TB Medicines Side Effects တီဘီေဆးေတြရ့ဲ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ

၁။ Moo Myin မႏၲေလးျပည္သူ႔ေဆးရုံၾကီးက သမားေတာ္ ႕႕႕႕႕ ကေတာ့ အသက္ ၈၇ ႏွစ္ အဘၾကီးကို akurit တီဘီေဆး ၃ လုံးကိုတိုက္လိုက္တာ ခ်က္ခ်င္းသတိလစ္ျပီး ေသပါေရာဆရာေရ။ ဒီဆရာဝန္ကို တရားစြဲလို႔ရပါသလား သိခ်င္ပါတယ္။

၂။ U Nan Dia Moo Myin ‌ေျပာတဲ့ တီဘီ‌ေဆးကအဲသလိုမ်ိဳး ခ်က္ခ်င္‌းသတိလစ္‌‌ေသဆုံးတတ္ပါသလား။ တျခား အ‌ေၾကာင္‌း‌ေတြ‌ေရာ ျဖစ္ႏိုင္သလား။

၃။ Khine Myai က်ေနာ့အေဖတုန္းက ၂ဝဝ၉-၂ဝ၁၁ ႕႕႕႕႕ က သမားေတာ္ ေဒါက္တာ ႕႕႕႕႕ နဲ႔ျပတာ အဲဒီမွာ က်ေနာ့အေဖက TB ေဆး ၂ ၾကိမ္ေလာက္ေသာက္ဖူးတယ္။ ဓါတ္မွန္ထဲမွာေတာ့ အမာရြတ္ေတြ႔တယ္။ သလိပ္ထဲမွာေတာ့ negative ျပေနတယ္။ သလိပ္ကလည္း negative ပဲ။ မွတ္မိသေလာက္ေတာ့ အျမန္စစ္တာ၂၄ နာရီအတြင္း အေျဖသိရတာ။ အဲဒါကို ေကာင္းမြန္အထူးကုေဆးရုတက္ျပီး TB ေဆးေကြ်းတယ္။ Streptomycin ထိုးေဆးက ၂ လ ထိုးရတယ္။ ေဆးစထိုးခါစမို႔ ၄ ရက္ေလာက္ေစာင့္ၾကည့္ခိုင္းတဲ့သေဘာနဲ႔တက္ခိုင္းတာ။ စားေဆး ကေတာ့ ၈ လ စားရတယ္။ အဲဒီလိုစားျပီး လူကေတာ့ပိန္လာတယ္။ အစားကလည္း တပတ္ကို အမဲသား ၂၅ သားေလာက္ စားတယ္။ ေဆးကုန္ေတာ့လည္း သြားျပတာပဲ သမားေတာ္ဆီကို။ ဒါေပမဲ့ လူကေတာ့လုံးပါးပါးျပီး တအားပိန္က်သြားျပီး ၂ဝ၁၂ တစ္လပိုင္းအကုန္ေလာက္မွာ ဆုံးသြားပါတယ္ဆရာ။ TB ေဆးစေျကြးမည့္အပတ္တုန္းကေတာ့ သြားျပခါနီး ၄ ရက္ ေလာက္အလိုမွာ အေဖအသက္ရႈၾကပ္ပါတယ္။ အဲဒီလိုၾကပ္လို႔ ေဆးေျကြးလိုက္တာလား။ သူေျပာတာကေတာ့ အဆုပ္တျခမ္း မေကာင္းေတာ့ဘူးဆိုျပီး သူေနာက္ကလိုက္လာတဲ့ ေဆးေက်ာင္းဆင္းခါစ ဆရာဝန္ေပါက္စေတြကို ေျပာတယ္။ က်ေနာ္္အထင္ေတာ့ အေဖဟာ TB ရွိမရွိေတာ့ေသျခာမသိရေပမယ့္ TB ေဆးစားျပီး အဲဒီေဆးရ့ဲ side effect ေတြေၾကာင့္ ပိန္ျပီးေသရတာလို႔ထင္ပါတယ္။ ဆရာရ့ဲအျမင္နဲ႔ ရွင္းျပေပးေစခ်င္ပါတယ္။ ခုျဖစ္ေနတဲ့သူေတြကိုလည္း သတိထားမိေအာင္လို႔ပါ။ က်ေနာ့အေဖဟာဆုံးတဲ့အခ်ိန္မွာ အသက္ ၆၄ နွစ္ပါ။

၄။ Hi sayar
TB ေဆးေသာက္ၿပီး အသားေတြညိဳလာလို႔ပါ။ ျပန္ျဖဴေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ သိပါရေစရွင္။ ေက်းဇူးျပဳၿပီး ေျဖၾကားေပးပါေနာ္။

တီဘီေဆးေတြမွာ တျခားေဆးေတြလိုပါပဲ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြရွိတယ္။ ေနာက္တခုက MDR TB ေဆးယဥ္တီဘီ ျဖစ္တယ္။ အဲတာလည္း စာသပ္သပ္ေရးထားပါတယ္။ ေနာက္တခ်က္က ရုတ္တရက္ ေသဆံုးရတာမွာ ေသဆံုးရျခင္း အေၾကာင္းရင္းကို စစ္ေဆးတာမလုပ္ပဲေတာ့ မွန္းေျပာတာေတြက မွန္ခ်င္မွမွန္ပါမယ္။ မွန္တာလည္းရွိခ်င္ရွိမွာေပါ့။ ေသခ်ာတာတခုက တီဘီေဆးေတြကေန (ေရွာ့ခ္) ေခၚတဲ့ (အနာဖလက္တစ္ ေရွာ့ခ္) မရပါ။ အဲလိုရေစတဲ့ေဆးထဲမွာ တီဘီထိုးေဆး Streptomycin ပါတယ္။ Penicillin ထိုးေဆးလိုျဖစ္တတ္တယ္။ တခါထိုးတာနဲ႔ ျဖစ္တယ္။ အေရးေပၚ ေဆးကုသမွသာ အသက္ရွင္တယ္။ တခါထိုးလို႔ အဲလိုမျဖစ္သူေတြမွာ ေနာက္ထိုးရင္မျဖစ္ပါ။ တီဘီကေနဆက္ျဖစ္တဲ့ အဆုပ္မေကာင္းတာကေနလည္း အသက္ဆံုးပါးႏိုင္ပါတယ္။

တီဘီေဆးေတြရ့ဲ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ
• အစာစားခ်င္စိတ္နည္းမယ္၊
• ပ်ိဳ႕မယ္၊ အန္မယ္၊
• ကိုယ္ပူမယ္၊ (၃ ရက္မကဖ်ားႏိုင္တယ္)
• ဗိုက္ေအာင့္မယ္၊
• လက္ေခ်ာင္း-ေျခေခ်ာင္းေတြ နဲ႔ ပါးစပ္ေနရာတဝိႈက္မွာ က်င္မယ္၊ ထံုမယ္၊
• အေရျပားမွာ အနီစက္ေတြေပၚမယ္၊
• ေသြးထြက္လြယ္မယ္၊
• အဆစ္ေတြနာမယ္၊
• ေခါင္းမူးမယ္၊
• မ်က္စိၾကည့္ရတာ မေကာင္းျဖစ္မယ္၊
• နားထဲ အသံေတြျမည္ေနမယ္၊ နားအၾကားမေကာင္းျဖစ္လာမယ္။
• ဆီး၊ တံေတြး နဲ႔ မ်က္ရည္ေတြ ဝါမယ္။ ကိုယ္အတြင္းထဲက အရည္ေတြလဲ ဝါေနမယ္၊
• ေနရာင္ဒဏ္ကို မခံႏိုင္ျဖစ္မယ္၊ Sunscreen သံုးပါ။
• Rifampin ေဆးနဲ႔ ကိုယ္ဝန္တားေဆး တြဲေသာက္ရင္ ဒါမွမဟုတ္ ကိုယ္ဝန္တား-အေရျပားေအာက္ ထားရတဲ့ေဆးေခ်ာင္း သံုးရင္ ကိုယ္ဝန္တားေစတဲ့အစြမ္း နည္းေစမယ္။
• Rifampin ေဆးနဲ႔ Methadone ေဆး တြဲေသာက္ရင္ ေဆးျဖတ္လကၡဏာေတြ ပိုမ်ားေစတယ္။
• TB ေဆးေသာက္ေနရင္ အရက္မေသာက္ရပါ။

Streptomycin, Ethambutol, Pyrazinamide, Rifampin နဲ႔ Isoniazid (INH) ေဆးေတြကို အမ်ားဆံုးသံုးတယ္။
• Streptomycin ထိုးေဆးက Ototoxicity နားကိုထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ အသက္ၾကီးသူေတြနဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ သိပ္မေကာင္းရင္ သိတာမယ္။ နားထဲမွာ အသံတဝီဝီ ျမည္ေနမယ္။ ဆီးနည္းမယ္။ ဆီးထဲမွာ အနယ္ပါတတ္တယ္။ အေရျပား အနီစက္ေတြ ထြက္ႏိုင္တယ္။ ေဆးျဖတ္ရင္ ျပန္ေကာင္းပါတယ္။
• Ethambutol ကေန မ်က္စိကို ဒုကၡေပးႏိုင္တယ္။ Optic neuritis ေခၚတယ္။ ေဆးျဖတ္ရင္ ျပန္ေကာင္းပါတယ္။ အဖ်ားပိုင္းေနတဲ့ အာရံုေၾကာေတြထိခိုက္လို႔ ထံုတာ-က်င္တာျဖစ္မယ္။
• Pyrazinamide ကေနလဲ အသည္းကို အနည္းနဲ႔အမ်ား ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ အဆစ္နဲ႔ ၾကြက္သားေတြနာမယ္။ ဆိုးလွတာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ေဂါက္ေရာဂါ ရွိရင္ေတာ့ ပိုဆိုးႏိုင္တယ္။
• Rifampin ကေနလဲ အသဲကို အနည္းနဲ႔အမ်ား ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဝါတာေတြျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရက္မေသာက္ရတာျဖစ္တယ္။
• Isoniazid ကေနလဲ အသဲကို အနည္းနဲ႔အမ်ား ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဝါတာေတြျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရက္မေသာက္ရတာျဖစ္တယ္။

World TB Day Graphics 2014 ကမာၻ႔တီဘီေန႔ ၂ဝ၁၄ တံုးက ယူအက္စ္ ေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ကာကြယ္ေရး (CDC) ရ့ဲဝဘ္ဆိုက္မွာတင္ထားတဲ့ စာရင္းဇယားေတြထဲက တီဘီကုသရာမွာ ဆိုးတဲ့ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ားကို ထုတ္ႏုတ္ တင္ျပပါမယ္။
• စိတ္က်ျခင္း-စိတ္ေရာဂါရျခင္း = ၁၉%
• နားအၾကားထိခိုက္ျခင္း = ၁၃%
• အသည္းေရာင္ျခင္း = ၁၃%
• ေက်ာက္ကပ္အလုပ္ထိခိုက္ျခင္း = ၁၁%
• လႈတ္ရွားမႈမလုပ္ႏုိင္ျခင္း = ၈%
• အျမင္အားနည္းျခင္း = ၇%
• တက္ျခင္း = ၁%

တီဘီေဆးေတြကို ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္မွာေသာက္တာ စိတ္ခ်ရပါတယ္။ တီဘီေဆးေတြေသာက္ေနသူတိုင္း ဗီတာမင္ ဘီ အုပ္စုလိုတယ္။ ဘီ-၆ မပါလို႔မရပါ။ အစားအေသာက္ လံုေလာက္-မွ်တေအာင္စားရမယ္။ ေလသန္႔တာေကာင္းတယ္။ ကိုယ္လက္လႈတ္ရွားမႈေကာင္းတယ္။ ေဆးလိပ္ျဖတ္ရမယ္။ သက္သာလာတဲ့ ကိုယ္အေလးခ်ိန္တက္လာမယ္။

အေရးအၾကီးဆံုးအခ်က္ကိုေျပာပါမယ္။ ေဆးဝါးေဗဒအရသာ စံုေစ့ေအာင္ေရးရတာပါ။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြရွိေပမဲ့ တီဘီေဆးေတြကို စနစ္တက်ေသာက္ရပါမယ္။ ေပ်ာက္ပါတယ္။ ေဆးေသာက္တာမမွန္လို႔၊ ေဆးအဆနည္းလို႔၊ ေဆးေသာက္ရက္မကုန္လို႔ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ေဆးယဥ္တီဘီျဖစ္သြားရင္ အေတာ္ၾကီးကုိခက္ပါလိမ့္မယ္။

ကြ်န္ေတာ့္ မ်က္ျမင္သုေတသနအရ တီဘီေဆးေသာက္ေနသူ တေန႔တျခား ဝျဖိဳးလာျပီး၊ အသားညိဳလာတယ္။ အဲတာ ေကာင္းတဲ့အလားအလာျဖစ္တယ္။ ေဆးပတ္လည္ျပီး ေဆးျဖတ္လို႔ရတာနဲ႔ အသားအေရ အရင္လိုပဲ စိုေျပလာပါတယ္။

Hi sayar လို႔ေရးတာေတာ့ စဥ္းစားေစခ်င္တယ္။ ေဖ့စ္ဘြတ္ေပၚမွာ လူတိုင္းဟာ ကိုယ္နဲ႔ ရြယ္တူေတြမဟုတ္ပါ။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၆-၈-၂ဝ၁၆