရာရွင့္ ကြ်န္မသားႀကီး အသက္ ၃ ႏွစ္ ၃ လ၊ ေပါင္ခ်ိန္ ၂၉ေပါင္။ အသက္ ၁ ႏွစ္မွာ TB စျဖစ္လို႔ ေဆး ၆ လ ေသာက္ခဲ့ပါတယ္။ ေန႔စဥ္ေတာ့ တိုက္ျဖစ္ၿပီး အခ်ိန္မမွန္ခဲ့သျဖင့္ ဆရာရဲ႕ ေဆးယဥ္ TB အေၾကာင္း ဖတ္မိၿပီး ေမးခြန္းေလးေမးခ်င္လို႔ပါဆရာ။ မူႀကိဳစပို႔တဲ့အခ်ိန္ကတည္းက တလကိုႏွစ္ခါေလာက္ဖ်ားပါတယ္။ အထူးကုဆီ ျပန္ျပေတာ့လည္း TB ျပန္မဟုတ္ဘူးတဲ့။ အခုထိလည္း ဒီအတိုင္းပဲျဖစ္ေနေတာ့စိုးရိမ္မိတယ္ ညႊန္ၾကားေပးပါဆရာ။

MDR TB ေဆးတိုက္ေနပါသလား။ သိပ္မစိုးရိမ္ပါနဲ႔။ တျခားကေလးေတြလည္း ဖ်ားၾကနာၾကတာပါပဲ။ ေဆးမွန္မွန္တိုက္၊ အစားအစာမွ်တလံုေလာက္ရင္ ေကာင္းပါတယ္။ ထပ္ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ေရာဂါကေဆးလိုရင္ ေဆးေပးပါမယ္။ ခုခံအား ပိုေကာင္းလာရင္ အဲလိုမျဖစ္ေတာ့ပါ။

၈။ ဆရာ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ ေမးခြန္းတိုင္းကို စိတ္ရွည္စြာ ေျဖၾကားေပးေနတဲ့အတြက္။ တခုေလာက္သိပါရေစ MDR -TB ရွိသူနဲ႔ စကားေျပာရင္၊ အတူေနရင္ကူးႏိုင္ပါလားဆရာ။ အခုညီမေလးကို အေမက ေစာင္႔ေရွာက္ေနရမွာဆိုေတာ့ စိတ္ပူလို႔ပါ။ ျပီးေတာ့ သူနဲ႔အတူရွိေနတာဘဲျဖစ္ျဖစ္၊ စကားေျပာေနတာဘဲျဖစ္ျဖစ္၊ ႏွစ္ေယာက္သလံုး Mask တပ္ထားရင္လည္း ကူးႏိုင္ပါလား။ အဲဒီလိုမျဖစ္ေအာင္ ေစာင့္ေရွာက္သူက ဘာေတြ ၾကိဳတင္ကာကြယ္ထားဖို႔ လိုအပ္ပါသလဲ။ ဒီလို ေရာဂါမ်ိဳးကေကာ ေဆးရံုမွာပဲကုသရတာမ်ိဳးပါလား။ တျခားဘယ္လို ေနရာေတြမွာ ကုလို႔ရပါလဲ။ အခုဆရာဝန္မ်ားေျပာၾကားခ်က္အရ ညီမေလးက မ်က္လံုးကလည္းဝါတာေၾကာင္႔ အသည္းကိုထိႏိုင္တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္ ဘာေတြထပ္ျဖစ္ႏိုင္ေသးလဲဆရာ။ ကုသရင္ေကာ ဘယ္ေလာက္ထိၾကာႏိုင္ပါလဲ။ ကုေနတဲ့အခ်ိန္မွာေကာ လူနာတေယာက္လို ခံစားေနရမွာပါလားဆရာ။ မိသားစုနဲ႔ေကာ အတူေနလို႔ရပါလားဆရာ။

TB ဆိုတာ ၂ မ်ိဳးရွိတယ္။ သလိပ္ထဲပိုးပါေနသူကေနသာ သူမ်ားကိုကူးစက္တယ္။ က်န္တာက မကူးေစပါ။ ၂ မ်ိဳးလံုးမွာ ေဆးယဥ္တာနဲ႔ ေဆးမယဥ္တာရွိတယ္။ ေဆးကုေနခ်ိန္မွာ သလိပ္ထဲမွာပိုးပါတဲ့လူနာမဟုတ္ရင္ အတူေနသူေတြက ဘာမွ ထူးေရွာင္စရမလိုပါ။ သလိပ္ထဲပိုးပါေနသူရဲ႕ ၆ ေပပတ္လည္ကလူေတြကိုကူးစက္ႏိုင္တယ္။ ဒါေပမယ့္ အေတာ္မ်ားမ်ားက တီဘီကိုခံႏိုင္ရည္ရွိေနၾကတယ္။ အားနည္းေနသူ၊ ေရာဂါမျပီးသူ၊ BCG ကာကြယ္ေဆး မထိုးရေသးတဲ့ကေလး၊ HIV ရွိသူေတြကိုသာ ကူးစက္မယ္။ MDR-TB and XDR-TB ေဆးယဥ္တီဘီကို ပိုးေမြးယူနည္းနဲ႔သာသိမယ္။ Culture and drug susceptibility testing ပိုးသာမက ဘယ္ေဆးနဲ႔ရႏိုင္သမလည္းကိုပါ တခါတည္းစစ္ရတယ္။ တတ္ႏိုင္တဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာေတာ့ Molecular diagnostics ေမာ္လီကူလာနည္းပညာနဲ႔စမ္းတယ္။ ရိုးရိုးစမ္းနည္းက အေျဖရဘို႔ ၂ လေလာက္ ၾကာတယ္။ နည္းသစ္က ၂ နာရီသာၾကာမယ္။ တခ်ိဳ႕တိုင္းျပည္ေတြမွာ ဓါတ္ခြဲခန္းအဆင့္နိမ့္လို႔ သူမ်ားဆီပို႔ စမ္းရတယ္။

ကုသတာမွာ လူနာတေယာက္ခ်င္းလည္းၾကည့္တယ္။ ကုသေပးတဲ့ဌာနရဲ႕စည္းစနစ္လည္းမတူတာရွိတယ္။ လူနာကို နားပါေစ။ ေဆးမွန္မွန္ကုသမႈခံ႔ါ။ ေလေကာင္းေလသန္႔ရပါေစ။ စိတ္ဓါတ္အားခိုင္မာပါေစ။ ျပဳစုသူေတြကလည္း ေရာဂါအေၾကာင္းသိထားပါ။ စိတ္တည္ျငိမ္ပါ။

တီဘီအတြက္ေတာ့ အစာေရွာင္စရာမလိုပါ။ တမယ္တည္းကေကာင္းတယ္ဆိုတာ မဟုတ္ပါ။ တျခားပူးတြဲေရာဂါအတြက္ ေရွာင္စရာရွိခ်င္ရွိႏိုင္တယ္။ အသားဝါတာက အသည္းေရာင္ (ေအ) ေၾကာင့္လား၊ ေဆးေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးလား မေျပာႏိုင္ပါ။ ေဆးယဥ္တီဘီကို လံုးဝေပ်ာက္မယ္အထိေတာ့ အာမမခံႏိုင္ေသးပါ။ ေဆးသုေတသနေတြ ဆက္တိုက္လုပ္ေနတယ္။

၂ဝ၁၂ တံုးကစာရင္းအရ လူေပါင္း သန္းတဝက္မွာ ေဆးယဥ္တီဘီေရာဂါကိုခံစားေနၾကရတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ထဲက ေလးပံုတပံုကသာ ေဆးရံု-ေဆးခန္းကိုလာရမွန္းသိၾကတယ္။ ၂၇ ႏိုင္ငံမွာ WHO အစီအစဥ္နဲ႔ ကိုင္တြယ္ေနတယ္။ EXPAND-TB (Expanding Access to New Diagnostics for TB) အစီအစဥ္လို႔ေခၚတယ္။ မတ္လ ၂၄ ရက္ေန႔ဟာ ကမာၻ႔တီဘီေန႔ျဖစ္တယ္။ တႏွစ္မွာ လူေပါင္း ၉ သန္းတီဘီကူးစက္ခံေနရတယ္။ ေဆာရီး။

Ohnmar Myint ေဆးယဥ္ပါးတီဘီေရာဂါကို ျမန္မာျပည္မွာလည္း ပိုးေမြးတဲ့နည္းအျပင္ Rapid molecular test တခုျဖစ္တဲ့ MTB Rif test ကို ခ႐ိုင္ၿမိဳ႕ႀကီးေတြမွာစစ္ေပးေနပါၿပီ။ ပိုးေမြးသလိုမၾကာေတာ့ပါ။

TB writing links တီဘီေရာဂါစာမ်ား
Infertility and TB (1) တီဘီ ေဆးနဲ႔ ကေလးမရႏိုင္ေသးျခင္း (၁) http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/infertility-and-tb-1.html
Infertility and TB (2) တီဘီ ေဆးနဲ႔ ကေလးမရႏိုင္ေသးျခင္း (၂) http://doctortintswe.blogspot.com/2014/10/infertility-and-tb-2.html
MDR TB Q and A ေဆးယဥ္တဲ့တီဘီ အေမး-အေျဖ http://doctortintswe.blogspot.com/2015/05/mdr-tb-q-and.html
Pleural effusion အဆုပ္အိတ္ထဲ အရည္ေအာင္းျခင္း http://doctortintswe.blogspot.com/2016/12/pleural-effusion.html
Primary Complex ကေလးတီဘီ http://doctortintswe.blogspot.com/2016/11/primary-complex.html
TB Medicines Side Effects (တီဘီ) ေဆးေတြ နဲ႔ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/04/side-effects-of-tb-medicines.html
TB No more in Medical Curriculum ဆရာဝန္ေတြကို တီဘီ သင္မေပးၾကေတာ့တာ စိုးရိမ္စရာ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2009/10/tb-no-more-in-medical-curriculum.html
TB Signs & Symptoms တီဘီေရာဂါလကၡဏာမ်ား http://doctortintswe.blogspot.com/2016/12/tb-signs-symptoms.html
TB အသစ္လား အေဟာင္းလား http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/05/tb.html
BCG vaccine တီဘီ ကာကြယ္ေဆး http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2013/01/bcg-vaccine.html
Bone tuberculosis အရိုး တီဘီ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2013/10/bone-tuberculosis.html
Intestinal Tuberculosis အူ (တီဘီ) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2013/01/intestinal-tuberculosis.html
MDR-TB ေဆးယဥ္တဲ့ တီဘီ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2013/11/mdr-tb.html
TB (Tuberculosis) တီဘီ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2008/10/tuberculosis-tb.html
TB Medicines Side Effects တီဘီေဆးေတြနဲ႔ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈမ်ား https://doctortintswe.blogspot.com/2018/04/tb-medicines-side-effects.html
TB No more in Medical Curriculum ဆရာဝန္ေတြကို တီဘီ သင္မေပးၾကေတာ့တာ စိုးရိမ္စရာ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2009/10/tb-no-more-in-medical-curriculum.html
TB Q and A (တီဘီ) အေမး-အေျဖ (၁) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/09/tb-q-and.html
TB Q and A (တီဘီ) အေမးအေျဖ (၂) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/01/tb-questions.html
TB အသစ္လား အေဟာင္းလား http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/05/tb.html
Tuberculin test (တီဘီ) အတြက္ (ၾကဴဘာကူလင္ တက္စ္) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2013/10/tuberculin-test.html

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ