Lung Cancer (2) အဆုပ္ကင္ဆာ (၂)

ေယာက္်ားေတြေရာ မိန္းမေတြပါ ကင္ဆာေၾကာင့္ ေသဆံုးရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းထဲမွာ အဆုပ္ကင္ဆာက ထိပ္မွာရွိတယ္။ ကေန႔ကာလမွာ အဆုပ္ကင္ဆာေၾကာင့္ ေသရသူ ၁ဝ ေယာက္ထဲမွာ ေဆးလိပ္ေသာက္သူ ၉ ေယာက္ရွိတယ္။ (ရင္ေဒါင္) ဓါတ္ေငြ႔၊ ပတ္ဝန္းက်င္ညစ္ညမ္းမႈ နဲ႔ ဓါတုပစၥည္းေတြက တျခား တရားခံေတြ ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ေပၚ ေဆးဝါးသစ္ေတြက အားတက္စရာ ရွိပါတယ္။

၁။ ေဆးလိပ္ နဲ႔ အဆုပ္ကင္ဆာ ဘယ္လိုဆက္စပ္သလဲ
စီးကရက္ထဲပါေနတာက ကင္ဆာကို ျဖစ္ေစႏိုင္တာသာ မကဘူး၊ အဆုပ္ရဲ႕ သဘာဝခုခံမႈကိုပါ သက္ေရာက္ေစတာလဲ ပါတယ္။ အသက္ရွဴလမ္း တေလွ်ာက္မွာ Cilia ေခၚတဲ့ အေမႊးေသးေသးေလးေတြ ရွိေနတယ္။ အဆိပ္ အေတာက္ေတြ၊ ဗက္တီးရီးယားေတြ နဲ႔ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြ ဝင္လာရင္ တားဆီးေပးတယ္။ ေဆးလိပ္ေငြ႔က ဒီအေမႊးေလးေတြကို ေလျဖတ္သလိုျဖစ္ေစတယ္။ အဲဒီအခါ Carcinogens ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္တာေတြ အဆုပ္ထဲကို အတားအဆီးမရွိ ဝင္လာႏိုင္ၾကတယ္။

၂။ အဆုပ္ကင္ဆာ လကၡဏာမ်ား
ျဖစ္ခါစမွာ မသိသာဘူး။ ဘာမွမခံစားရေသးဘူး။ ဆက္ျဖစ္လာမွ ဒါေတြခံစားရမယ္။
- ေခ်ာင္းဆိုးတာ မေပ်ာက္ႏိုင္ဘဲျဖစ္ေနမယ္၊
- ရင္ပတ္နာမယ္၊ အသက္ပင့္ရွဴရင္ နာမယ္၊
- အသက္ရွဴၾကပ္မယ္၊ အသက္ရွဴမဝျဖစ္မယ္၊
- ေခ်ာင္းဆိုးေသြးပါျဖစ္မယ္၊
- အားယုတ္မယ္။

၃။ အဆုပ္ကင္ဆာ ဆန္ကာတင္စစ္ျခင္း
ေစာေစာစီးစီး သိႏိုင္လား။ Spiral CT scan ရိုက္စစ္ေဆးရင္ တခ်ိဳ႕လူေတြမွာ ေစာေစာသိႏိုင္တယ္။ ေစာတယ္ ဆိုတာေတာင္ အသက္ကယ္ႏိုင္ေလာက္တဲ့အထိ ေစာသလား မေျပာႏိုင္ဘူး။ National Cancer Institute ကေန ဒီနည္းရဲ႕ အသံုးက်မႈကို ေလ့လာေနတယ္။ ခက္တာတခုက ဒီ (စကင္) ရိုက္ရင္ အဆုပ္ထဲက အႏၲရာယ္ ျပဳႏိုင္တာေရာ မျပဳႏိုင္တာေရာေတြ႔ ျမင္ရတယ္။ သံသယကို ရွင္းေအာင္ ဆက္စစ္ရလို႔ မလိုအပ္ဘဲ အသားစျဖစ္စစ္ရတာ၊ စိုးရိမ္စိတ္ဝင္ရတာ၊ ေငြေၾကးကုန္က်တာေတြ ျဖစ္ေစတယ္။

၄။ ေရာဂါဟုတ္တယ္ဆိုတာ ဘယ္လိုေသခ်ာေစမလဲ
မ်ားေသာအားျဖင့္ နာတာရွည္ေခ်ာင္းဆိုးတာ၊ အသက္ရွဴၾကပ္တာေတြ မျဖစ္ေသးခင္ သံသယမဝင္ၾကဘူး။ Chest X-ray ရင္ပတ္ဓါတ္မွန္ စတာေတြ ရိုက္မယ္။ Sputum test သလိပ္စစ္တာလုပ္မယ္။ သံယယကိုေသ့ခာေအာင္ Biopsy အသားစ ထုတ္စစ္တာ လုပ္မယ္။

၅။ အဆုပ္အသားစ ထုတ္ယူ စစ္ေဆးျခင္။
X-ray ဓါတ္မွန္မွာလဲ အကိ်တ္ေတြ႔မယ္၊ Sputum test သလိပ္စစ္တာမွာလဲ Cancer cells ကင္ဆာဆဲလ္ ေတြ႔မယ္ဆိုရင္ Biopsy အသားစ ထုတ္စစ္တာလုပ္ျပီး ေသခ်ာေစမယ္။

၆။ အဆုပ္ကင္ဆာ အမ်ိဳးအစားမ်ား
အႏုၾကည့္မွန္ဘီလူး ေအာက္မွာ အဓိက ၂ မ်ိဳးရွိတယ္။
- Small-cell lung cancer ဆိုတာက ပိုဆိုးတယ္။ ျပန္႔ပြါးတာ ျမန္တယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္တာနဲ႔ ဆက္စပ္တယ္။
- Non-small-cell lung cancer က ျပန္႔တာ ေႏွးတယ္။ ၉ဝ% က ဒီအမ်ိဳးအစား ျဖစ္တယ္။

၇။ အဆုပ္ကင္ဆာ အဆင့္မ်ား
ကင္ဆာ ဘယ္အထိေရာက္ေနသလဲဆိုတာ အဆင့္ျဖစ္တယ္။ အဆင့္ခြဲစနစ္ေတြ တမ်ိဳးမကရွိတယ္။ Small-cell lung cancer အမ်ိဳးအစားကို အဆုပ္တဖက္တည္းမွာသာနဲ႔ တက္ေစ့ေလာက္သာေရာက္ေသးတဲ့ Limited ကြက္ျဖစ္ေနတာ နဲ႔ အဆုပ္ ၂ ဘက္လံုးနဲ႔ တျခားအထိေရာက္ေနတဲ့ Extensive က်ယ္ျပန္႔တာဆိုျပီး၊ ၂ ဆင့္ခြဲတယ္။ Non-small-cell lung cancer ကိုေတာ့ ၁ ကေန ၄ အထိခြဲထားတယ္။

၈။ ဘယ္ေလာက္အထိ အသက္ရွင္ႏိုင္သလဲ
ေလ့လာမႈအရ သိရတာ မရရာပါ။
American Cancer Society ရဲ႕ေနာက္ဆံုး စာရင္းမွာ ၁၉၉၈ ကေန ၂ဝဝဝ အတြင္း Non-small cell lung cancer ေရာဂါနာမည္ ေသခ်ာထားသူေတြမွာ ၅ ႏွစ္အသက္ရွည္သူ ၁% ကေန ၄၉% ရွိတယ္။ ဒိေနာက္ပိုင္း ေဆးေတြ၊ ကုသနည္းေတြ ပိုေကာင္းလာေနပါတယ္။

၉။ သိပ္ေနာက္မက်ခင္သိရင္
Non-small-cell lung cancer ေတြ႔ရင္ Surgery ခြဲစိတ္တာနဲ႔ ေကာင္းႏိုင္တယ္။ အက်ိတ္ျဖစ္ျဖစ္ အဆုပ္တဖက္လံုးျဖစ္ျဖစ္ ခြဲထုတ္မယ္။ Radiation therapy ဓါတ္ကင္တာ၊ Chemotherapy ေဆးေပးတာ ဆက္လုပ္ႏိုင္တယ္။ Small-cell lung cancer ဆိုရင္ ခြဲဘို႔ေနာက္က်ေနတာ မ်ားတယ္။

၁ဝ။ ေနာက္ပိုင္းအဆင့္ေရာက္ေနရင္
အသက္ပိုရွည္ႏိုင္သမွ်ရွည္ေအာင္၊ ေနရတာလဲ သက္သာေစေအာင္ လုပ္ေပးႏိုင္တယ္။ Radiation therapy ဓါတ္ကင္ေပးမယ္။ Chemotherapy ေဆးေပးမယ္။ Chemotherapy ေဆးေပးနည္း (ခီမို) ကို Small-cell lung cancer အမ်ိဳးအစားမွာ ပိုသံုးလို႔ သင့္တယ္။

၁၁။ ျပစ္မွတ္ထား ကုသေပးနည္း
ကုသနည္းသစ္ျဖစ္တယ္။ Chemotherapy ေဆးေပးနည္းနဲ႔လဲ တြဲသံုးတာရွိတယ္။ တနည္းက ကင္ဆာ (ဆဲလ္) ေတြ အသက္ရွင္ဘို႔လိုတဲ့ ေသြးေၾကာသစ္ေတြ မျဖစ္ေစအာင္ လုပ္ေပးနည္းျဖစ္တယ္။ ေနာက္ပိုင္းအဆင့္ လူနာေတြအတြက္ Chemotherapy ေဆးေပးနည္းနဲ႔တြဲရင္ သင့္တယ္။
ေနာက္တနည္းက ကင္ဆာ (ဆဲလ္) ေတြ ပြါးရာမွာလိုအပ္တဲ့ အခ်က္ျပမႈကို သက္ေရာက္ေစတယ္။

၁၂။ ေရာဂါရွိတာ သိလာျပီးေနာက္ စိတ္ထိခိုက္မွာေတာ့ အမွန္ပါ။ ေဆးလိပ္ေသာက္တာနဲ႔ ဆက္ေနတယ္လို႔ သိျပန္ရင္ "ေနာင္တ" ျဖစ္ေနေတာ့မယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို အျပစ္ဖို႔ဘို႔အခ်ိန္ မဟုတ္ပါ။ ေရွ႕ကို အေကာင္းဆံုး ဘယ္လို ဆက္မလဲကိုသာ အာရံုစိုက္ပါ။ လူေနမႈပံုစံေျပာင္းဘို႔ရာ အခုစလုပ္တာ အေစာဆံုး ျဖစ္ပါမယ္။ ေဆးလိပ္ျဖတ္တာနဲ႔ မျဖတ္သူေတြထက္ ပိုသက္သာတာ အမွန္ဘဲ။

၁၃။ ေဆးလိပ္ မီးခိုးရွဴရသူမ်ား (တဆင့္ခံ ေဆးလိပ္ေသာက္သူမ်ား)
ဇနီးျဖစ္ျဖစ္ ခင္ပြန္းျဖစ္ျဖစ္ ေဆးလိပ္ ေသာက္သူျဖစ္ရင္ သူမ်ားေတြထက္ ၂ဝ-၃ဝ% ပိုျဖစ္လာႏိုင္တယ္။

၁၄။ လုပ္ငန္းခြင္
Uranium, (ယူေရနီယမ္)၊ Arsenic (အာဆင္းနစ္) စတာေတြနဲ႔ လုပ္ငန္းခြင္မွာ ေန႔တဓူဝ ေတြ႔ေနရသူေတြမွာ အဆုပ္ကင္ဆာ ျဖစ္လာဘို႔ အႏၲရာယ္ရွိတယ္။ Asbestos မီးခံေက်ာက္လဲ အဲလိုဘဲ။

၁၅။ ဓါတ္ေငြ႔
Radon ဆိုတာ ဓါတုေဗဒလို Rn နဲ႔ေရးျပီး အႏုျမဴနံပါတ္ ၈၆ ျဖစ္တယ္။ Radon gas (ရင္ေဒါင္) ဟာ သဘာဝျဖစ္ ေရဒီယို ဓါတ္ၾကြသတၲိ ရွိတယ္။ ပံုပါကရိယာနဲ႔ စစ္ႏိုင္တယ္။ အေမရိကားမွာေတာ့ ေဆးလိပ္ျပီးရင္ အဆုပ္ကင္ဆာ ျဖစ္ေစတဲ့ ဒုတိယ အေၾကာင္းခံ ျဖစ္တယ္။ ဒီေရာဂါနဲ႔ ေသဆံုးရသူထဲက ၁၂% ဟာ ဒါနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတယ္။

၁၆။ ေလထုညစ္ညမ္းမႈ
ေဆးလိပ္ေလာက္ ျဖစ္ေစႏိုင္တာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ကား၊ စက္ရံု စတာေတြကေန ထြက္တဲ့ အေငြ႔ေတြကေန ကင္ဆာျဖစ္ဘို႔ အားေပးရာက်တယ္။

၁၇။ တျခားအေၾကာင္းခံေတြ
- မိသားစုထဲမွာ ျဖစ္ဘူးတာ၊
- ေသာက္ေရထဲမွာ (အာဆင္းနစ္) မ်ားေနတာ၊
- တျခားဘာအေၾကာင္းမွ ရွာမရသူေတြမွာလဲ ျဖစ္တတ္တယ္။ ေဆးလိပ္ မေသာက္သူေတြထဲမွာေတာ့ အမ်ိဳးသမီး ဦးေရက ပိုမ်ားတယ္။ Adenocarcinoma အမ်ိဳးအစားကလဲ ေဆးလိပ္ မေသာက္သူေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။

၁၈။ ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ
ေဆးလိပ္မေသာက္ပါနဲ႔။

- Diet and cancer ကင္ဆာ နဲ႔ အစားအစာ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2012/01/diet-and-cancer.html
- Smoking and Cancer ေဆးလိပ္နဲ႔ ကင္ဆာ http://doctortintswe.blogspot.com/2015/02/smoking-and-cancer.html
- Lung Cancer (1) အဆုပ္ ကင္ဆာ (၁) http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/11/lung-cancer.html
- Lung Cancer (2) အဆုပ္ ကင္ဆာ (၂) http://doctortintswe.blogspot.com/2015/02/lung-cancer-2.html
- Lung Cancer and Papaya အဆုပ္-ကင္ဆာ နဲ႔ သေဘၤာရြက္ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2012/01/lung-cancer.html
- Lung cancer therapy is milestone အဆုပ္ကင္ဆာကုသနည္းမွတ္တိုင္ http://doctortintswe.blogspot.com/2015/05/lung-cancer-therapy-is-milestone.html

Dr. တင့္ေဆြ