Menstrual Suppression ရာသီကိုေျပာင္းေစနည္း

သၾကၤန္နဲ႔ ရာသီရက္ တိုက္ေနမွာစိုးလို႔ ရာသီရက္ေရြ႕နည္းစာကို တလတိတိကၾကိဳတင္ေပးထားတယ္။ ေနာက္ ႏွစ္ပတ္ေတာ့တခါ ထပ္တင္ေပးထားတယ္။

၁။ Hi ဆရာ တခုေလာက္ေမးခ်င္လို႔ပါရွင့္ ကန္ေတာ့ပါေနာ္ ရာသီခုမွစလာတာ ေရပက္ခံထြက္လို႔ရမရ ေျပာျပေပးလို႔ ရမလားရွင့္။

ေမးတဲ့သူ အသက္ မသိပါ။ အိမ္ေထာင္ေရး မသိပါ။ က်န္တာေတြလည္း မသိပါ။

ေမးတဲ့သူ အရြယ္ေရာက္မွ သၾကၤန္ ဘယ္ႏွစ္ၾကိမ္က်ျပီးလဲ။ အရင္သၾကၤန္ေတြမွာေကာ ရာသီအတြက္ ဘယ္လိုေနခဲ့လဲ။

၂။ ဆရာ သမီး အသက္ ၁၈ ႏွစ္ပါ အေရးတႀကီး project တခုရွိလို႔ ဆရာဝန္ေျပာတဲ့ norethisterone (Menoral) ကို period ရက္နဲ႔မတိုင္ခင္ ၃ ရက္မွာေသာက္ပါတယ္ (၂ရက္/၃ရက္)ေသာက္ခိုင္းပါတယ္ ၁ရက္ခြဲ ႏွစ္ရက္ခြဲမေသာက္ရလို႔ ေျပာပါတယ္ ဆရာ။ ရာသီရက္ေျပာင္းခ်င္လို႔သံုးတာပါဆရာ ဒါေပမဲ့ ရာသီလာတဲ့ခ်ိန္ေသာက္လိုက္မိပါတယ္ ရာသီရက္ေတာ့ ပံုမွန္သံုးရက္ ခု ၆ ရက္ေလာက္ျဖစ္ေနပါတယ္ဆရာ ဘယ္လိုမ်ိဳးျပသနာျဖစ္ႏိုင္ပါေသးလဲဆရာေရ

၃။ ကြၽန္မ အသက္ ၃၄ ႏွစ္ပါ အိမ္ေထာင္႐ွိပါတယ္။ အခုလာမယ့္ ၄ လပိုင္း သၾကၤန္ကို ငပလီကို မိသားစုခရီးထြက္မွာပါ သြားမယ့္အခ်ိန္နဲ႔ ရာသီလာခ်ိန္ ကြက္တိသြားက်ေနလို႔ပါဆရာ။ ရက္ေ႐ွာင္နည္းေလး သိပါရေစ႐ွင့္ ဘာေဆးမွ အခု မေသာက္ပါ အခု ၃ လပိုင္း ၁၄ ရက္က ရာသီလာမဲ့ရက္ပါဆရာ။

၄။ သမီးရဲ႕ သူငယ္ခ်င္း model က show ပြဲ႐ွိလို႔ ရာသီလာတာ တရက္ေလာက္ရပ္ခ်င္ရင္ရလားဆရာ။ အသက္က ၂၀ ပါ ဆရာ။ ရာသီလာမယ့္ရက္ရဲ႕ ေနာက္ဆံုးေန႔မွာ ပြဲ႐ွိလို႔ပါဆရာ။

၆။ သမီးအပ်ိဳပါ။ ဒီသၾကၤန္ပိတ္ရက္ ခရီးထြက္တယ့္ေန႔နဲ႔ ကြက္တိက်ေနလို႔ ေစာလာခ်င္တာပါရွင့္။ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့နည္းေလးမ်ားရွိရင္ ေျဖၾကားေပးပါရွင့္။ Menstrual cycle က သၾကၤန္ရက္ႀကီးမွာျဖစ္ေနလို႔ပါ။ ရက္ေနာက္ဆုတ္လို႔ရတဲ့ေဆးေလးမ်ား ရွိပါသလားဆရာ။

ဒီေမးခြန္းမ်ိဳးကို အရင္က ရာသီအလိုက္လာတတ္တယ္။ သၾကၤန္နီးရင္လာေလ့ရွိတဲ့ ေမးခြန္းျဖစ္ပါတယ္။ မိန္းကေလးတိုင္း အပ်ိဳစျဖစ္ကတည္းက ေသြးမဆံုးခင္အထိ လစဥ္ရာသီလာတယ္။ အျမဲတန္းျဖစ္စဥ္မို႔ ဓမၼတာလို႔လည္းေခၚတယ္။ အဲလိုဓမၼတာကို လိုသလိုလည္း ျပင္လို႔ရပါတယ္။ ရာသီမမွန္တာကို မွန္ေအာင္၊ ရာသီလာလို႔ မခံမရပ္ႏိုင္ ျဖစ္တာေတြ သက္သာေအာင္ ရာသီတားနည္းကို သံုးႏိုင္တယ္။ ရာသီမလာေအာင္ႏွိမ္တာ ျဖစ္တယ္။ ရာသီေၾကာင့္ ရွိေနျပီးသားေရာဂါ ပိုဆိုးတာကို ေရွာင္ခ်င္လို႔လဲ လုပ္လို႔ရပါတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ခရီးသြားခ်ိန္၊ အလုပ္မ်ားခ်ိန္မွာ ရာသီလာလို႔ ျဖစ္ရမဲ့ဒုကၡသုကၡကို ေရွာင္ခ်င္လို႔လဲ ရာသီလာမွာကို လုပ္ႏိုင္တယ္။ ဟန္းနီးမြန္းထြက္ခ်ိန္၊ အေပ်ာ္ခရီးထြက္ခ်ိန္အတြက္ လုပ္ႏိုင္တယ္။ စိတ္မမွန္သူေတြ၊ စစ္မႈထမ္းအမ်ိဳးသမီးေတြ၊ အားကစားမယ္ေတြပါတယ္။

အေမရိကားမွာ အသက္ ၁၈-၅ဝ အတြင္း အမ်ိဳးသမီး ၂႕၅ သန္းမွာ ရာသီနဲ႔ပတ္သက္ျပီး တခုခုေတာ့ျဖစ္ၾကတယ္။ ၃၁% ဟာ တႏွစ္မွာ ၉႕၆ ရက္ၾကာအိပ္ရာထဲ ေနၾကရတယ္။ ရာသီမလာေအာင္ႏွိမ္နည္းကိုသံုးေနတာ ႏွစ္ေတြၾကာပါျပီ။ အဲလုိ လုပ္သင့္တယ္ဆိုတာကိုေရာ မလုပ္သင့္ဘူးဆိုတာအတြက္ပါ အေထာက္အထားေတြမျပည့္စံုပါ။

ရာသီမလာေအာင္ႏွိမ္နည္းေတြ
လူအမ်ားဆံုးသံုးတဲ့၊ ေဆးဝယ္ရလည္းလြယ္တဲ့၊ ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲတားေဆးကို သံုးႏိုင္တယ္။ အိမ္ေထာင္မရွိသူလည္း ေသာက္ႏိုင္တယ္။ ရာသီစလာတဲ့ရက္ကေန ေသာက္ရတယ္။ အိမ္ေထာင္မရွိသူဆိုရင္ ရာသီျပီးတာနဲ႔ စေသာက္ႏိုင္တယ္။ ပဌမေသာက္ရတဲ့ ၂၁ လံုးကုန္တာနဲ႔ ေနာက္ေဆးကပ္ကုိ ဆက္ေသာက္ပါ။ ရာသီလာေစခ်င္ရင္ေတာ့ အဲဒီေဆးကပ္သစ္ မကုန္ခင္ ရပ္လိုက္ပါ။ ၂-၃-၄ ရက္ေနရင္ ရာသီဆင္းပါမယ္။

ရာသီကို ၃ လေနမွသာတခါလာဘို႔လိုအပ္သူေတြလည္းရွိတယ္။ ဥပမာ ရာသီလာခ်ိန္မွာ မခံရပ္ေအာင္နာတဲ့သူေတြ။ ေဆးကပ္ ၃ ကပ္ (၂၁ X ၃ = ၆၃) ျပား ဆက္တိုက္ ေသာက္ခိုင္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးရပ္လိုက္တာနဲ႔ ေနာက္ ၃-၇ ရက္အတြင္းမွာ ရာသီျပန္လာမယ္။

တျခားနည္းေတြလဲ ရွိတယ္။
• Depot-medroxyprogesterone actetate injections (Depo-Provera) တႏွစ္သံုးရင္ ၅ဝ%၊ ၂ ႏွစ္သံုးရင္ ၉ဝ% ရာသီမလာဘူး။
• Levonorgestrel intrauterine system (Mirena) ၈ဝ-၉ဝ% ေသြးထြက္တာ နည္းတယ္။ တႏွစ္သံုးရင္ ၂ဝ% ရာသီမလာဘူး။
• Etonogestrel implantable contraceptive (ImplanonTM) ရက္ ၉ဝ သံုးျပီးရင္ ၂၁% ရာသီမလာဘူး။
• ImplanonTM အေရျပားေအာက္ထားရတဲ့ ေဆးေခ်ာင္းေတြကိုလဲ သံုးႏိုင္တယ္။
• Vaginal ring (NuvaRing) ကြင္းနဲ႔ Contraceptive patch (Ortho Evra) ေဆးကပ္ခြါေတြကို FDA ကအသိအမွတ္ ျပဳမထားေသးပါ။

ရာသီမလာေအာင္ႏွိမ္နည္းကိုသံုးလို႔ရမယ့္ အက်ိဳးေတြ -
ရာသီလာလို႔ နာတာ သက္သာေစမယ္။ ရာသီဆင္းမ်ားတာ သက္သာေစမယ္။ ရာသီမလာခင္ျဖစ္ခ်င္တာေတြ သက္သာေစမယ္။ ေသြးမဆံုးခင္ျဖစ္တာေတြ သက္သာေစမယ္။ ရာသီလာခ်ိန္ျဖစ္တဲ့ (မိုင္ဂရင္း) အမူး-အကိုက္ေရာဂါ၊ Endometriosis သားအိမ္ေရာဂါ၊ ဝက္ျခံေပါက္တာေတြ နည္းေစမယ္။ ေနေကာင္းတယ္လို႔ ခံစားရေသးတယ္။ ရင္သားတင္း-နာတာ၊ ရင္ျပည့္တာ၊ စတာေတြ သက္သာေစတယ္။

ရာသီမလာဘဲေနရင္ ေသြးေတြဟာ အထဲမွာေအာင္းေနမယ္ထင္တာ မဟုတ္ပါ။ ေနာင္မွာ ကေလးမရတာလဲ မျဖစ္ေစပါ။ ၁၉၆ဝ ေက်ာ္က ကိုယ္ဝန္တားေဆးေတြေပၚကာစမွာ ေဆးသုေတသနလုပ္သူေတြက ရက္ ၉ဝ မွတခါ ရာသီလာေအာင္ လုပ္ဘို႔ပါ။ ေနာက္မွ ပံုမွန္နဲ႔တူေအာင္ ၂၈ ရက္တခါလာတဲ့ေဆးကိုသာ ထုတ္လုပ္တယ္။ ရိုမန္ကက္သလစ္ဘုရားေက်ာင္း ရ့ဲ သေဘာတူညီခ်က္ရေအာင္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။

- Premenstrual syndrome (PMS) ရာသီမလာခင္ ျဖစ္ခ်င္တာေတြ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/10/premenstrual-syndrome-pms.html

- Antidepressant and premenstrual syndrome http://doctortintswe.blogspot.com/2014/12/antidepressant-and-premenstrual-syndrome.html
- Menstrual mood swings ရာသီလာျခင္းႏွင့္ စိတ္ေျပာင္းလဲမႈ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/menstrual-mood-swings.html
- Menstrual Suppression ရာသီမလာေအာင္ႏွိမ္ျခင္း http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/menstrual-suppression.html

Dr. တင့္ေဆြ