Liver cancer အသည္းကင္ဆာ

၁။ ဆရာရွင့္ ေမေမ အသည္းကင္ဆာေဝဒနာခံစား ေနရပါတယ္ရွင့္ ေမေမ့ အသက္ ၇၃ႏွစ္ ျဖစ္ပါတယ္ ။ အသည္းကင္ဆာလို႔သိရတာ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ၅ လပိုင္း ေလာက္ကပါရွင့္။ အသည္းကင္ဆာ ဆရာဝန္ရယ္လို႔ သီးသန္႔ ျပသျခင္း ေတာ့ မရွိပါဘူးရွင့္။ ေမေမကို ပါေမာကၡ ဆရာႀကီး ေဒါက္တာ ႕႕႕ နဲ႔ ျပသပါတယ္ရွင့္။ ခုခ်ိန္ထိလဲ ျပသေနဆဲျဖစ္ပါတယ္ရွင့္။ သူခံစားေနရတာ အသည္းကင္ဆာရယ္လို႔ အသိမေပးထား ပါဘူးရွင့္။ သူသိထားတာ အသည္း ႀကီးတယ္ရယ္လို႔ပဲသိထားပါတယ္ရွင့္။ ေမၾကီး ခုခံစားေနရတာက အစာအဖတ္ေတြမစားႏိုင္ေတာ့ပါဘူးရွင့္ ေဖ်ာ္ရည္ ေလာက္သာ ေသာက္ႏိုင္ပါတယ္ရွင့္ ခုခ်ိန္ခံစား ေနရတာက အစာအမ်ားၾကီးမစားႏိုင္ပဲ ရင္ျပည့္ေနသလို လည္ေခ်ာင္းထဲ တစ္ဆို႔ေနပါတယ္။ ဝမ္းက ပံုမွန္မသြားပဲ ႏွစ္ရက္ တခါေလာက္ ဝမ္း ခ်ဴ ရပါတယ္ရွင့္။ ဝမ္းဗိုက္က ေဖာင္းတက္လာျပီး မာမာအခဲႀကီး ျဖစ္ေနပါတယ္ရွင့္။ က်ြန္ေတာ္က်န္းမာေရး အသိနည္းသည့္အတြက္ ေမၾကီးခံစားေနရတ့ေဝဒနာ သက္သာေစဖို႔ လမ္းညႊန္ေပးဖို႔ အကူအညီေတာင္းခံမိပါတယ္ဆရာရွင့္။ ရိုေသေလးစားစြာျဖင့္။ ခု ရာသီတုတ္ေကြး ေကြးျပီး အစားမဝင္တာပါဆရာ။ ေခ်ာင္ဆိုးျပီး သူ႔ရင္ေခါင္းေအာက္ကေဖာင္းေနတာက ပိုနာေနပါတယ္ဆရာ။

၂။ ဆရာရွင့္ ေမးခြင့္ျပဳပါ။ ကြ်န္မ ေဖေဖ အသက္ ၅၉ ပါ။ အသဲကင္ဆာ အဆင့္ ၄ ျဖစ္ေနတယ္လို႔ ဆရာ၀န္က ေျပာပါတယ္ B ပိုး C ပုိုး လံုး၀ မရွိပါလို႔လဲ ေျပာပါတယ္။ အခု ေဖေဖက တိုင္းရင္းေဆးေတြပဲ ေသာက္ေနျပီး ဆရာ၀န္ဆက္မျပပဲ ေနေနပါတယ္။ ဘယ္လုိမွ ေျပာမရပါ။ အသဲကင္ဆာ အဆင့္ ၄ အေနျဖင့္ အသက္အႏၱရာယ္ စိုးရိမ္ရမႈေလးကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေလး သိခ်င္မိပါတယ္ ရွင့္။ အသဲကင္ဆာလို႔ သိရတာကေတာ့ ဇန္န၀ါရီလ ၄ ရက္ ၂၀၁၈ မွသိရပါတယ္။ ခု ဗိုက္ကေတာ့ ေရဖ်င္းစြဲသလို ပူေနပါျပီ။ ေျခေထာက္ေတြေတာ့ ေယာင္ေနပါတယ္။ ဆီး သြားပါတယ္။ အစားေသာက္ က ခံတြင္းမပ်က္ေပမဲ့ ဗိုက္က အမ်ားၾကီး မစားႏုိင္ပါဖူး။ ဆရာထံမွ  အၾကံျပဳခ်က္ကို ေစာင့္ေမွ်ာ္ေနပါမယ္ရွင့္။

၃။ ဆရာရွင့္ လူနာက သမီးအေဖပါ၊ အသက္က ၆၆ ႏွစ္ရွိပါတယ္။ အသည္းကင္ဆာလို႔ 26.5.17 မွ CT scan ရိုက္ အက်ိတ္လို႔သိရတာပါ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၄ လက ေသြးအန္လို႔ မႏၲၲေလးေဆးရံုႀကီးမွာတက္ ကုပါတယ္။ အဲ့အခ်ိန္ မွာ B ပိုး Positive ရွိတယ္လို႔သိရပါတယ္။ မွန္ေျပာင္းနဲ႔ဲၾကည့္ေတာ့ အူလမ္းေၾကာင္းမွာ ေသြးေၾကာေတြေဖာင္းေနလို႔ သေရကြင္းေျခာက္ခ်က္ပစ္ျပီး ကုပါတယ္။ ေဆးရံု မွာ ၆ရက္ ေလာက္တက္ျပီးကုပါတယ္။ ၁၅ ရက္ၾကာတၾကိမ္၊ ေနာက္ ၁ လတၾကိမ္ ၂ခါ ျပျပီး မွန္ေျပာင္းျပန္ၾကည့္ပါတယ္။ အဲ့လိုကုေနစဥ္ ၃လ အတြင္းမွာ အသည္းဆရာ၀န္နဲ႔ဲျပျပီး B ပိုး ေပ်ာက္ေဆးစားပါတယ္။ လူနာမွာ အခုထိ ကင္ဆာလကၡဏာ မျပေသးဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ အဲ့အခ်ိန္က ေသြးလဲ ထပ္မစစ္ခိုင္းပါ။ အခု ေဆးစားလို႔ ၃လ ျပည့္ျပန္ျပေတာ့မွ ေသြးစစ္၊ ကင္ဆာျဖစ္နိုင္ CT scan ရိုက္ အက်ိတ္ေတြ႔ျပီး ေဆးျဖန္းဖို႔ (သို႔) အက်ိတ္ကိုေခ်မယ္လို႔ေျပာပါတယ္၊ ကင္ဆာဆိုေတာ့ အေျခအေန မေကာင္းမွန္းသိပါတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ဘယ္လိုအသည္းကင္ဆာအမ်ိဳးအစား၊ ဘယ္အေျခအေနေရာက္ေနျပီ၊ ဘယ္နည္းလမ္းကေတာ့ ပိုေကာင္းျပီး သက္သာနိုင္လိမ့္မယ္ ဆိုတာမ်ိုဳး၊ သိခ်င္ပါတယ္။ ဘာဆက္လုပ္ရမလဲဆိုတာ ဆရာ့ထံမွာ အကူအညီေတာင္းခံခ်င္ပါတယ္။ လူနာက ႕႕႕႕႕ ကပါ၊ အခုသမီးရွိတဲ့ရန္ကုန္ကိုေခၚထားလိုက္တယ္။ ထိေရာက္တဲ့ ကုသမႈရၿပီးကုန္ရက်ိဳးနပ္ခ်င္ပါတယ္။ လူနာကိုေနာက္ဆံုးအခ်ိန္လုပ္ေပးနိုင္တာ၊ လုပ္ေပးသင့္တာကို သမီးတေယာက္အေနနဲ႔ ရွိတာေလးနဲ႔ ထိထိေရာက္ေရာက္ ကုေပးခ်င္လို႔ပါ။ ဆရာကူညီ ၿပီးလမ္းညႊန္မႈေပးေစခ်င္ပါတယ္ရွင့္။ ဆရာရဲ့ လမ္းညႊန္မႈကို ေစာင့္ေမ်ာ္လ်ွက္။

ေမးခြန္းအရ ဆရာဝန္ေတြက လုပ္သင့္တာေတြကို အေကာင္းဆံုးလုပ္ေနးေနတယ္လို႔သိႏိုင္။ သားသမီးအေနနဲ႔ အဲလို စိတ္ထားရွိတာ အလြန္ေကာင္း။ စိတ္ကိုအျပဳသေဘာထား ကံတရားလည္း အားကိုးပါေလ။

၄။ ဆရာ႐ွင့္ အသည္းကင္ဆာက ေရာဂါ လကၡဏာကို အခ်ိန္လြန္မွသိရတာလား႐ွင့္။ သူငယ္ခ်င္းတေယာက္ျဖစ္တာ တလဘဲခံၿပီး ဆံုးသြားပါတယ္။ ေရာဂါျဖစ္တာ ဘယ္လိုသိႏိုင္မလဲ႐ွင့္။

၅။ ဆရာ ကြ်န္မဦးေလးျဖစ္သူရဲ႕ေရာဂါအတြက္ ကုသပံုအႀကံေလးေပးပါရွင့္။ ခြဲစိတ္လို႔ရမလားသိခ်င္ပါတယ္။ ကမ္းေဇာ္ဆီကို ကင္ဆာေပ်ာက္တယ္ဆိုျပီးတိုက္ခ်င္ေနႀကလို႔ သင့္မသင့္ေျဖေပးပါရွင့္။ အသည္းကင္ဆာ အဆင့္ဆင့္ကို ဗဟုသုတရေစရန္ တင္ေပးေစခ်င္ပါတယ္ဆရာ။

၆။ က်မအေမက အသည္းမွာအလံုးေတြ႔တယ္။ ခဲြထုတ္ရမယ္။ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတယ္လို႔ေျပာပါတယ္။ အရြယ္က ၄ စင္တီမီတာတဲ့။ အသက္က ၇ဝ ေက်ာ္ဆိုေတာ့ မခဲြခ်င္ပါဘူး။ ဘာလုပ္သင့္လည္းဆိုတာ ေဆြးေႏြးေပးေစခ်င္ပါတယ္။ ေက်းဇူးအမ်ားၾကီးလည္းတင္ပါတယ္ရွင့္။ ကူညီၾကပါဦးေနာ္။ က်မလည္း ရင္ေတြပူေနပါျပီ။ ct Scan ရိုက္တာ ၂ ပါတ္ခန္႔ ရွိပါျပီ။ ကုတင္ ၅ဝဝ က အသည္းဆရာဝန္ေတြက ခဲြထုတ္ရမယ္လို႔ေျပာပါတယ္ရွင္။ အေမက လံုးဝမခဲြခ်င္ျဖစ္ေနပါတယ္။ ကူညီေပးပါဦးဆရာရွင့္။

၇။ က်မအေဖက အသည္းကင္ဆာနဲ႔ကြယ္လြန္ခဲ့ပါတယ္။ ဘီပိုး စီပိုးမ႐ွိ၊ အရက္မေသာက္ဘဲ၊ ဒီေရာဂါနဲ႔ ဆံုး႐ွံုးခဲ့ရပါတယ္။ စားေသာက္ေနထိုင္မႈပံုစံေၾကာင့္လို႔လည္းထင္ပါတယ္။ ဆီမ်ားတဲ့ဟင္း လဘက္ ငါးေျခာက္ သရက္သီးသနပ္ ေတာ္ေတာ္ႀကိဳက္ပါတယ္။ ဆရာေျပာသလိုပါဘဲ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ေတာက္ေလ်ွာက္ ခံစားျမင္ေတြ႔ေနရတာပါ။ အသည္းကင္ဆာလို႔ၾကားရတိုင္း ရင္ထဲနာက်င္ထိခိုက္ရပါတယ္။ ကိုယ္ေတြ႔အျပင္ ဆရာ့ရဲ႕ျပည့္စံုတဲ့အသိေပးမႈေၾကာင့္ သတိျပဳစရာေတြပိုရလို႔ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

၈။ သမီးအေဖလည္း အသည္းကင္ဆာပါ။ သံုးပံု နွစ္ ပံု ျပန္႔ေနျပီေျပာပါတယ္ဆရာ။ ျပီးေတာ့ အစာအိမ္က ေသြးေၾကာ စိမ့္ထားပါတယ္။ အဲဒါ အစာအိမ္ မွန္ေျပာင္းၾကည့္ သင့္ မသင့္ သိပါရေစဆရာ။

၉။ ဆရာ႐ွင့္ အသည္းကင္ဆာက ေရာဂါ လကၡဏာကို အခ်ိန္လြန္မွသိရတာလား႐ွင့္။ သူငယ္ခ်င္းတေယာက္ျဖစ္တာ တလဘဲခံၿပီး ဆံုးသြားပါတယ္။ ေရာဂာျဖစ္တာဘယ္လိုသိႏိုင္မလဲ႐ွင့္။

အသည္းကင္ဆာမွာလည္း (၂) မ်ိဳးကြဲေသးတယ္။ ကိုယ္ခႏၶာထဲမွာ တေနရာရာမွာကင္ဆာျဖစ္လို႔ အသည္းကို ျပန္႔လာတာမ်ိဳးနဲ႔ ေနာက္တမ်ိဳးက Hepatocellular carcinoma အသည္းမွာစျဖစ္တာ။

ဘာလို႔ျဖစ္သလဲ တိတိက်က်မသိၾကပါ။ တခ်ိဳ႕ေတာ့သိပါတယ္။ Hemochromatosis နဲ႔ Wilson's disease တို႔လို ေမြးကတည္းပါလာသူ၊ အရက္ေသာက္သူ၊ အသည္းေရာင္ ဘီ (သို႔) စီေၾကာင့္ နာတာရွည္အသည္းေရာင္ေနသူ၊ မ်ိဳးရိုးအရျဖစ္တဲ့ Hemochromatosis ေရာဂါရွိေနသူနဲ႔ အသည္းေျခာက္ေနသူ၊ အသည္းအဆီမ်ားေနသူ၊ ေဆးလိပ္နဲ႔ အရက္တြဲရင္လည္းျဖစ္သူမ်ားတယ္။ vinyl chloride နဲ႔ arsenic လို ဓါတုပစၥည္းေတြနဲ႔လည္း ဆက္စပ္မႈ ရွိတယ္။ အပင္မိႈ Aflatoxins ကေန ဂ်ံဳ၊ ေျမပဲ၊ ဆန္၊ ေပ်ာင္းေစ့ေတြကို စြဲထာတာ စားမိရင္ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ လူဝရင္၊ ဆီးခ်ိဳရွိသူ၊ L-carnitine ဓါတ္ နည္းေနသူ၊ HIV/AIDS ရွိေနသူ၊ Anabolic steroid ေခၚ ၾကြက္သား-ခြန္အားတိုး ေဟာ္မုန္းေဆး တာရွည္သံုးသူေတြ ပိုျဖစ္တယ္။ မိသားစုထဲမွာ တေယာက္မကျဖစ္တယ္။ ေယာက္်ားေတြက မိန္းမေတြထက္ပိုျဖစ္တယ္။

အသည္းကင္ဆာလကၡဏာမ်ား
ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်ျခင္း၊ အစားအေသာက္ပ်က္လာျခင္း၊ အစာအနံ႔ရတာနဲ႔ ရင္ျပည့္လာျခင္း၊ ပ်ိဳ႕အန္ျခင္း၊ အားယုတ္လာျခင္း၊ အေၾကာင္းမသိဖ်ားျခင္း၊ ဗိုက္ညာဖက္အေပၚပိုင္းေအာင့္ျခင္း၊ နာတာကလက္ျပင္ဆီတက္နာျခင္း၊ အသည္းၾကီးလာျခင္း၊ ေဘလံုးၾကီးလာျခင္း၊ ေရဖ်င္းျဖစ္လာျခင္း၊ အသား-ဆီးဝါျခင္း၊ ဝမ္းအေရာင္ေဖ်ာ့လာျခင္း။

Hepatoma အသည္းအက်ိတ္
Cirrhosis liver အသည္းေျခာက္ေရာဂါရွိေနသူေတြမွာ Hepatoma အသည္း-အက်ိတ္ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ အေတာ္မ်ားမ်ား ဘာမွမခံစားရဘူး။ ၆ လတခါ Serum alpha fetoprotein ေသြးစစ္တာ နဲ႔ Ultrasound အသည္းကို (အာလ္ထြာေဆာင္း) ရိုက္တာ လုပ္ေနရမယ္။ ေရာဂါအဆင့္ၾကည့္ကုသရမယ္။

အသည္းကင္ဆာကုသနည္းမ်ား
ေရာဂါဟုတ္-မဟုတ္စစ္မယ္၊ အဆင့္သတ္မွတ္မယ္။ ဘယ္လိုကုသနည္းေရြးမလည္းဆံုးျဖတ္မယ္။ လူနာ၊ ေဆးရံုအေပၚမွာ မူတည္ျပီးေရြးခ်ယ္ရတယ္။ ခြဲစိတ္ဆရာဝန္၊ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ဆရာဝန္၊ ကင္ဆာဆရာဝန္၊ အစာလမ္းအထူးကုဆရာဝန္၊ စတဲ့ နယ္ပယ္အလိုက္ အထူးကုဆရာဝန္ေတြကေန စုေပါင္းဆံုးျဖတ္ၾကတယ္။ တခါတေလ နည္းတခုကမကို တြဲလုပ္ရတယ္။ လူနာအေနနဲ႔လိုမယ္ထင္ရင္ ဒုတိယအၾကံရယူတာလုပ္ႏိုင္တယ္။

၁။ Surgery ခြဲစိတ္ကုသနည္းမွာ partial hepatectomy အသည္းတစိတ္တပိုင္းထုတ္ေပးတာနဲ႔ liver transplant အသည္းအစားထိုးတာပါတယ္။
၂။ Tumor ablation အက်ိတ္ကိုတျခားနည္းနဲ႔ေက်ေစနည္း၊
၃။ Tumor embolization အက်ိတ္ကိုေသြးမေလွ်ာက္ေစနည္းလုပ္ေပးျခင္း၊
၄။ Radiation therapy ဓါတ္ကင္နည္း၊
၅။ Targeted therapy ပစ္မွတ္ထားကုသနည္း၊
၆။ Chemotherapy ကင္ဆာေဆးေပးနည္း၊ Sorafenib ေဆးကို ေနာက္ပိုင္းအဆင့္ ျဖစ္သူေတြကို ေပးတယ္။
၇။ Freezing cancer cells (Cryoablation) ေအးခဲနည္း၊
၈။ Heating cancer cells အပူေပးနည္း၊
၉။ Injecting alcohol into the tumor အယ္လ္ကိုေဟာေဆး အက်ိတ္ထဲထိုးနည္း၊
၁ဝ။ Injecting chemotherapy drugs into the liver ကင္ဆာေဆးအက်ိတ္ထဲထိုးေပးနည္း၊
၁၁။ Targeted drug therapy ပစ္မွတ္ထားကုသနည္း။

အလားအလာ
အသည္းကင္ဆာဟာ အလားအလာမေကာင္းတဲ့အမ်ိဳးအစားေရာဂါျဖစ္တယ္။ ေဆာရီး။ လူနာ ၁ဝ% ကသာ ကင္ဆာကို ေစာေစာသိၾကတယ္။ အဂၤလန္မွာ ၃ဝ% ဟာ ေရာဂါသိျပီးေနာက္ ၁ ႏွစ္အသက္ရွည္တယ္။ ၁ဝ% က ၅ ႏွစ္ရွင္တယ္။ တခ်ိဳ႕နည္းနည္းပိုရွည္တယ္။ အသည္းကင္ဆာနဲ႔ အသည္းေျခာက္တာတြဲေနရင္ ၃ လသာခံတယ္။

အဲလိုလူနာေတြကို ဆရာဝန္နဲ႔ကုသရမယ္။ ကံတရားကိုလည္း အားကိုးပါ။ ျမန္မာျပည္သားေတြ အသည္းကင္ဆာေဘးက ေဝးၾကပါေစ။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၂၅-၄-၂ဝ၁၈
၁၇-၈-၂ဝ၁၈