Civil war ျပည္တြင္းစစ္

ျပည္တြင္းစစ္ဆိုတာ စုစည္းမႈရွိတဲ့အဖြဲ႔တခုနဲ႔ အစိုးရၾကားစစ္ျဖစ္တာကိုေခၚတယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုထဲမွာ ျဖစ္ခဲ့တာေတာ့ ထူးျခားတယ္။ ရည္မွန္းခ်က္ကေတာ့ သူ႔နယ္ေျမဆိုတာကို လြတ္လပ္ေရးရခ်င္လို႔ျဖစ္တယ္။ ၁၉၄၅ ေနာက္ပိုင္း ျပည္တြင္းစစ္ေၾကာင့္ ေသဆံုးရသူေပါင္း ၂၅ သန္းရွိျပီ။ ေနရာေရြ႕ေျပာင္းေနထိုင္ရတာ မပါေသးဘူး။ ဆိုမာလီ၊ ျမန္မာ၊ ယူဂန္ဒါနဲ႔ အင္ဂိုလာေတြကနမူနာေတြျဖစ္ၾကတယ္။ ျပည္တြင္းစစ္ေတြဟာ အမ်ားစုက ၄ ႏွစ္ေက်ာ္ေက်ာ္ ၾကာတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာက အၾကာဆံုးလို႔ စံခ်ိန္တင္ထားတယ္။

ျပည္တြင္းစစ္ေတြ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရသလည္း။ ေလာဘတရားနဲ႔ နစ္နာမႈေတြေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ (၁) တိုင္းရင္းသား မ်ိဳးမတူသူေတြ၊ ကိုးကြယ္ရာဘာသာ မတူသူေတြ၊ လူမႈေရးရာကြဲျပားသူေတြအၾကားစစ္ျဖစ္ၾကတယ္။ (၂) စီးပြါးေရး အက်ိဳးအျမတ္အတြက္ တိုက္ၾကတာ။ ပညာရွင္အမ်ားစု လက္ခံၾကတာကေတာ့ စီးပြါးေရးနဲ႔ တည္ေဆာက္မႈအေျခခံ ေတြကေန ျဖစ္ေစတယ္။

၂၁ ရာစုအေစာပိုင္းမွာ ျပည္တြင္းစစ္ေတြဘာလို႔ျဖစ္သလည္းဆိုတာကို ကမာၻ႔ဘဏ္ကေနေလ့လာခဲ့တာရွိတယ္။ Collier–Hoeffler Model ကိုလီယာ-ေဟာ့ဖလာ ေမာ္ဒယ္လို႔ေခၚတယ္။

ေငြေၾကးရႏိုင္မႈေၾကာင့္ ဥပမာတခုကေတာ့ ဆာရာလီယြန္းမွာ စိန္ထြက္လို႔ျဖစ္ခဲ့တယ္။ အခြင့္အလမ္း ေမွ်ာ္ခိုးခ်က္ အတြက္ ၁၉၄၇-၄၈ မွာ ျဗိတိသွ်ပိုင္ ပါလစ္စတိုင္းမွာျဖစ္ခဲ့တယ္။ စစ္ေရးအသာစီးရမႈေၾကာင့္ ၁၉၄၆ မွာ တရုပ္ကြန္ျမဴနစ္ေတြ Battle of Siping စစ္ပြဲတိုက္ခဲ့တယ္။ နစ္နာခ်က္ေတြေၾကာင့္ဆိုတာမွာ စီးပြါးေရးအတြက္မဟုတ္ပဲ နစ္နာေနသူေတြက သူတို႔ရဲ႕ သြင္ျပင္လကၡဏာကို ရခ်င္လို႔လက္နက္စြဲကိုင္ၾကတယ္။ အဲတာထဲမွာ စီးပြြးေရးသာတူညီမွ်မႈ၊ ႏိုင္ငံေရးအခြင့္အေရး၊ တိုင္းရင္းသာစုစည္းမႈ၊ ဘာသာေရးကြဲျပားမႈေတြပါဝင္တယ္။ လူဦးေရအရြယ္အစားမ်ားရင္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ပိုမ်ားတယ္။ ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ထားျပီးရင္ ေနာက္တခါထပ္ျဖစ္ဘို႔ခဲယဥ္းတယ္။ တျခားအေၾကာင္းေတြလည္းရွိတယ္။

ျပည္တြင္းစစ္ေတြ ဘယ္ေလာက္ၾကာတတ္သလည္း
• Spanish Civil War (1936-1939) စပိန္၊
• Sri Lankan Civil War (1983-2009) သိရိလကၤာ၊
• Guatemala (1960–1996) ဂါြတီမာလာ၊
• El Salvador (1979–1991) အယ္လ္ဆာဗာဒို၊
• Nicaragua (1970–1990) ႏိုက္ကာရာဂြါ။

Internal conflict in Burma ျမန္မာျပည္ကပဋိပကၡကေတာ့ ရႈတ္ေထြး၊ မ်ားျပား၊ ရွည္လ်ားလွတယ္။
• ကရင္ KNU (since 1949)
• ကရင္ DKBA (since 2010)
• ကြန္ျမဴနစ္ Communist Party (1948–1988)
• ကြန္ျမဴနစ္ Red flags (1948–1978)
• ကိုးကန္႔NDAA (since 1989)
• ရွမ္း SSA (since 1988)
• ရွမ္း SSNA (1995–2005) WNA (1975–1988)
• ဝ UWSP (since 1988)
• ကခ်င္ KIO (since 1961)
• ပအို႔ PNO (1949–1991)
• ရွမ္း Mong Tai Army MTA Khun Sa (1985-1996)
• ကူမင္တန္ တရုပ္ျဖဴ Kuomintang (KMT) (1948–1962)
• ဘုရာသခင္းတပ္မေတာ္ God's Army (1997–2006)
• ေက်ာင္းသားတပ္မေတာ္ ABSDF (since 1988)
• ရွမ္း Shan State Volunteer Force (SSVF) (1967–1980)
• ရွန္း Shan State Army (SSA) ရွမ္းျပည္တပ္မေတာ္ကို ၁၉၆၄ မွာဖြဲ႔ခဲ့တယ္။ ၁၉၇၆ မွာဖ်က္ရျပီး Shan State Army-South ေတာင္ပိုင္းတပ္နဲ႔ Shan State Army-North ေျမာက္ပိုင္းတပ္လို႔သီးျခားဖြဲထားတယ္။ ေတာင္ပိုင္းတပ္ကို Shan State Army/Restoration Council of the Shan State (SSA/RCSS) လို႔လည္း ေခၚတယ္။
• Mujahideen မူဂ်ာဟီဒင္ = ၁၉၄၉ ကတည္းက ရခိုင္ေဒသမွာ မြတ္ဆလင္သူပုန္ေတြရွိတယ္။ Mir Kashem မာ ကက္ရွန္ က Mujahids မူဂ်ာဟစ္ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္တယ္။ ၁၉၅ဝ ေက်ာ္မွာ ႏွိမ္နင္းခံရတယ္။ ေခါင္းေဆာင္သူ Cox's Bazar ထြက္ေျပးေတာ့ အသတ္ခံရတယ္။

Ceasefires in Burma အပစ္ရပ္စဲေရးမ်ား
• ကိုးကန္႔ National Democratic Alliance Army (NDAA), Special Region 1, Shan State  21-3-1989
• ဝ United Wa State Army (UWSA), Special Region 2, Shan State 9-5-1989
• ရွမ္း National Democratic Alliance Army (NDAA), Special Region 4, Shan State  30-6-1989 
• ရွမ္း Shan State Army (SSA)  Special Region 3, Shan State, 2-9- 1989
• ကခ်င္ New Democratic Army (Kachin) (NDA-K), Special Region 1, Northeast Kachin State, 15-12-1989 
• ကခ်င္ Kachin Defence Army (KDA), Special Region 5, Northern Shan State 13-1- 1991 (Former 4th Brigade of the KIO)
• ပအို႔ Pa-O National Organization (PNO), Special Region 6, Southern Shan State 11-4- 1991 
• ပေလာင္ Palaung State Liberation Army (PSLA)  Special Region 7, Northern Shan State 21-4- 1991 
• ကယန္း Kayan National Guard (KNG), Special Region 1, Kayah State 27-2-1992 
• ကခ်င္ Kachin Independence Organization (KIO), Special Region 2, Kachin State 24-2- 1994 (Ceasefire broke down on 9-6-2011)
• ကရင္နီ Karenni State Nationalities Peoples' Liberation Front (KNPLF), Special Region 2, Kayah (Karenni) State 9-5-1994 
• ကယန္း Kayan New Land Party (KNLP), Special Region 3, Kayah (Karenni) State 26-7- 1994 
• ရွမ္း Shan State Nationalities Peoples' Liberation Organization (SSNPLO) Southern Shan State 9-1- 1994 
• မြန္ New Mon State Party (NMSP), Mon State 29-6-1995
• ကရင္ Democratic Karen Buddhist Army (DKBA) Karen State 1995 
• ရွမ္း Mongko Region Defence Army (MRDA), Shan State 1995 (Split from Myanmar National Democracy Alliance Army)
• ရွမ္း Shan State National Army (SSNA), Shan State 1995 
• ကရင္နီ Karenni National Defence Army (KNDA), Karen State 199 (Split from KNPP)
• ကရင္ Karen Peace Force (KPF), Karen State 1997 (Former 16th Battalion of the KNU
• ရခိုင္ကြန္ျမဴနစ္ Communist Party of Burma (Arakan Province) (CPB), Rakhine State 1997 
• မြန္ Mon Mergui Army (MMA), Mon State 1997 (Split from NMSP)
• ကရင္ KNU Special Region Group Toungoo (KNU), Bago Division 1997 
• ကရင္နီ Karenni National Progressive Party (KNPP), Kayah State 2005 (Ceasefire broke down within 3 months)
• ရွမ္း Shan State Army – South (SSA-South), Shan State 2006 
• ကခ်င္ New Democratic Army-Kachin (NDAK), Kachin State Ceasefires in Burma 2007 
• ကရင္ Kayan National Liberation Army (KNLA), Karen State 2007 (Former 7th Battalion of the KNU)
• ကရင္ Democratic Karen Buddhist Amy (DKBA) 3rd Brigade, Karen State 3-11- 2011 (Fighting resumed on 19-2-2012)
• ကရင္ Kaloh Htoo Baw armed group, Karen State 5-11- 2011 (Former DKBA)
• ခ်င္း Chin National Front (CNF), Chin State 8-1- 2012
• ကရင္ Karen National Union (KNU), Karen State 7-2- 2012
• ရွမ္း Restoration Council of Shan State (RCSS), Shan State 17-1- 2012 (Political arm of Shan State Army)
• ရွမ္း Shan State Progressive Party (SSPP), Shan State 28-1- 2012 (Political arm of the Shan State Army)
• မြန္ New Mon State Party (NMSP), Mon State 31-1-2012
• ကရင္နီ Karenni National Progressive Party (KNPP), Kayah State 6-3- 2012

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၃-၂-၂ဝ၁၅