Uterine Fibroid (1) သားအိမ္အလံုး (၁)

ဒီေရာဂါကိုလည္း ႏွစ္ပတ္လည္ပို႔စ္အျဖစ္ေပၚတယ္။ မတင္ခဲ့ေပမဲ့ ေမးခြန္းလာလို႔ ျပန္တင္ပါရေစ။ ေမးခြန္းေတြမွာ ခြဲထုတ္လို႔ေရးရမွာကို ခြဲထုပ္လို႔ေရးသူ ၂ ေယာက္ပါတယ္။

၁။ ဆရာရွင့္ ရိုေသစြာျဖင့္စာေရးလိုက္ပါသည္။ ကၽြန္မသားအိမ္မွာ အသားအလံုးေၾကာင့္ သားအိမ္တခုလံုးဖယ္ထုတ္သင့္ မသင့္ဆရာႏွင့္ တိုင္ပင္ခ်င္လို႔ပါ။  19-September-2017 Bangkok မွာ overall ေဆးစစ္လိုက္တဲ့အခါ သားအိမ္တြင္ အသားအလံုးေျခာက္လံုး ေတြ႔ပါတယ္။ OG က BKK မွ Ultrasound result က CD အေခြႏွင့္ျဖစ္ေနလို႔ ျမန္မာျပည္မွာ ျပန္ရိုက္ခိုင္းပါတယ္။ 6th December 2017 မွာထပ္ရိုက္ပါတယ္။ OG က သားအိမ္ကို အကုန္ထုတ္ျပစ္ဖို႔ေျပာပါတယ္။ အလံုးကမ်ားျပီး ေနရာအေတာ္မ်ားမ်ားမွာရွိေနလို႔ အသက္ကလည္း ၄၅ ဆိုေတာ့ ထုတ္ခိုင့္ပါတယ္ရွင့္။ ေဆးစစ္ခ်က္ result from BKK, ရန္ကုန္တြင္ စစ္ထားေသာ Ultrasound ဓါတ္ပံု ႏွင့္ မွတ္တမ္းကိုလည္း တြဲေပးထားပါသည္ရွင့္။ တကယ္လို႔ ခြဲရမယ္ဆိုရင္လည္း OG ႏွင့္ ခြဲသင့္တာလား ခြဲစိတ္ specialist ႏွင့္ ခြဲရင္ ပိုေကာင္းပါသလား ဆရာ။

ေဆာရီး။ သားအိမ္အလံုးေတြရွိတယ္။ သားအိမ္ပါထုတ္သင့္တယ္။ အိုဂ်ီနဲ႔ခြဲသင့္။ တႏွစ္အတြင္းမွာ ေမးတဲ့သူေတြ အေတာ္မ်ားခဲ့တယ္။

၂။ ဆရာရွင့္ ကြ်န္မအသက္ ၂၇ နွစ္၊ ရန္ကုန္ကပါ။ အိမ္ေထာင္သက္ ၂ နွစ္နဲ႔ ၃ လ၊ ကေလးမရွိေသးပါ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မွ အလံုးရွိမွန္းသိလို႔ ကိုယ္ဝန္ေလးလေက်ာ္မွာ ပ်က္က်ခဲ့ပါတယ္။ ကိုယ္ဝန္ပ်က္က်ျပီး ၂ လအၾကာမွာ အာထြာေဆာင္း ရိုက္ျပီး ျပန္ျပေတာ့ ခုေနခြဲထုတ္ရင္ သားအိမ္ပါထုတ္ရမွာစိုးလို ့ ေဆးသံုးလေသာက္ခိုင္းပါတယ္။ အလံုးနဲနဲေသးေအာင္ ေစာင့္ၾကည့္မယ္ေျပာပါတယ္။ ခြဲစိတ္ရင္သားအိမ္ထုတ္လိုက္ရနိုင္လားဆရာ။ ကေလးအရမ္းလိုခ်င္ပါတယ္။ ေဆးမွတ္တမ္းေလးပါ ပို႔လိုက္ပါတယ္။ အမွားပါရင္ခြင့္လႊတ္ပါ။ဆရာက်န္းမာပါေစ။

၃။ မဂၤလာပါဆရာ သူငယ္ခ်င္းက အသက္ ၃၅ ႏွစ္။ ပထမဆုံး ကိုယ္ဝန္ပါ။ ေဖေဖၚဝါရီမွာ မဂၤလာေဆာင္ျပီး ဧျပီလမွာ ကိုယ္ဝန္ရတာပါ။ တားေဆး မသုံးပါ။ OG နဲ႔ျပေတာ့ ကိုယ္ဝန္နဲ႔အတူ သားအိမ္မွာ အလုံးႏွစ္လုံး ရွိေနတယ္လို႔ေျပာပါတယ္။ ကိုယ္ဝန္နဲ႔မို႔လို႔ ခြဲထုတ္ဖို႔ အဆင္မေျပဘူး လို႔သိရပါတယ္။ သေႏၶသားအတြက္ အႏၲရာယ္ရွိသလား သိခ်င္လို႔ပါဆရာ။ သူငယ္ခ်င္းကိုယ္စား ေမးေပးတာပါ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

၄။ ဆရာရွင့္ ကြၽန္မအသက္ ၃၁ပါ။ အိမ္ေထာင္သက္ ၂ႏွစ္၊ ကေလးမရိွပါ။ ကြၽန္မျမန္မာျပည္ကို ၉ ရက္တာ ခဏျပန္တုန္း သံုးလခံေဆးထိုးခဲ့ပါတယ္။ အေစာပိုင္းမွာလည္း ရာသီမလာခဲ့ပါဘူး အဲ့ဒီေနာက္ ရာသီမလာတာ အခုထိပါပဲ။ ဗိုက္ကလည္း နဂိုထက္ ပူေနပါတယ္။ ကိုယ္ဝန္ရတယ္ထင္ၿပီးေနလာခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္ ျပန္ေရာက္ေတာ့ ultrasound ပဲ ႐ိုက္ၾကည့္ ျဖစ္ပါတယ္။ အသားလံုးလို႔ ေျပာပါတယ္ရွင့္။ အဲ့ဒါ စိတ္ပူရပါသလား။ OG ျပရန္ အခက္အခဲမ်ား ရိွေနလို႔ ေမးရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္ ဆရာႀကီးရွင့္။ အခုဆိုရာသီမလာတာ ၇ လထဲ ျဖစ္ေနပါၿပီ။ ရာသီေသြးေပၚလာေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ သိခ်င္ပါတယ္။ အသားလံုးဆိုတာ အႏၲရာယ္ရိွလားလည္းသိခ်င္ပါတယ္ရွင့္။ ultrasound ပံုပါ ပို႔ေပးလိုက္ပါတယ္ရွင့္။

၅။ မဂၤလာပါဆရာ။ သားအိမ္မွာျဖစ္တဲ့ အလုံး-အက်ိတ္နဲ႔ပါတ္သတ္ျပီးေမးခြင့္ျပဳပါဆရာ။ နာမည္က ႕႕႕႕႕။ အသက္က ၂၄ ႏွစ္၊ အပ်ိဳ၊  ရန္ကုန္ကပါဆရာ။ သူတို႔ကုမၸဏီက ႏွစ္စဥ္ေဆးစစ္ေပးပါတယ္ဆရာ။ ႕႕႕႕႕ ေဆးရံုမွာပါ။ ၂၇-၁၂-၂၀၁၆ မွာ ထပ္စစ္ပါတယ္။ ယေန႔ ရံုးမွာ ႕႕႕႕႕ က ဆရာ၀န္အခ်ိဳ႕ကိုေခၚၿပီး ယခင္စစ္ထားတဲ့အေျဖကို ေျပာျပရွင္းျပပါတယ္။ အဲ့ဒီမွာ ပထမဆရာတေယာက္က သားအိမ္မွာ အလံုးေတြ႔တာကို အိုဂ်ီနဲ႔ျပဖို႔ေျပာပါတယ္။ ဆရာမတေယာက္ကို ထပ္ေမးေတာ့ ဘာမွမျဖစ္ဘူးလို႔ ေျပာပါတယ္ဆရာ။ ေဆးစာမ်ားကို တြဲေပးထားပါတယ္ဆရာ။

၆။ ဆရာရွင့္ အသက္က ၂၇ ႏွစ္ပါ။ ႕႕႕႕႕ မွာေနပါတယ္။ အိမ္ေထာင္က်တာ ၂ ႏွစ္ရွိပါၿပီ။ သားသမီးမရေသးပါဘူး။ အိမ္ေထာင္က်ၿပီးၿပီးခ်င္း Marvelon တားေဆးေသာက္ပါတယ္ ၈ လျပည့္ေတာ့ကေလးလိုခ်င္လို႔ရပ္လိုက္ပါတယ္ ဒါေပမယ့္ကေလးမရပါဘူး။ ဒီရက္ပိုင္းမွဗိုက္ေအာင့္လို႔ ultrasound ႐ိုက္ေတာ့ သားအိမ္ထဲမွာအလံုးေတြ႕ပါတယ္ ဘယ္လိုကုသမႈမ်ဳိးနဲ႔ ေကာင္းက်ဳိးဆိုးက်ဳိးမ်ားကို ေက်းဇူးျပဳၿပီးေျဖၾကားေပးေစလိုပါတယ္။

သားအိမ္အလံုး၊ သားအိမ္အက်ိတ္ဆိုတာကို ေရာဂါေဗဒအရ Leiomyoma ေခၚတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ Myoma လို႔ေခၚတာ မ်ားတယ္။ အေမရိကမွာ Fibroid ေခၚၾကတယ္။ အတူတူပါပဲ။ အရြယ္အစားငယ္ေသးတာကို Uterine cyst သားအိမ္ေရအိတ္လို႔လည္းေခၚတယ္။ ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ အလံုးအက်ိတ္ျဖစ္တယ္။ ကေလးမရတာ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ တလံုးတည္းေရာ အမ်ားၾကီးပါ ျဖစ္ေနႏိုင္တယ္။ အရြယ္အစားလဲ ေသးေသးေလးကေန ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနသလား ေအာက္ေမ့ရေလာက္ေအာင္ ၾကီးႏိုင္တယ္။ မ်ိဳးပြါးလို႔အေကာင္းဆံုးအရြယ္မွာ အိမ္ေထာင္မက်ေသးသူ၊ အိမ္ေတာင္ျပဳလည္း သားသမီး မယူေသး-မရေသးသူေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ အသက္ ၅ဝ ေက်ာ္လာရင္ ၇ဝ-၈ဝ% ရွိၾကတယ္။ ပံုမွန္ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ေနသူေတြမွာ သားအိမ္အလံုး အျဖစ္နည္းတယ္။ လူကဝေနရင္လဲ ပိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။

ေရာဂါလကၡဏာေတြ
ဖိအားသက္ေရာက္ျခင္း၊ တခ်ိဳ႕မွာ အထဲမွာ ရွိေနေပမဲ့ ရွိလို႔ရွိမွန္းမသိဘူး။ တခ်ိဳ႕မွာ အလံုးကေန ဖိေနလို႔ ခံစားရတာေတြ ရွိႏိုင္တယ္။ ဆီးအိမ္ကို ဖိေနရင္ ဆီးခဏခဏ သြားခ်င္ေနမယ္။ အစာေဟာင္းအိမ္ကို ဖိေနရင္ ဝမ္းခ်ဳပ္တာ၊ အဲဒီေနရာက နာတာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ခါးနာႏိုင္တယ္။ သိပ္ၾကီးလာရင္ အစာအိမ္ကိုဖိမယ္။

ရာသီမမွန္ျဖစ္ျခင္း၊ လူတိုင္းမဟုတ္ပါ။ အလံုးက သားအိမ္ရဲ႕ အတြင္းဆံုး အလြာမွာ ကပ္ေနလို႔ အတြင္းဆံုး မ်က္ႏွာျပင္ ဧရိယာ က်ယ္ေနရင္ ရာသီဆင္းစရာ ေနရာ ပိုက်ယ္ေနလို႔ ရာသီဆင္းတာ မ်ားမယ္။ အလံုးက အျပင္ေနရာမွာဆိုရင္ ၾကီးေပ-မ်ားေပမဲ့ ရာသီကပံုမွန္ျဖစ္မယ္။

Endometriosis သားအိမ္ေရာဂါတခုနဲ႔ ခြဲျခားရမယ္။ သားအိမ္ရဲ႕ အတြင္းဆံုးအလႊာက တစ္ရွဴးေတြ တျခားေနရာေတြမွာ ေရာက္ေနတာကို ေခၚတယ္။ ရာသီလာခ်ိန္မွာ သူမ်ားထက္ပိုနာသူေတြ ဒီေရာဂါ ၂ ခုထဲက တခုရွိေနႏိုင္တယ္။

ဘာလို႔ျဖစ္သလဲ မသိၾကပါ။ အီစထိုဂ်င္နဲ႔ ပရိုဂ်က္စတီရုန္းေဟာ္မုန္းေတြကိုဘဲ ထင္ေၾကးေပးတယ္။ အပ်ိဳျဖစ္ေစာသူေတြ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ကြ်န္ေတာ့္ ကိုယ္ေတြေလ့လာမႈမွာ အပ်ိဳၾကီးေတြ၊ အိမ္ေထာင္က်ေပမဲ့ ကေလး မရေသးသူေတြမွာ ပိုျဖစ္တာကို အေမရိကန္ ဆရာဝန္ေတြကေတာ့ အဲလိုေထာက္ျပတာ မေတြ႔ရပါ။

အမ်ိဳးအစားေတြ
- Intramural fibroids အမ်ားဆံုးေတြ႔ရတယ္။ သားအိမ္နံရံထဲမွာျဖစ္တယ္။ ၾကီးတာမ်ားတယ္။
- Subserosal fibroids သားအိမ္အဖံုးလႊာ ေအာက္နားမွာျဖစ္တယ္။ ရာသီပံုမွန္သာျဖစ္တယ္။ အထဲမွာ ကိုယ္ဝန္ယူလဲ စိုးရိမ္စရာနည္းတယ္။ ေရွ႕ကဆီးအိမ္၊ ေနာက္က အစာေဟာင္းအိမ္ေတြအေပၚ ဖိအားသက္ေရာက္တာ ခံရႏိုင္တယ္။
- Submucosal fibroids သားအိမ္အတြင္းဆံုးလႊာ ေအာက္နားမွာျဖစ္တယ္။ ရာသီမ်ားမယ္။ ဒီအေၾကာင္း သပ္သပ္ေရးထားပါတယ္။
- Pedunculated fibroids သားအိမ္အျပင္ဘက္မွာ အညွာလိုရွိေနတာမ်ိဳး။

ဘယ္လိုလူမ်ိဳးေတြမွာျဖစ္သလဲ၊ အသက္ ၃ဝ-၄ဝ ၾကားအျဖစ္မ်ားတယ္။ အသားမည္းေတြက အျဖဴမေတြထက္ အျဖစ္မ်ားတယ္။ အသက္ငယ္တံုးျဖစ္ရင္ အလံုးၾကီးလာတာျမန္တယ္။ မိသားစု-ေဆြမ်ိဳးတဲမွာ တေယာက္မက ျဖစ္တတ္တယ္။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ရင္ ဒီေရာဂါရွိေနေပမဲ့ ကုိယ္ဝန္ေဆာင္တာကို သက္ေရာက္မႈမရွိပါ။ ဒါေပမဲ့ သတိထားစရာေတြရွိတယ္။ ကိုယ္ဝန္ယူမလား၊ ေမြးလမ္းကေနေမြးလို႔ ရသလား၊ ကိုယ္ဝန္မေဆာင္ခင္ ခြဲမလား၊ တေယာက္နဲ႔တေယာက္မွာ အေျခအေနျခင္း မတူပါ။ ဗိုက္ကိုလက္နဲ႔ စမ္းရင္ တခ်ိဳ႕အလံုးကို စမ္းလို႔ရတယ္။ Ultrasound ရိုက္ရင္ ေသခ်ာတယ္။

ဘာေတြဆက္ျဖစ္ႏိုင္သလဲ
ေသြးအားနည္းႏိုင္တယ္။ ရာသီဆင္းတာ သူမ်ားထက္မ်ားလို႔ ၾကာေတာ့ ေသြးအာနည္းလာမယ္။ အဆိုးၾကီး မဟုတ္ပါ။ သားအိမ္အလံုးရွိလို႔ ရာသီဆင္းတာ မ်ားသူေတြမွာ ေသြးအားနည္းလာမယ္။ လူက ေမာပန္းျပီး ျဖဴဖတ္ျဖဴေရာ္ ျဖစ္ေနမယ္။ အသက္ရွဴမဝျဖစ္မယ္။ အသား-ငါး၊ စိုစိမ္းတဲ့ အသီးအရြက္ေတြ စားေပးသင့္တယ္။ သံဓါတ္အားေဆး အျမဲေသာက္ေနရမယ္။

ဘယ္လိုကုသသလဲ
နာရင္ အနာသက္သာေဆးေပးမယ္။ Ibuprofen ဒါမွမဟုတ္ Naproxen ေဆးေသာက္ပါ။ ကိုယ္ဝန္တားေဆး တခ်ိဳ႕ကို ေပးႏိုင္တယ္။ ရာသီဆင္းတာနည္းေစမယ္။ နာတာသက္သာေစမယ္။ Gonadotropin-releasing hormone (GnRH) agonists ေဆးေပးရင္ ရာသီမလာဘဲေနမယ္။ ခံစားရတာေတြ သက္သာေစမယ္။ အလံုးလဲ ေသးႏိုင္တယ္။ Estrogen နည္းေစလို႔ အရိုးအားနည္းတာ၊ မ်က္ႏွာနီျမန္းတာ၊ (ဗဂ်ိဳင္းနား) ေျခာက္ေနတာေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ေဆးျဖတ္ရင္ ျပန္ၾကီးလာမွာမို႔ မခြဲခင္ေဆးေပးနည္း အေနနဲ႔သာ သံုးတယ္။

Surgery ခြဲစိတ္ကုသနည္း
Myomectomy အမ်ားဆံုးသံုးနဲ႔ အေကာင္းဆံုးနည္းျဖစ္တယ္။ အလံုးၾကီးရင္ ဗိုက္ခြဲျပီး ထုတ္တယ္။ ေသးရင္ ကရိယာနဲ႔ ထုတ္ႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕ျပန္ျဖစ္တယ္။ ခြဲစိတ္လို႔ ကေလးမရတာ မျဖစ္တတ္ပါ။ အသက္အရ သားအိမ္ပါ ထုတ္ျပစ္ႏိုင္တယ္။

Embolization (အင္ေဘာ္လိုက္ေဇးရွင္း) နည္း
အနည္းအက်ဥ္းနဲ႔ အေတာ္အသင့္ ခံစားရသူေတြကို လုပ္ေပးႏိုင္တယ္။ သားအိမ္ေသြးလႊတ္ေၾကာထဲ ပိုက္ကေလး သြင္းျပီး Plastic or Gelatin ေသးေသးေလးေတြ ထိုးေပးတယ္။

အာလ္ထြာေဆာင္းဆိုတာ အသံလိႈင္းထုတ္ေပးတဲ့ စက္ပါဘဲ။ လူ႔နား မၾကားႏိုင္ေလာက္ေအာင္ အသံလိႈင္းက ျမင့္တယ္။ လူတေယာက္နဲ႔ တေယာက္ အသံတခုကို ၾကားႏိုင္စြမ္း နဲနဲစီကြဲေပမဲ့ ပ်မ္းမွ် 20,000 Hz ကို ၾကားႏိုင္စြမ္းရွိတယ္။ ေဆးကုနည္းအေနနဲ႔ သံုးတာကို High-Intensity Focused Ultrasound (HIFU) ေခၚတယ္။ ေရာဂါရွာေဖြတာအတြက္ 1 to 5 MHz သံုးျပီး၊ Therapeutic ultrasound ကုသတာအတြက္ 0.7 to 3.3 MHz သံုးတယ္။ Lithotripsy ေက်ာက္ကပ္-ေက်ာက္၊ သည္းေျခ-ေက်ာက္၊ Targeted ultrasound drug delivery ေဆးထည့္ေပးျခင္း၊ Ultrasound hemostasis ေသြးတိတ္ေစျခင္း၊ Ultrasound assisted thrombolysis ေသြးခဲဖ်က္ေပးျခင္း ေတြအတြက္ သံုးေလ့ရွိတယ္။ Fibroids ကိုလဲသံုးႏိုင္တယ္။ ေရရွည္အက်ိဳး စမ္းေနတံုးဘဲ။ မေသျခာလို႔ ကိုယ္ဝန္ လိုခ်င္ေသးသူေတြကို မသံုးဘူး။

Dr. တင့္ေဆြ

၁ဝ-၁၂-၂ဝ၁၇