System အျပစ္ = စနစ္

Hayman Nyinyi ဆရာအခ်ိန္ရရင္ေျဖေပးပါဦးေနာ္။ အခုျမန္မာျပည္မွာ ဆရာဝန္အထူးကုေတြနဲ႔ ဆရာဝန္ငယ္ေတြၾကားမွာ လူနာေတြ ေျမစာပင္ျဖစ္ေနၾကပါတယ္။ ဆရာဝန္ႀကီးက ဒီေဆးေသာက္ျပီးရင္ တသက္လံုးေသာက္ေပါ့။ ဥပမာေျပာရရင္ ေသြးတိုးလူနာေပါ့ဆရာ။ ငယ္တဲ့ဆရာဝန္ၾကေတာ့ ၇ ႏွစ္ ၈ ႏွစ္စြဲေသာက္တာမေကာင္းဘူး။ တျခားေဆးဖက္ဝင္အပင္က ထုတ္တဲ့ herbal အမ်ိဳးအစားနဲ႔အစားထိုးေပါ့ဆရာ။ လူနာမွာ ဘာလုပ္ရမွန္းမသိေတာ့ဘူးေပါ့ဆရာ။ ဆရာ့အေနနဲ႔ ဒါကို ဘယ္လိုျမင္ပါလဲ။ တကယ္ျဖစ္သင့္တာက ဘယ္လိုပံုစံလဲ။ ဆရာဝန္အထူးကုေတြက ဒီမွာ ၁ နာရီအတြင္း ႐ွိသမ်ွ လူနာ အကုန္ၾကည့္ေတာ့ လူနာေျပာတာနားေထာင္ဖို႔ အခ်ိန္မရဘူးဆရာ။ ဆရာဝန္ႀကီးအားလံုးကိုမဆိုလိုေပမယ့္ အမ်ားစုကေတာ့ျဖစ္ေနတယ္။ ႏွလံုးဆရာဝန္က သူ႔ေရာဂါကုဖို႔ပဲ။ လူနာကဆီးခ်ိဳလဲျဖစ္ေနတယ္။ ဆီးခ်ိဳေဆး သူမၾကည့္ေတာ့ဘူး။ လူနာမွေဆးေတြမ်ားျပီး ေဆးတထုပ္နဲ႔ ဘာလုပ္ရမွန္းမသိေတာ့ဘူးျဖစ္ၾကတယ္။ ဆရာ့အျမင္ ေဆးကုသမႈေတြ ဘယ္လိုလုပ္ဖို႔လိုလဲ။ လူနာအတြက္ ဒုကၡမျဖစ္ဖို႔ က်င့္ဝတ္ေတြလိုက္နာဖို႔လိုေနျပီလား။ လူနာကို အခ်ိန္ေပးမႈအားနည္းတာက ဘယ္လိုဆိုးက်ိဳးေတြျဖစ္ေစလဲဆရာ။ လူနာနဲ႔ဆရာဝန္ဆက္ဆံေရးအားေကာင္းဖို႔ ႏွစ္ဖက္လံုးက ဘာေတြလုပ္သင့္လဲဆရာ။ ေက်းဇူးျပဳျပီးေျဖေပးပါဦးေနာ္ဆရာ။

ဟုတ္။ အထူးကုဆရာဝန္တြနဲ႔ ငယ္တဲ့ဆရာဝန္ေတြၾကားမွာ မငယ္တဲ့ရိုးရိုးဆရာဝန္ ကြ်န္ေတာ္ပါ ဝင္ေျပာရင္ေတာ့ ပိုျပီး ရႈတ္ေထြးေတာ့မယ္ထင္တယ္။ ေျပာရမွာပါပဲ။ (က) အေျခခံအခ်က္ကေတာ့ တသမတ္တည္းယူဆတာ မွားတတ္တယ္။ တသက္လံုးေသာက္ပါ၊ စြဲမေသာက္နဲ႔ဆိုတာ ႏွစ္ခုလံုးက အစြန္းမလြတ္ပါ။

ေမးခြန္းထဲက ဥပမာေကာင္းပါတယ္။ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳစတဲ့ေရာဂါေတြဟာ အရွင္းေပ်ာက္ေစတဲ့ေဆး မရွိေသးပါ။ အဲတာေၾကာင့္ တသက္လံုးလိုတယ္လို႔ေျပာရတာျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ တိက်ေအာင္ေျပာပါရေစ။

(၁) ေသြးတိုး
ေသြးတိုးကိုကုသနည္းမွာ ေဆးေပးနည္းတခုတည္းမဟုတ္ပါ။ ေဆးကိုပဲေျပာၾကရင္ ေသြးတိုးက်ေဆး အမ်ိဳးအစားေတြက မ်ားတယ္။ ဆီးသြားေစတဲ့ေဆးအုပ္စု၊ (ဘီတာ-ဘေလာ့ကား) အုပ္စု၊ (ေအစီအီး-အင္ဟဘစ္တာ) အုပ္စု၊ (ေအအာရ္ဘီ) အုပ္စု၊ (စီစီဘီ) အုပ္စု၊ (အာလ္ဖါ-ဘေလာ့ကား) အုပ္စု။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေသြးက်ေဆး တမ်ိဳးမက ေရာေပးပါတယ္။ ႏွလံုးမေကာင္းရင္၊ ေက်ာက္ကပ္မေကာင္းရင္၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေနရင္ ေဆးအတြဲတမ်ိဳး။ ႏွလံုးခုန္ျမန္ေနသူမ်ားေနသူေတြကို တမ်ိဳး။ ကိုယ္ေရာင္ေနရင္ တမ်ိဳး။ ကိုယ္ဝန္ ေသြးဆိပ္တက္ေရာဂါျဖစ္ေနရင္တမ်ိဳး။ ေသြးတိုးမ်ားလြန္းေနရင္တမ်ိဳး။ အေရးေပၚအေျခအေနမွာတမ်ိဳး။

လူနာတဦးကို ဒီေဆးတသက္လံုးသာေသာက္ေတာ့လို႔ မေျပာတာ မမွန္ပါ။ BP ေသြးဖိအားဆိုတာ မိနစ္တိုင္း တက္လိုက္ က်လိုက္ရွိတယ္။ အဲတာေၾကာင့္ ေဆးအတိုးအေလွ်ာ့လိုတယ္။ ေဆးေတြမွာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြရွိတယ္။ အဲတာေတြကို ခံစားၾကရတာ တေယာက္နဲ႔တေယာက္မတူပါ။ ဒီေဆးကိုခံႏိုင္ရည္မရွိျဖစ္လာရင္ ေနာက္ေဆးကို ေျပာင္းေပးရတယ္။ တေယာက္တည္းမွာလည္း တသမတ္တည္းမဟုတ္ျပန္ပါ။ ပဌမေဆးနဲ႔ ေသြးတိုးက ထင္သေလာက္ မက်ရင္ ေနာက္ေဆးေျပာင္းရမယ္။ တတိယအၾကိမ္၊ စတုတၳအၾကိမ္ စသျဖင့္ ေျပာင္းရတာလည္းရွိႏိုင္တယ္။

(၂) ဆီးခ်ိဳ
ေသြးဖိအားလိုပဲ ေသြးထဲကသၾကားဓါတ္ဟာ ေျပာင္းေနတယ္။ အစားအေသာက္တခုဝင္တာနဲ႔ တက္မယ္။ အစားအေသာက္မွားတာနဲ႔ အမ်ားၾကီးတက္မယ္။ အဲေတာ့ ေဆးကို အတိုး-အေလွ်ာ့လုပ္ရမယ္။ ဆီးခ်ိဳမွာေတာ့ ေဆးေျပာင္းေပးရတာ နည္းတယ္။ ဒါေတာင္မွ Metformin ကိုအမ်ားဆံုးသံုးေပမယ့္ တျခားေဆးေတြလည္းရွိေသးတယ္။ Biguanides ေဆးအုပ္စု၊ Sulfonylureas ေဆးအုပ္စု၊ Thiazolidinediones ေဆးအုပ္စု၊ DPP-4 Inhibitors ေဆးအုပ္စု၊ Alpha-glucosidase Inhibitors ေဆးအုပ္စု၊ Bile Acid Sequestrants ေဆးအုပ္စု၊ Combination Pills ေဆးအတြဲမ်ား။

ေမးခြန္းထဲက စြဲမေသာက္သင့္ဖူးဆိုဟာ တိတိက်က်ေျပာရရင္ (စတီရြိဳက္) ေခၚ (ေကာ္တီဇုန္း) ပါတဲ့ေဆးေတြ ျဖစ္တယ္။ ထိုးေဆး၊ စားေဆး၊ လိမ္းေဆးေတြရွိတယ္။ သံုးတဲ့ေနရာ ေရာဂါေတြကလည္း အလြန္မ်ားတယ္။ တာရွည္သံုးရင္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ အေတာ္ဆိုးတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ တေလွၾကီးရွိတယ္။

(ခ) လူနာ-ဆရာဝန္ဆက္ဆံေရးအေၾကာင္းေတာ့ ေရးဘူးတယ္။ ေမးခြန္းမွာပါတာက အထူးကုဆရာဝန္ေတြမွာ အခ်ိန္နည္းတာျဖစ္တယ္။ အဲတာလည္း မွန္တယ္။ ဆရာဝန္ေတြကို အခ်ိန္မ်ားမ်ားေပးပါေျပာတဲ့နည္းက အေျဖမဟုတ္ျပန္ပါ။ ျမန္မာျပည္မွာကေန႔ျဖစ္ေနရတဲ့ ေဆးကုသမႈနည္းစနစ္မွာ လုိအပ္ခ်က္ေတြအမ်ားၾကီးရွိတယ္။ စာတပုဒ္ႏွစ္ပုဒ္ ေရးတာေတာင္မွ ျပည့္စံုမွာမဟုတ္ပါ။

(ဂ) နမူနာေလးတခုေတာ့ ေပးပါရေစ။ ကြ်န္ေတာ္ ျပီးခဲ့တဲ့ေသာၾကာေန႔မနက္အိပ္ရာအထကတည္းက ေခါင္းမူးေရာဂါ ျဖစ္တယ္။ ေဖေဖၚဝါရီလဆန္းတံုးက ညအခ်ိန္အေရးေပၚေဆးရံုသြားျပခဲ့တံုးကေပးတဲ့ေဆးေသာက္ေတာ့သက္သာတယ္။ ေဆးကုန္ေတာ့မွာမို႔ မေန႔က ဆရာဝန္ (ကိုယ့္အတြက္သတ္မွတ္ေပးထားျပီးျဖစ္တဲ့ဆရာဝန္) ကို ဖုန္းနဲ႔ရက္ခ်ိန္းယူေတာ့ ကေန႔မနက္ ၈ နာရီ ၁၅ မိနစ္မွာသြားျပရတယ္။ ေရာက္တာနဲ႔ သူနာျပဳက အေျခခံစစ္ေဆးတာေတြ (အေလးခ်ိန္ + ေသြးဖိအား + ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္း + အပူခ်ိန္ + အသက္ရွဴႏွဳန္း) ေတြလုပ္တယ္။ ေဆးမွတ္တမ္းေတြအားလံုး (ကြန္ျပဴတာထဲမွာ သိမ္းထားျပီး) ကို ျပန္ဖတ္ျပီး လိုတာကို ေမးတယ္။ ခဏေနေတာ့ ဆရာဝန္ေရာက္လာတယ္။ လိုတာေတြ စစ္ေမးတယ္။ သက္သာတယ္ဆိုတဲ့ေဆးကို ကြ်န္ေတာ့္ေရွ႕မွာတင္ ဆက္ေသာက္ဖို႔ ေဆးဆိုင္ကို (အီးေမးလ္) နဲ႔ပို႔လိုက္တယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာ ဘာမ်ားေမးခ်င္ေသလည္းလို႔ ဆရာဝန္ကေမးတယ္။

အိမ္ျပန္ေရာက္ျပီး နာရီဝက္ေလာက္ေနေတာ့ ေဆးဆိုင္ကေန ေဆးလာထုတ္လို႔ရျပီဆိုတဲ့ဖုန္းလာပါတယ္။ အခုစာေရးေနခ်ိန္မွာ အန္တီက သူ႔အတြက္ မေန႔ကတည္းက ေဆးလာထုတ္ပါဆိုတဲ့ ေသြးတိုးအတြက္ေဆးေရာ ကြ်န္ေတာ့ေဆးပါ ထုတ္လာခဲ့ျပီးပါျပီ။ အစကေနအဆံုး ပိုက္ဆံလည္းတျပားမွမကုန္ခဲ့ပါ။

စနစ္ညံ့တာမွန္သမွ် ျပင္ၾကရပါမယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၂၅-၈-၂ဝ၁၅