Human Heart လူ႔ႏွလံုး

1. Right Coronary ညာ (ကိုရိုနရီ)
2. Left Anterior Descending ဘယ္ ေရွ႕-အဆင္း
3. Left Circumflex ဘယ္ ပတ္လည္
4. Superior Vena Cava (ဆူပီးရီးယား-ဗီနာေကဗာ)
5. Inferior Vena Cava (အင္ဖီးရီးယား-ဗီနာေကဗာ)
6. Aorta (ေအရိုတာ)
7. Pulmonary Artery (ပါလ္မိုနရီ-အာထရီ)
8. Pulmonary Vein (ပါလ္မိုနရီ-ဗိန္း)
9. Right Atrium ညာ (ေအထရီယမ္)
10. Right Ventricle ညာ (ဗင္ထရီကယ္လ္)
11. Left Atrium ဘယ္ (ေအထရီယမ္)
12. Left Ventricle ညယ္ (ဗင္ထရီကယ္လ္)
13. Papillary Muscles (ပက္ပလရီ) ၾကြက္သား
14. Chordae Tendineae (ေခၚေဒး-တင္ဒီေနး)
15. Tricuspid Valve (ထရိုင္ကပ္စ္ပစ္-ဗာ့လ္ဖ္)
16. Mitral Valve (မိုင္ထရယ္-ဗာ့လ္ဖ္)
17. Pulmonary Valve (ပါလ္မိုနရီ-ဗာ့လ္ဖ္)

လူ႔ Heart ႏွလံုးဟာ အေခါင္းပါ-အခန္းပါ-ၾကြက္သားနဲ႔လုပ္တဲ့အဂၤါ ျဖစ္တယ္။ အဖ်ားရွဴးလို႔ Cone-shaped ေခၚတယ္။ ေရွ႕မွာ Sternum ရင္ညြန္႔ရိုးေနာက္မွာ Thoracic vertebral column ရင္ေခါင္းပိုင္းေက်ာရိုး ရွိတယ္။ ေရွကၾကည့္ရင္ ႏွလံုးရဲ႕ ၃ ပံု ၂ ပံု က ဘယ္ဘက္ျခမ္းမွာ ရွိတယ္။ ႏွလံုးထိပ္ခြ်န္တဲ့ေနရာကို Apex (ေအးပက္စ္) ေခၚတယ္။ ႏွလံုးဟာ Pump (ပန္႔မ္) စုပ္ထုတ္စက္သေဘာျဖစ္တယ္။ အမွန္က စုပ္ထုတ္စက္ ႏွစ္ခုတြဲထားသလို ျဖစ္ပါတယ္။

ေယာက္်ားလူၾကီးလက္သီးဆုပ္ အရြယ္ရွိတယ္။ ၅ x ၃႕၅ x ၂႕၅ လကၼ။ အမ်ိဳးသမီး ႏွလံုးက ၉ ေအာင္စ (၂၅ဝ ဂရမ္)၊ အမ်ိဳးသားေတြမွာ ၁ဝ႕၅ ေအာင္စ (၃၅ဝ ဂရမ္) ေလးပါတယ္။ အလႊာ ၃ ထပ္ရွိတယ္။ အတြင္းဆံုး ထပ္ကို Endocardium (အင္ဒိုကားဒီးယမ္)၊ အလယ္ထပ္ကို Myocardium (မိုင္ယိုကားဒီယမ္) နဲ႔ အျပင္ဆံုးက အဖံုးကို Pericardium (ပယ္ရီကားဒီယမ္) ေခၚတယ္။ အဖံုးက ႏွစ္လႊာပါအိတ္လိုရွိလို႔ Pericardial sac (ပယ္ဒီကာဒီရယ္-ဆက္) ေခၚတယ္။ အိတ္ထဲမွာ အရည္နည္းနည္းရွိေနတယ္။

Chambers of the Heart အခမ္း ၄ ခန္းရွိတယ္။
1. Right atrium (RA) ညာ အထက္ခန္း၊ (ရိုက္-ေအထရီယမ္)၊
2. Right ventricle (RV) ညာ ေအာက္ခန္း၊ (ရိုက္-ဗင္ထရီကယ္လ္)၊
3. Left atrium (LA) ဘယ္ အေပၚခန္း၊ (လက္ဖ္-ေအထရီယမ္)၊
4. Left ventricle (LV) ဘယ္ ေအာက္ခန္း၊ (လက္ဖ္-ဗင္ထရီကယ္လ္)၊

Valves of the Heart အဆို႔ရွင္ ၄ ခုရွိတယ္။
ႏွလံုးရဲ႕ အခန္းတိုင္းမွာ One-way valve တဖက္သြား အဆို႔ရွင္ေတြ ရွိတယ္။ ေသြးေတြကို သြားေစခ်င္တဲ့ ဘက္ကိုသာ သြားေစဘို႔ ျဖစ္တယ္။ ႏွလံုးၾကြက္သားေတြကို Contract ညွစ္လိုက္ရင္ အဆို႔ရွင္ေတြ ပြင့္လာတယ္။ ျပီးရင္ ျပန္ပိတ္တယ္။
1. ညာ-အထက္ခန္းမွာ ရွိတာက Tricuspid valve (ထရြိဳင္ကပ္စ္ပစ္-ဗာ့လ္ဖ္)၊ Three-flapped, Three cusps အဖက္ ၃ ခု ပါတယ္။
2. ညာ-ေအာက္ခန္းမွာ ရွိတာက Pulmonary valve (ပါလ္မိုနရီ-ဗာ့လ္ဖ္)၊ Crescent-shaped cusps လျခမ္းပံု ၃ ခုစီ ပါၾကတယ္။ Semilunar valves လို႔လဲ ေခၚတယ္။
3. ဘယ္-အေပၚခန္းမွာ ရွိတာက Mitral valve (မိုင္ထရြယ္-ဗာ့လ္ဖ္)၊ Mitral valve မွာ Flaps အဖတ္ ႏွစ္ဖတ္ ပါလို႔ Bicuspid valve လို႔လဲေခၚတယ္။
4. ဘယ္-ေအာက္ခန္းမွာ ရွိတာက Aortic valve (ေအယိုးတစ္-ဗာ့လ္ဖ္) ေခၚတယ္။ Flaps အဖတ္ ႏွစ္ဖတ္ ပါလို႔ Bicuspid valve လို႔လဲ ေခၚတယ္။

Mitral valve (မိုင္ထရယ္-ဗာ့လ္ဖ္) ဆိုတာ ခရစ္ယာန္ (ဘစ္ေရွာ့) ေဆာင္းရတဲ့ ဦးထုပ္တမ်ိဳးကို Bishop's mitre ကေနလာတဲ့ အသံုးအနံႈးျဖစ္တယ္။ ေလးဘက္နာေခၚတဲ့ Rheumatic fever (ရူမက္တစ္) အဖ်ားကေန ဆက္ျဖစ္တတ္တဲ့ Rheumatic heart disease (ရူမက္စတစ္) ႏွလံုးေရာဂါ ျဖစ္ရင္ Mitral stenosis (မိုက္ထရယ္-စတီႏိုးဆစ္) အဆို႔ရွင္-က်ဥ္းတာ ျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ ေမြးရာပါလဲ ျဖစ္တယ္။ Mitral regurgitation (မိုင္ထရယ္-ရီဂါဂ်ီေတးရွႈင္း) အဆို႔ရွင္ က်ယ္-မလံုတာက အမ်ိဳးသမီး အသက္ၾကီးသူေတြမွာ ပိုမ်ားတယ္။ ႏွလံုးေသြးလာနည္းလို႔ ျဖစ္တဲ့ Ischemic heart disease ႏွလံုးေရာဂါကေနလဲ ဆက္ျဖစ္တတ္တယ္။ Left ventricle ဘယ္ ေအာက္ခန္း ၾကီးသူေတြမွာလဲ ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္တတ္တယ္။ Rheumatic fever ကေနလဲ ျဖစ္ေသးတယ္။

Blood Flow ေသြးလွည့္ပတ္ပံု
• တကိုယ္လံုးက ေသြးအေဟာင္းေတြဟာ ကိုယ္အထက္ပိုင္းက Superior vena cava (SVC) (ဆူပီးရီးယား-ဗီနာေကဗာ) ေသြးျပန္ေၾကာၾကီးနဲ႔ ေအာက္ပိုင္းကဆိုရင္ Inferior vena cava (IVC) (အင္ဖီးရီးယား-ဗီနာေကဗာ) ေသြးျပန္ေၾကာၾကီးကေန ႏွလံုးဆီကို ဝင္လာၾကတယ္။ ညာဘက္ (ေအထြီယမ္) က လက္ခံတယ္။
• ျပီးေတာ့ (ထြိဳင္ကပ္စပစ္-ဘာ့လ္ဖ္) ကို ျဖတ္လို႔၊ ေအာက္ဖက္က ညာဘက္ (ဗင္ထြီကယ္လ္) ကို ေသြးေတြ ေရာက္လာတယ္။
• ညာဘက္ (ဗင္ထြီကယ္လ္) ညွစ္ထုတ္ရင္ ေသြးေတြဟာ Pulmonary artery (ပါလ္မိုနရီ-အာထြီ) အဆုပ္- ေသြးလႊတ္ေၾကာကတဆင့္ အဆုပ္ေတြထဲ ေရာက္သြားတယ္။ အသက္ရွဴတဲ့ ေလထဲက ေအာက္စီဂ်င္ကုိ သံုးျပီး၊ ေသြးအသန္႔ ျဖစ္လာတယ္။
• ေအာက္စီဂ်င္ပါတဲ့ ေသြးက Pulmonary veins (ပါလ္မိုနရီ-ဗိန္း) အဆုပ္-ေသြးျပန္ေၾကာကတဆင့္ ဘယ္ဘက္ (ေအထြီယမ္) ကို ေရာက္လာတယ္။
• ဘယ္ဘက္ (ေအထြီယမ္) က Mitral valve (မိုင္ထရြယ္-ဗာ့လ္ဖ္) ကို ျဖတ္ျပီး ေအာက္က ဘယ္ဘက္ (ဗင္ထြီကယ္လ္) ထဲေရာက္တယ္။
• ဘယ္ဘက္ (ဗင္ထြီကယ္လ္) က ညွစ္ထုတ္ရင္ (ေအယိုးတစ္-ဗာ့လ္ဖ္) ကိုျဖတ္ျပီး Aorta (ေအအိုတာ) ေသြးလႊတ္ေၾကာႀကီးထဲ ေရာက္တယ္။ သူကေနထြက္တဲ့ ေသြးလႊတ္ေၾကာေတြကတဆင့္ တကိုယ္လံုးကို ေသြးအႏွံ႔ ေရာက္သြားေတာ့တယ္။

အထက္ခန္းေတြနဲ႔ ေအာက္ခန္းေတြက ေသြးကို တျပိဳင္နက္တည္း ညွစ္ထုတ္ၾကတယ္။ ႏွလံုး ညွစ္တာနဲ႔ ေလွ်ာ့တာ အလုပ္ ႏွစ္မ်ိဳးပါတဲ့ ျဖစ္စဥ္တခုကို Cardiac Cycle ႏွလံုး-သံသရာစက္ဝိုင္း ေခၚတယ္။ ျဖစ္စဥ္ တပါတ္က (ဝ႕ဂ) စကၠန္႔သာ ၾကာတယ္။ ညွစ္ထုတ္တဲ့ အဆင့္ကို Systolic phase နဲ႔ ျပန္ေလွ်ာ့ေပးတဲ့ အဆင့္ကို Diastolic phase လို႔ ေခၚတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ Blood pressure ေသြးဖိအား တိုင္းတဲ့အခါ အထက္ေသြးခ်ိန္ကို Systolic Pressure (ဆစ္စတိုးလစ္-ပရွက္ရွာ) နဲ႔ ေအာက္ေသြးခ်ိန္ကို Diastolic pressure (ဒိုင္ယာစတိုးလစ္-ပဂက္ရွာ) လို႔ ေခၚတယ္။ ႏွလံုးတခါညွစ္ရင္ ေသြး 70 ml ရွိလို႔ တမိနစ္မွာ 5 Liters ရွိတယ္။ လူတေယာက္မွာရွိတဲ့ ေသြးထုထည္ ၅ လီတာနဲ႔ အတူတူဘဲ။

Heart sound ႏွလံုးခုန္သံ
ဆရာဝန္ေတြက Stethoscope (စတက္သိုစကုပ္) နားၾကပ္နဲ့႔ နားေထာင္ၾကတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႔က နားက ၾကားတာကို ပါးစပ္ကေန ျပန္ေျပာရင္ ဒုတ္-ဒုတ္ဆိုျပီး ခပ္လြယ္လြယ္ အရင္သံေရာ ေနာက္သံကို တမ်ိဳးထဲ ေျပာေလ့ ရွိၾကတယ္။ အဂၤလိပ္ေတြကေတာ့ Lub-Dub လပ္ဖ္-ဒပ္ဖ္လို႔ အသံ ၂ မ်ိဳး ခြဲထြက္ၾကတယ္။ အသံေတြ ျပန္ေျပာၾကတာ သူတို႔နဲ႔ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ကြာတာ ဒီေနရာမွာသာ မဟုတ္ပါ။ ၾကက္တြန္တာကို ေအာက္-အိ-အီ-အြတ္လို႔ ေျပာတာကို သူတို႔က Cock a doodle doo လို႔ ေရးၾကတယ္ မဟုတ္ပါလား။ အသံကို ေဖၚျပတာ မတူတာေတာ့ ထားပါ။ ပဌမသံနဲ႔ ဒုတိယသံ ခြဲေျပာတာက စနစ္က်တယ္။

1. First Heart Sound ပဌမသံဟာ (ထရြိဳင္-ကပ္စ္ပစ္-ဗာ့လ္ဖ္) နဲ႔ (မိုင္ထရြယ္-ဗာ့လ္ဖ္) ေတြ ပိတ္တဲ့ အသံနဲ႔ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ျဖစ္လာနတဲ့ ေသြးလိႈင္းေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။
2. Second Heart Sound ဒုတိယသံဟာ (ပါလ္မိုနရီ-ဗာ့လ္ဖ္) နဲ႔ (ေအယိုးတစ္-ဗာ့လ္ဖ္) ေတြ ပိတ္တဲ့ အသံနဲ႔ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ျဖစ္လာနတဲ့ ေသြးလိႈင္းေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။

Pulse ဆိုတာ ရူပေဗဒ နဲ႔ ရုကၡေဗဒမွာေတာ့ တမ်ိဳးစီ ေခၚၾကတယ္။ ေဆးပညာမွာ Pulse Rates (ပါ့လ္စ္-ရိတ္) ဆိုတာ လက္ေကာက္ဝတ္မွာ စမ္းတဲ့ ေသြးခုန္ႏွဳန္းကို ေခၚတယ္။ အမွန္က ႏွလံုးခုန္တာကို အလြယ္စမ္းတာ ျဖစ္တယ္။ တျခား ေနရာေတြမွာလဲ စမ္းလို႔ရပါတယ္။ ေဟာလိဝုဒ္-ရုပ္ရွင္ေတြမွာေတာ့ လည္ပင္းစမ္းျပတတ္တယ္။

Heartbeat (ဟာ့တ္-ဘိ-တ္) တမိနစ္မွာ ၇၂ ခါခုန္တယ္။ တေန႔မွာ အခါ ၁ သိန္။ ၁ ႏွစ္ ၃၈ သန္း။ ႏွလံုးခုန္ ျမန္တာကို Tachycardia ေခၚတယ္။ ႏွလံုးခုန္ ေႏွးတာကို Bradycardia ေခၚျပီး ႏွလံုးခုန္မမွန္ရင္ Arrhythmias လို႔ ေခၚတယ္။ Heart rate (Pulse Rate) က အသက္ မတူရင္ မတူဘူး။ ကိုယ္ဝန္ ၅ ပါတ္ရွိရင္ အထဲကကေလး ႏွလံုး စခုန္ေနျပီ။ ခုန္ကာစမွာ အေမလို တမိနစ္မွာ ၈ဝ-၈၅ ခုန္ရာကေန တရက္မွာ ၃ ခါတိုးႏွဳန္းနဲ႔ ျမန္ျမန္လာတယ္။ ၉ ပါတ္ရွိရင္ ၁၇၅ အထိရွိလာတယ္။ ဒိေနာက္ ျပန္ေႏွး လာတယ္။ ပံုမွန္ Fetal heart rate ဗိုက္ထဲကေလး ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္း တမိနစ္မွာ ၁၂ဝ-၁၈ဝ ရွိတယ္။ ေမြးစကေန ၆ လကေလး = ၁၃ဝ၊ တႏွစ္သား = ၁၂ဝ၊ ၃-၆ ႏွစ္သား = ၁ဝဝ၊ ၈ ႏွစ္သား = ၉ဝ၊ ၁၂ ႏွစ္သား = ၈၅၊ လူၾကီး = ၆ဝ-၁ဝဝ။

Heart rate in children ကေလး ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္း
ကေလးေတြက လူၾကီးေတြထက္ ႏွလံုးခုန္ျမန္တယ္။ ဒါ ပံုမွန္ျဖစ္တယ္။
• ၁ ႏွစ္ေအာက္ကေလး = တမိနစ္မွာ ၁၁ဝ-၁၆ဝ
• ၁-၂ ႏွစ္ ကေလး = တမိနစ္မွာ ၁ဝဝ-၁၅ဝ
• ၂-၅ ႏွစ္ကေလး = တမိနစ္မွာ ၉၅-၁၄ဝ
• ၅-၁၂ ႏွစ္ကေလး = တမိနစ္မွာ ၈ဝ-၁၂ဝ
• ၁၂ ႏွစ္အထက္ကေလး = တမိနစ္မွာ ၆ဝ-၁ဝဝ

ႏွလံုးက ဘာလို႔ခုန္ေနရတာလဲ
Electrical System ကိုယ္ခႏၶာမွာ လွ်ပ္စစ္စနစ္ နဲ႔ လွ်ပ္စစ္ကို သံုးႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ Special cells စပါယ္ရွယ္ (ဆဲလ္) ေတြ ရွိေနလို႔ပါ။ Pacemaker cells (ေပ့စ္-မိတ္ကာ-ဆဲလ္) ေတြဆိုတာ ႏွလံုးထဲမွာ ရွိေသးတယ္။ Electrical impulses လွ်ပ္စစ္ (အင္မ္ပါ့လ္စ္) ေၾကာင့္ ႏွလံုးၾကြက္သားေတြ Contract ညွစ္ေစတယ္။ ေမြးရာပါ (ေပ့စ္-မိတ္ကာ-ဆဲလ္) ကို Sinoatrial node (SA node) (စိုင္ႏိုေအရီရယ္-နုတ္) လို႔ ေခၚတယ္။ ညာ-အထက္ခန္းမွာ ရွိတယ္။ သူ႔ကို Medulla Oblongata ေခၚ ဦးေႏွာက္ရဲ႕ အစိတ္အပိုင္း တခုက ထိန္းေပးေနတယ္။

SA node ကေန Specialized fibers (စပါယ္ရွယ္-ဖိုင္ဗာ) အာရံုေၾကာေတြ ျဖာထြက္ေနတယ္။ အေပၚခန္းေတြမွာရွိတဲ့ (ဖိုင္ဗာ) ေတြကေန အေပၚႏွစ္ခန္းလံုးကို တျပိဳင္ထဲ ညွစ္ေစတယ္။ ဝ႕၄ စကၠန္႔သာ ၾကာတယ္။ ႏွလံုး ေအာက္ခမ္းေတြကို သြားတဲ့ (စပါယ္ရွယ္-ဖိုင္ဗာ) ကို Bundle of His (ဘန္ဒယ္လ္-ေအာ့ဖ္-ဟစ္) လို႔ နာမယ္ေပးထားတယ္။ သူကေန ဆက္ ဖ်ာထြက္တာေတြကို Purkinje fibers (ပါကင္ဂ်ီ-ဖိုင္ဗာ) လို႔ ေခၚျပန္တယ္။

Autonomic nervous system (ေအာ္တိုေနာမစ္-နားဗတ္စ္-ဆစ္စတမ္) အလိုအေလ်ာက္ အာရံုေၾကာစနစ္က အာရံုေၾကာေတြလဲ ရွိေသးတယ္။ ဒီစနစ္မွာလဲ ၂ မ်ိဳးရွိတယ္။ Sympathetic nervous system (ဆင္ပသက္တစ္-နားဗတ္စ္-ဆစ္စတမ္) နဲ႔ Parasympathetic nervous system (ပါရာ-ဆင္ပသက္တစ္-နားဗတ္စ္-ဆစ္စတမ္) ေတြ ျဖစ္တယ္။ (ဆင္ပသက္တစ္) စနစ္ေၾကာင့္ ႏွလံုးခုန္တာ ျမန္ေစ-အားေကာင္းေစျပီး၊ (ပါရာ-ဆင္ပသက္တစ္) ေၾကာင့္ ေႏွးေစ-အားနည္းတယ္။

လွ်ပ္စစ္လိႈင္းေတြကို တိုင္းတာလို႔ ရတယ္။ (ဂရပ္) မ်ဥ္းနဲ႔ ျပတာကို Electrocardiogram (အလက္ထရို-ကာဒီယို-ဂရမ္) (ECG) (EKG) ေခၚတယ္။ မ်ဥ္းတန္းေတြကို တခုခ်င္း နာမယ္ေပးထားတယ္။
• P wave (ပီ-ေဝ့ဖ္) ဆိုတာ ႏွလံုးအေပၚခန္းေတြမွာ ညွစ္ခါနီးရွိတဲ့ Spread of electrical activity လွ်ပ္စစ္ ျပန္႔ႏႈန္း ျဖစ္တယ္။
• QRS complex (က်ဴ-အာရ္-အက္စ္-ကြန္ပလက္စ္) ဆိုတာ ႏွလံုးေအာက္ခန္းေတြမွာ ညွစ္ခါနီးရွိတဲ့ Spread of electrical activity လွ်ပ္စစ္ ျပန္႔ႏႈန္း ျဖစ္တယ္။
• T wave (တီ-ေဝ့ဖ္) ဆိုတာ ႏွလံုးေအာက္ခန္းေတြမွာ Recovery phase ျပန္က်လာခ်ိန္မွာ တိုင္းတာျဖစ္တယ္။

ႏွလံုးမွာ သူ႔ကုိယ္သူ ေသြးလွည့္စနစ္ရွိတယ္။ Coronary arteries (ကိုရိုနရီ-အာထရီ) ေတြလို႔ ေခၚတယ္။ ႏွလံုးေသြးေၾကာ က်ဥ္းေရာဂါ Coronary artery disease (CAD) ဆိုတာ အဲဒီေသြးေၾကာေတြ က်ဥ္းျခင္းတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြမွာ လာပိတ္တာကို Heart attack (ဟတ္-အတက္ခ္) ရတယ္လို႔ ေခၚတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ