Cancers ကင္ဆာ က်ဆံုးပါေစ

ကင္ဆာေရာဂါႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ဗဟုသုတအျဖစ္သိခ်င္လို႔ရွင္းျပေပးပါဦးခင္ဗ်ာ။ မိတ္ေဆြတေယာက္က အဆင့္တစ္ ျဖစ္ေနလို႔ပါ။ ေရေႏြးၾကမ္းႏွစ္နဲခ်ီၿပီးစြဲေသာက္ရင္ ကင္ဆာသက္သသာတယ္လို႔ေျပာပါတယ္ဆရာ။ ဟုတ္ပါလားဗ်ာ။

၂ဝဝ၈ စာရင္းအရ တကမာၻလံုးမွာ ကင္ဆာနဲ႔ကြယ္လြန္ရသူေပါင္း ၇႕၆ သန္းရွိခဲ့တယ္။ စုစုေပါင္း ေသဆံုးသူေတြရဲ႕ ၁၃% ရွိပါတယ္။

• ေယာက္်ားေတြနဲ႔ မိန္းမေတြမွာ ျဖစ္တာေရာ ေသရတာပါ မတူပါ။
• ေသရသူေတြထဲက ၃ဝ% မွာ လူေနမူပံုစံ မေျပာင္းလဲႏိုင္ၾကလို႔ျဖစ္တယ္။
- (၁) ကိုယ္အေလးခ်ိန္ (ကိုယ္ခႏၶာ ထုထည္) မ်ားလို႔၊
- (၂) အသီးအရြက္ အသီးအႏွံ စားတာနည္းလို႔၊
- (၃) ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈနည္းလို႔၊
- (၄) ေဆးလိပ္ေသာက္လို႔နဲ႔
- (၅) အရက္ေသာက္လို႔ျဖစ္တယ္။

• ေဆး-ေဆးလိပ္ေၾကာင့္ ကင္ဆာေသႏွဳန္း ၂၂ % ရွိတယ္။ အဆုပ္ကင္ဆာတခုတည္းဆိုရင္ ၇၁% ရွိတယ္။

• ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ဆက္ျဖစ္တဲ့ကင္ဆာ HBV/HCV (ဘီပိုး-စီပိုး) နဲ႔ HPV (ၾကြက္ႏို႔) ေတြဟာ ဝင္ေငြ မမ်ားတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာ ကင္ဆာနဲ႔ေသရတာရဲ႕ ၂ဝ% ရွိတယ္။

• ကင္ဆာနဲ႔ေသရတာအားလံုးရဲ႕ ၇ဝ% ဟာ ဝင္ေငြ မမ်ားတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြကျဖစ္တယ္။
- အဆုပ္ကင္ဆာ = ၁႕၃၇ သန္း၊
- အစာအိမ္ကင္= ၇၃၆ဝဝဝ၊
- အသဲကင္ဆာ = ၆၉၅ဝဝဝ၊
- အူမၾကီးကင္ဆာ = ၆ဝ၈ဝဝဝ၊
- ရင္သားကင္ဆာ = ၄၈၅ဝဝဝ၊
- သားအိမ္ဝကင္ဆာ = ၂၇၅ဝဝဝ ေယာက္ဆံုးျဖစ္တယ္။

• ကင္ဆာဆိုတာ ဆဲလ္ေလးတခုကေနစတယ္။ မ်ိဳးဗီဇဆိုင္ရာက အဆင့္ဆင့္ေျပာင္းသြားလို႔ျဖစ္တယ္။ ေျပာင္းကာစမွာ သိရင္ ကံေကာင္းတယ္။ သိေအာင္လုပ္ျပီးေဆးစနစ္တက်ကုသရင္ အသက္ေတြအမ်ားၾကီးကို ကယ္တင္ႏိုင္မယ္။

• ရူပ-ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္တာေတြ = ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္နဲ႔ ဓါတ္ေရာင္ျခည္၊

• ဓါတု-ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္တာေတြ = မီးခံျပားမံႈ၊ ေဆးလိပ္၊ အစာထဲက (အက္ဖလက္-ေတာက္ဆင္)၊ အာဆင္းနစ္ (စိန္)၊

• ဇီဝ-ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္တာေတြ = ဗိုင္းရပ္စ္၊ ဗက္တီးရီးယားနဲ႔ ပါရာဆိုက္။

• ကင္ဆာကို ေစာေစာသိေအာင္ သားအိမ္ဝကင္ဆာအတြက္ PAP test လုပ္ရမယ္။ မျပည့္စံုတဲ့ေနရာမွာ Visual inspection with acetic acid (VIA) နည္းလုပ္ႏိုင္တယ္။ ရင္သားကင္ဆာအတြက္ Mammography ရင္သား ဓါတ္မွန္ လုပ္သင့္တယ္။

• ရင္သားကင္ဆာ၊ သားအိမ္ဝကင္ဆာ၊ ခံတြင္းကင္ဆာနဲ႔ အူမၾကီးကင္ဆာေတြက ေစာေစာသိရင္ ေပ်ာက္ေအာင္အထိ ကုသႏိုင္တယ္။

• ကေလးေတြမွာျဖစ္တဲ့ လူကီးမီးယားနဲ႔ လင္ဖိုးမားေတြ အျပင္ လူၾကီး က်ားအစိ ဆာကိုးမားက ျပန္႔တာမ်ားေပမဲ့ စနစ္တက် ကုသရင္ အလားအလာ အမ်ားၾကီးေကာင္းတယ္။ ေပ်ာက္ႏိုင္တယ္။

• ကင္ဆာကို ေပ်ာက္ေအာင္မကုႏိုင္၊ စင္ေအာင္လုပ္မေပးႏိုင္ေပမဲ့ သက္သာေအာင္လုပ္တဲ့နည္း Palliative care ကေန ခံစားရတာေတြကို အမ်ားၾကီးသက္ေသာေစတယ္။

• လူမႈေရးနဲ႔ စိတ္ဓါတ္ေရးရာျမွင့္တင္ေပးတာေတြက လူနာကို မ်ားစြာသက္သာရာရေစတယ္။

၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္ WHO စာရင္းအရ တကမာၻလံုးမွာ လူေပါင္း ၈႕၈ သန္း ကင္ဆာနဲ႔ေသဆံုးခဲ့တယ္။ ေသဆံုးမႈ ၆ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္က ကင္ဆာ။ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္က ကင္ဆာအတြ႕္ကုန္က်ေငြ ၁႕၁၆ ထရီလီယန္ရွိတယ္။ ၃ဝ% ကေန ၅ဝ% ေသာ ကင္ဆာေတြဟာ မျဖစ္ေအာင္ကာကြယ္လို႔ရႏိုင္တဲ့အမ်ိဳးအစားေတြျဖစ္တယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ