TB Medicines Side Effects (တီဘီ) ေဆးေတြ နဲ႔ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ

၁။ ဆရာ ကၽြန္ေတာ္္သားမွာ တီဘီေရာဂါရွိေနတယ္လုိ႔သိရပါတယ္္။ ကေလးက ၂ ႏွစ္နဲ႔ ၂ လရွိပါၿပီဆရာ။ တီဘီေဆး တုိက္ရမယ္လုိ႔ေျပာပါတယ္။ တီဘီေဆးေတြက ၿပင္းတယ္လုိ႔ၾကားဘူးပါတယ္ဆရာ။ တီဘီေဆးေတြရဲ႕ ေကာင္က်ဳိး ဆုိးက်ဳိးေလးေတြ သိခ်င္ပါတယ္ဆရာ။

၂။ က်ေနာ့္ရဲ႕သားႀကီးဟာ အခုခ်ိန္မွာ ကေလးတီဘီေရာဂါေဆးေသာက္သံုးေနရပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔က ႕႕႕႕႕ မွာ ေနပါတယ္။ ဒီကေလးဟာက်ေနာ့္ရဲ႕သားဦးပါ။ ၅ နွစ္ခြဲရွိပါျပီ။ သူ ၃ နွစ္သားေလာက္ထိ ဝဝကစ္ကစ္နဲ႔ ခ်စ္စရာေကာင္းျပီး ေနာက္ပိုင္းနွစ္ေတြမွာ မႀကာခဏေခ်ာင္းဆိုး နွာေစးျဖစ္ျပီး ပိန္လာပါတယ္။ ေတာ္ေတာ္ေလးဂရုစိုက္တဲ႔ႀကားက ၅ နွစ္သားအထိ လိုအပ္တဲ့ အေလးခ်ိန္မတက္လာတဲ့အတြက္ အထူးကုဆရာဝန္ႀကီးနဲ႔ၿပေတာ့ လည္ပင္းဘယ္ညာက အႀကိတ္ေလးေတြရယ္ ဓါတ္မွန္ေပၚက အျဖဴေရာင္အဆုတ္အႀကိတ္ေတြရယ္ ေသြးျဖဴဥမ်ားတယ္လို႔ ေသြးစစ္ခ်က္ရယ္ အားလံုးေပါင္းလို႔ ကေလးတီဘီ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ပထမႏွစ္လမွာ Parazinamide 500 ၃ စိတ္၊ Lungracin 150 ၁ ေတာင့္၊ Isoniazid 100 ၁လံုးခြဲတိုက္ရပါတယ္။ ကိုယ္ေလးခ်ိန္ 16.5 kg ကေန 17.5kg ေနာက္လမွာ 18.3kg ျဖစ္လာပါတယ္ခင္ဗ်ာ။ ဒီေဆးေတြကအရမ္း ျပင္းလားခင္ဗ်ာ။ ၆ လတိုက္ျပီးရင္ လည္ပင္းနဲ႔ အဆုတ္က အက်ိတ္ေတြ လံုးဝေပ်ာက္နိုင္ပါသလားခင္ဗ်ာ။ ဒီေရာဂါႀကီးက ႀကီးလာရင္ ျပန္ျဖစ္နိုင္ပါသလားခင္ဗ်ာ။ အရပ္မရွည္နိင္ေတာ့ဘူးတို႔ အသားနီမဲမယ္တို႔ မွတ္ဥာဏ္ထိတယ္တို႔ ဆိုတာဟုတ္ပါသလားခင္ဗ်ာ။ သူ႔ညီမေလးကို ကူးနိုင္သလားခင္ဗ်။

၃။ ကြ်န္ေတာ့္ေကာင္းမေလး အဆုတ္မွာ  ဓါတ္မွန္ရိုက္တာ အဆုတ္မွာ Spot ေတြ႔လို႔ သလိပ္စစ္ပါတယ္ခင္ဗ်ား။ သလိပ္မွာေတာ့မေတြ႔ပါဗ်ား။ TB ေဆးေတာ့ေသာက္ရပါတယ္။ သလိပ္မွာပိုး မေတြ႔ရင္ မကူးစက္ဘူးလား၊ ကူးစက္ပါလား ခင္ဗ်ား။

ေဆးေတြေၾကာင့္ အသားအေရအေရာင္ေျပာင္းႏိုင္ပါတယ္။ ေဆးအရွိန္ကုန္ရင္ ရင္းစားျပန္ရမယ္။ သူမ်ားကို မကူးစက္ပါ။ ျဖစ္ထားတဲ့အက်ိတ္ဟာ လံုးဝ ေပ်ာက္မသြားတာလဲရွိႏိုင္တယ္။ ပိုးေတြေသသြားဘို႔သာ ေဆးေတြကလုပ္ေပးတယ္။ အက်ိတ္ၾကီးလာတာက ေရာဂါကိုတုန္႔ျပန္မႈအရျဖစ္တာပါ။ အနာေပ်ာက္ေပမဲ့ အမာရြတ္က်န္ေနရစ္တဲ့သေဘာ က်န္ေနႏိုင္တယ္။ ခြဲထုတ္ခ်င္လဲရတယ္။ ဆရာဝန္နဲ႔ တိုင္ပင္ပါ။ ေဆးပါတ္လည္ေအာင္တိုက္ရင္ ေနာင္မွာ ျပန္မျဖစ္ပါ။

သလိပ္မွာပိုးမေတြ႔ရင္ သူမ်ားကိုမကူးေစပါ။ ေဆးေတြကို တိတိက်က်ေသာက္ရပါမယ္။ ေပ်ာက္ပါတယ္။ (တီဘီ) ေရာဂါဟာ သူ႔အလိုလို မေပ်ာက္ပါ။ ေဆးမကုဘဲေနရင္ ေရာဂါနဲ႔ ေသဆံုးႏိုင္တယ္။ ေဆးကို မွန္မွန္ မေသာက္ရင္လဲ သက္သာယံုေတာ့ ရွိမယ္၊ ေရာဂါျပန္ျဖစ္ျပီး ေဆးကုဘို႔ မလြယ္တာျဖစ္လာမယ္။ (တီဘီ) ေရာဂါကို ပိုးေသေဆးေတြ တမ်ိဳးမက သံုးရတယ္။ (တီဘီ) ပိုးကေန ေဆးမယဥ္ေစဘို႔ ရည္ရြယ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၆ လကေန ၉ လ အထိ ေပးရတာမ်ားျပီး တခ်ိဳ႕ကို ၁၂ လအထိ ေပးရတယ္။ (တီဘီ) ေဆးေတြဟာ တျခား ေဆးေတြနဲ႔စာရင္ စိတ္ခ်ရတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြေတာ့ ေသျခာေပါက္ရွိပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က သာမန္ျဖစ္ျပီး တခ်ိဳ႕ကေတာ့ ပိုဆိုးတယ္။ ေဆးေတြက တကယ္စြမ္းပါတယ္။

(တီဘီ) ေဆးေတြရ့ဲ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ
• အစာစားခ်င္စိတ္နည္းမယ္၊
• ပ်ိဳ႕မယ္၊ အန္မယ္၊
• ကိုယ္ပူမယ္၊ (၃ ရက္မကဖ်ားႏိုင္တယ္)
• ဗိုက္ေအာင့္မယ္၊
• လက္ေခ်ာင္း-ေျခေခ်ာင္းေတြ နဲ႔ ပါးစပ္ေနရာတဝိႈက္မွာ က်င္မယ္၊ ထံုမယ္၊
• အေရျပားမွာ အနီစက္ေတြေပၚမယ္၊
• ေသြးထြက္လြယ္မယ္၊
• အဆစ္ေတြနာမယ္၊
• ေခါင္းမူးမယ္၊
• မ်က္စိၾကည့္ရတာ မေကာင္းျဖစ္မယ္၊
• နားထဲ အသံေတြမည္ေနမယ္၊ နားအၾကားမေကာင္းျဖစ္လာမယ္။
• ဆီး၊ တံေတြး နဲ႔ မ်က္ရည္ေတြ ဝါမယ္။ ကိုယ္အတြင္းထဲက အရည္ေတြလဲ ဝါေနမယ္၊
• ေနရာင္ဒဏ္ကို မခံႏိုင္ျဖစ္မယ္၊ Sunscreen သံုးပါ။
• Rifampin ေဆးနဲ႔ ကိုယ္ဝန္တားေဆး တြဲေသာက္ရင္ ဒါမွမဟုတ္ ကိုယ္ဝန္တား-အေရျပားေအာက္ ထားရတဲ့ေဆးေခ်ာင္း သံုးရင္ ကိုယ္ဝန္တားေစတဲ့အစြမ္း နည္းေစမယ္။
• Rifampin ေဆးနဲ႔ Methadone ေဆး တြဲေသာက္ရင္ ေဆးျဖတ္လကၡဏာေတြ ပိုမ်ားေစတယ္။
• TB (တီဘီ) ေဆးေသာက္ေနရင္ အရက္မေသာက္ရပါ။

Streptomycin, Ethambutol, Pyrazinamide, Rifampin နဲ႔ Isoniazid (INH) ေဆးေတြကို အမ်ားဆံုး သံုးတယ္။
• Streptomycin ထိုးေဆးက Ototoxicity နားကိုထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ အသက္ၾကီးသူေတြနဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ သိပ္မေကာင္းရင္ သိတာမယ္။ နားထဲမွာ အသံတဝီဝီ မည္ေနမယ္။ ဆီးနည္းမယ္။ ဆီးထဲမွာ အနယ္ပါတတ္တယ္။ အေရျပား အနီစက္ေတြ ထြက္ႏိုင္တယ္။ ေဆးျဖတ္ရင္ ျပန္ေကာင္းပါတယ္။
• Ethambutol ကေန မ်က္စိကို ဒုကၡေပးႏိုင္တယ္။ Optic neuritis ေခၚတယ္။ ေဆးျဖတ္ရင္ ျပန္ေကာင္းပါတယ္။ အဖ်ားပိုင္းေနတဲ့ အာရံုေၾကာေတြထိခိုက္လို႔ ထံုတာ-က်င္တာျဖစ္မယ္။
• Pyrazinamide ကေနလဲ အသဲကို အနည္းနဲ႔အမ်ား ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ အဆစ္နဲ႔ ၾကြက္သားေတြနာမယ္။ ဆိုးလွတာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ေဂါက္ေရာဂါ ရွိရင္ေတာ့ ပိုဆိုးႏိုင္တယ္။
• Rifampin ကေနလဲ အသဲကို အနည္းနဲ႔အမ်ား ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဝါတာေတြျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရက္မေသာက္ရတာျဖစ္တယ္။
• Isoniazid ကေနလဲ အသဲကို အနည္းနဲ႔အမ်ား ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဝါတာေတြျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရက္မေသာက္ရတာျဖစ္တယ္။

ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြရွိေပမဲ့ ေဆးေတြကို စနစ္တက်ေသာက္ရပါမယ္။ ေပ်ာက္ပါတယ္။ ေဆးဝါးေဗဒအရသာ စံုေစ့ေအာင္ေရးရတာပါ။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ