Condom and STDs (ကြန္ဒြမ္) သံုးေပမဲ့ ကူးႏိုင္တဲ့ေရာဂါေတြ

လိင္ဆက္ဆံတာနဲ႔ ပါတ္သက္ၿပီး ေရာဂါကူးမကူး သိခ်င္လုိ႔ပါ။ Condom သုံးေပမယ့္ ေယာက္်ားမွာ ေပြးတုိ႔ ဝဲတုိ႔ ေပါက္ေနမယ္ဆုိရင္ မိန္းမမွာ ရာသီလာေနရင္ ကူးႏုိင္လားသိခ်င္ပါတယ္။ STDs ကုိ နာမလည္လုိ႔ ရွင္းၿပေစခ်င္ပါတယ္။ ဒီေမးခြန္းေလးကိုပဲ ထပ္ၿပီး ပုိနားလည္ေအာင္ ထပ္ရွင္းၿပေစလုိပါတယ္။ ဆက္ဆံတဲ့ မိန္းကေလးက ရာသီလာေနမယ္၊ ဆက္ဆံတဲ့ ေယာက္်ားေလးက Condom သုံးေပမယ့္ ကြန္ဒြမ္ မဖုံးတဲ့ေနရာ (ဥပမာ ေဝွးေစ့၊ ဆီးစပ္) တုိ႔မွာ ေပြး၊ ဝဲ၊ ညင္းတုိ႔ ေပါက္ေနမယ္ဆုိရင္ ကူးနိင္မလား ရွင္းရွင္းလင္းလင္း သိခ်င္ပါတယ္။

1. အမ်ိဳးသမီးမွာ ရာသီလာေနတာေၾကာင့္ ထူးျပီး ေရာဂါကူးတာမ်ိဳး မျဖစ္ႏိုင္ပါ။ ရာသီလာေနတယ္ဆိုတာ သူ႔သားအိမ္ အထဲက အတြင္းဆံုးအလႊာ ပ်က္စီးလို႔ ထြက္က်လာေနတဲ့ ေသြးသာျဖစ္တယ္။ ဒီအခ်ိန္မို႔ ထူးျပီးကူးစရာမရွိပါ။ တခုေတာ့ရွိတယ္ ဒီအခ်ိန္မ်ိဳးမွာသံုးတဲ့ အခုအခံ Diaper က သန္႔ရွင္းမႈ နည္းရင္ေတာ့ ပိုးဝင္လာႏိုင္တယ္။

2. Condom (ကြန္ဒြမ္) က လိင္ဆက္ဆံခ်ိန္မွာထြက္တဲ့ အရည္ေတြထဲမွာပါေနမဲ့ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ႏိုင္ၾကတဲ့ ေရာဂါေတြကိုသာ အကာအကြယ္ေပးႏိုင္တယ္။

3. (ကြန္ဒြမ္) က က်ားလိင္တံကိုသာ ဖံုးတာမို႔၊ က်ားကေနမ၊ မကေနက်ား၊ က်ားကေနက်ား၊ STDs လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ ေရာဂါေတြကို မကူးေစႏိုင္ပါ။ ဒါေပမဲ့ (ကြန္ဒြမ္) ဖံုးမထားတဲ့ ေနရာေတြမွာ တျခား ကူးစက္ေရာဂါ ရွိေနရင္ေတာ့ အကာအကြယ္ မေပးႏိုင္ပါ။

4. ေယာက္်ားေတြေရာ မိန္းမေတြမွာပါ ရွိေနႏိုင္တဲ့ STDs ေတြ -
• HIV/AIDS အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ-ေအအိုင္ဒီအက္စ္၊
• Genital warts လိင္လမ္း-ၾကြက္ႏို႔၊
• Gonorrhea ဂႏိုရီးယား၊
• Hepatitis B အသဲေရာင္ ဘီ၊
• Syphilis ဆစ္ဖလစ္၊
• Herpes ေရယံုေရာဂါ။

5. အမ်ိဳးသမီးမွာသာ ရွိေနႏိုင္တဲ့ STDs ေတြ -
• Yeast infection (Candidiasis) (Monilia, Thrush) (ရိစ္) ေၾကာင့္ ေမြးလမ္းေၾကာင္းေရာင္ရင္ အျဖဴေရာင္ ျပစ္တဲ့ (ခ်ိစ္) လို ဆင္းတယ္။ အလြန္ယားၿပီး၊ မိန္းမကုိယ္ နီေနမယ္။ နာမယ္။ ဆီးေအာင့္မယ္။
• Cervicitis သားအိမ္အဝ ေရာင္ေနရင္ ဆီးစပ္နာမယ္။ ခပ္ခြ်ဲခြ်ဲ ႏွင့္ ျပည္လိုဆင္းမယ္။ သားအိမ္အဝ ထိရင္ လိင္ဆက္ဆံရင္ နာမယ္။
• Chancroid (ရွိန္ကာ႐ြိဳက္) သားအိမ္အဝမွာ အနာျဖစ္ရင္ ထိရင္နာမယ္။ လိင္အဂၤါမွာ အနာ-အႀကိတ္ ေပၚမယ္။ ေပါင္ၿခံက အႀကိတ္ေတြ ေရာင္လာတယ္။
• Chlamydial infection (ကလင္ဒါမိုင္စင္) ေမြးလမ္းေၾကာင္း ေရာင္ေနရင္ လိင္အဂၤါေတြမွာ အနာျဖစ္မယ္။ အနာ ဆိုေပမဲ့ မနာဘူး။ ေပါင္ၿခံမွာ တက္ေစ့ေတြ ေရာင္လာမယ္။ သားအိမ္အဝမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ဆင္းတာက ျပည္လိုေနတယ္။ နဲနဲဝါမယ္။ မီးခိုးေရာင္၊ ခပ္စိမ္းစိမ္း အေရာင္လဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အျမွဳတ္လိုလဲ ရွိတတ္တယ္။ ယားမယ္။ အနံ႔ဆိုးတယ္။ ေသြးနဲနဲလဲ စြန္းႏိုင္တယ္။ ဆီးခဏခဏ သြားခ်င္ၿပီး ဆီးေအာင့္တယ္။ အတြင္းအဂၤါေတြအထိ ေရာက္ႏိုင္တယ္္။ ဒီအခ်ိန္မွာ လိင္ဆက္ဆံရင္ နာမယ္။
• Bacterial Vaginosis (Hemophilus, Gardnerella) ဗက္တီးရီးယားေၾကာင့္ ေမြးလမ္းေၾကာင္း ေရာင္ျခင္း ခပ္က်ဲက်ဲ၊ ၾကည္တဲ့ ျဖဴဝါတဲ့ အနံ႔ဆိုးတဲ့ အရည္ဆင္းတယ္၊ ယားမယ္၊ လိင္ဆက္ဆံ ၿပီးရင္ ပိုဆိုးတယ္။
• Gonorrhea ဂႏိုးရီးယား ျဖစ္ေနရင္ အျဖဴဆင္းမယ္။ ျပည္လိုဆင္းမယ္။ ဆီးက ပန္းထြက္သလို သြားတယ္။ ၾကားရက္ ေသြးဆင္းတာ ျဖစ္တတ္ေသးတယ္။ ဆက္ဆံရင္လဲ နာမယ္။
• Pelvic Inflammatory Disease (PID) တင္ပါးဆံုအတြင္း အဂၤါေတြေရာင္ေနရင္ နဲနဲဖ်ားမယ္။ ျပည္ ဒါမွမဟုတ္ ခပ္ခြ်ဲခြ်ဲဆင္းမယ္။ လိင္ဆက္ဆံရင္ နာမယ္။ ဗိုက္ေအာက္ပိုင္းေနရာ နာမယ္။
• Trichomoniasis (ထြိဳင္ကိုမိုးနပ္) ေမြးလမ္းေၾကာင္း ေရာင္ေနရင္ အေနအထိုင္ခက္ၿပီး၊ အျဖဴ (အျမွဳတ္) ဆင္းမယ္။ ေမြးလမ္း၊ မိန္းမကိုယ္ နီမယ္။ စိမ္းဝါတဲ့ အနံ႔ဆိုးတဲ့ အရည္ဆင္းမယ္၊ ယားတယ္။

6. လိင္ဆက္ဆံတာကို လိင္အဂၤါေတြကိုသာမက စဥ္းစားရမွာေတြ အမ်ားၾကီး ရွိပါေသးတယ္။ ကူးစက္ေရာဂါ အမ်ိဳးစံုဟာ ကူးစက္ႏိုင္တဲ့ လမ္းေတြကလဲ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ အတူတူ ထိကပ္၊ ေပြ႔ဖက္စသျဖင့္ နီးစပ္မႈေတြ ေၾကာင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ အမ်ားၾကီးရွိတယ္။
• Transmission by direct contact ကိုယ္အဂၤါ တိုက္ရိုက္ ထိေတြ႔မႈေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ကူးစက္ေရာဂါေတြ။
- Yeast infections အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ (ဗဂ်ိဳင္းနား) ဟာ မိႈေရာဂါအတြက္ ေနရာေကာင္း ျဖစ္တယ္။ ေယာက္်ားေတြရဲ႕ ကပ္ပဲ့အိတ္ နဲ႔ လိင္တံ ေတြမွာလဲ ျဖစ္တယ္။ Tinea Corporis or Tinea Circinata (Ringworm) ေပြး၊ Tinea Cruris (Jock Itch) ေပြးတမ်ိဳး၊ Tinea Versicolor (Pityriasis Versicolor) ညွင္း။ Tinea Manuum & Tinea Pedis (Athlete's Foot) အားကစားသမား ေျခေထာက္၊
- အေရျပားမွာ ဗက္တီးရီးယားေၾကာင့္ ျဖစ္ရတဲ့အနာ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ Impetigo, Folliculitis, Furunculosis, Carbunculosis, Ecthyma, Erysipelas, Cellulitis, Necrotizing Fasciitis
- Syphilis ဆစ္ဖလစ္ (ဒီနည္းက ရွားတယ္)၊
- Warts ၾကြက္ႏို႔၊
- Leprosy လက္ပရိုစီ-အနာၾကီးေရာဂါ။

• Oral Sexual Transmission ပါးစပ္သံုး လိင္ဆက္ဆံရာကေန Herpes simplex virus 1 ေရယံု ဗိုင္းရပ္စ္ အမ်ိဳးအစား (၁) ကူးစက္ႏိုင္တယ္။

• Droplet contact ေသးငယ္လွတဲ့ အမံႈအမႊားေလးေတြကေန ကူးတဲ့ေရာဂါေတြ၊ Bacterial Meningitis ဗက္တီးရီးယား-ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္၊ Chickenpox ေရေက်ာက္၊ Common cold အေအးမိ၊ Influenza တုပ္ေကြး၊ Mumps ပသိေရာင္၊ Strep throat လည္ေခ်ာင္းနာ၊ Tuberculosis တီဘီ၊ Measles ဝက္သက္၊ Rubella ဂ်ာမန္-ဝက္သက္၊ Whooping cough ၾကက္ညွာ-ေခ်ာင္းဆိုး။

• Airborne transmission ေလကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ၊ Anthrax ေဒါင့္သန္းေရာဂါ၊ Chickenpox ေရေက်ာက္၊ Influenza တုပ္ေကြး၊ Measles ဝက္သက္၊ Pertussis ၾကက္ညွာ-ေခ်ာင္းဆိုး၊ Smallpox ေက်ာက္ၾကီး၊ Tuberculosis တီဘီ။

• Fecal-oral transmission စအို-ပါးစပ္လမ္းက ကူးစက္ေရာဂါေတြ၊ Giardiasis ဝမ္းပ်က္ေရာဂါ၊ Hepatitis A အသဲေရာင္ အသားဝါ ေအ၊ Hepatitis E အသဲေရာင္ အီး၊ Rotavirus ဝမ္းပ်က္ေရာဂါ၊ Shigellosis ဝမ္းကိုက္ေရာဂါ၊ Typhoid fever တိုက္ဖြိဳက္၊ Vibri- parahaemolyticus infections ဝမ္းပ်က္ေရာဂါ၊ Poliomyelitis ပိုလီယို၊ Cholera ကာလဝမ္း၊ Clostridium difficile ဝမ္းပ်က္ေရာဂါ၊ Cryptosporidiosis ဝမ္းပ်က္ေရာဂါ၊ Ascariasis သန္ေကာင္။

• Vector borne transmission ျခင္စတဲ့ ၾကားခံ-အေကာင္ေတြကတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ ေရာဂါေတြ။
- Chikungunya ျခင္ ကတဆင့္ကူးစက္တဲ့ (ဗိုင္းရပ္စ္) ေရာဂါ၊ ဆင္ျဖဴေတာ္တုပ္ေကြး၊
- Dengue fever ေသြးလြန္တုပ္ေကြး၊
- Eastern Equine Encephalitis (EEE) ျခင္ ကတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ ဦးေႏွာက္ (ဗိုင္းရပ္စ္) ေရာဂါတမ်ဳိး၊
- Epidemic polyarthritis ကပ္ေရာဂါျဖစ္တဲ့ အဆစ္နာေရာဂါတမ်ဳိး၊
- Japanese encephalitis စပါးခင္းျခင္ ကတဆင့္ကူးစက္တဲ့ ဂ်ပန္-ဦးေႏွာက္ေရာင္ေရာဂါ၊
- Kyasanur Forest disease သစ္ေတာရွိ ေမ်ာက္ ကတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ ေရာဂါ၊
- La Crosse encephalitis ျခင္ ကတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ ဦးေႏွာက္ေရာင္ (ဗိုင္းရပ္စ္) ေရာဂါ၊
- Leishmaniasis သဲျခင္မ ကတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ အေရျပား အနာေရာဂါ၊
- Loaiasis သရက္ပိုး ကတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ေရာဂါ၊
- Lyme disease သမင္ျခင္ေကာင္ ကတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ေရာဂါ၊
- Malaria ငွက္ဖ်ား၊
- Onchocerciasis ျခင္နက္ ကတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ မ်က္စိေရာဂါ၊
- Plague ႂကြက္သန္းကတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ ပလိပ္ကပ္ေရာဂါ၊
- Relapsing Fever သန္း၊ မွက္ ကတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ေရာဂါ၊
- St. Louis encephalitis ျခင္ကတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ ဂ်ပန္-ဦးေႏွာက္ေရာင္နဲ႔ ဆင္တဲ့ေရာဂါ၊
- Venezuelan equine encephalitis ျခင္ ကတဆင့္ကူးစက္တဲ့ (ဗိုင္းရပ္စ္) ဦးေႏွာက္ေရာင္ေရာဂါ တမ်ဳိး၊
- West Nile fever ျခင္ ကတဆင့္ကူးစက္တဲ့ ဂ်ပန္-ဦးေႏွာက္ေရာင္ႏွင့္ ဆင္တဲ့ေရာဂါ၊
- Western equine encephalitis ျခင္ကတဆင့္ကူးစက္တဲ့ ဦးေႏွာက္ေရာင္ေရာဂါ၊
- Yellow fever ျခင္ ကတဆင့္ကူးစက္တဲ့ (ဗိုင္းရပ္စ္) အဖ်ားေရာဂါတမ်ဳိး၊

အစိုးရိမ္မၾကီးေစလိုပါ။ ေဆးစာမွာ ျပည့္စံုေအာင္ ေရးတာပါ။ သတိထားဆင္ျခင္၊ ၾကိဳတင္ကာကြယ္ ႏိုင္တာေတြသာ ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါ အမ်ားဆံုးကလည္း ျဖစ္လာရင္ ကုသလို႔ရတာေတြမ်ားတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ