Appendicitis treatment with Antibiotics အူအတက္ေရာင္တာ မခြဲဘဲရသလား

၁။ ဆရာ လူနာက ကြ်န္မရဲ႕ အမပါ အသက္ ၃၀ အိမ္ေထာင္ရွိ အမ်ိဳးသမီးပါ ကိုယ္ဝန္ ၇ ပါတ္ပါ အရင္က အူအတက္ နာဖူးပါတယ္ အ့ဲဒီ့တုန္းက စားေဆးနဲ႕ေပ်ာက္ခ့ဲပါတယ္ အခု ကိုယ္ဝန္ ၇ ပါတ္္ထဲမွာမွ အူအတက္ဘက္က ျပန္နာ လာလို ့ultrasound ဒီေန ့သြားရ္ုက္ပါတဟ္ ဆရာ အေျဖမွာ အူအတက္က 4.5 cm ရွည္ေနတယ္လို ့ေျပာပါတယ္ ဆရာဝန္က စားေဆးေပးလိုက္ပါတယ္ ဒီတရက္စာ ေသာက္လို ့ကုန္ပါျပီ ဆက္စားဖို ့ေျပာပါတယ္ လူနာက ကေလး ထိခိုက္မွာ စိုးရိမ္ေနပါတယ္ဆရာ ကေလးၾကီးထြားလာရင္ေရာ အူအတက္ကို ပိုစိုးရိမ္လာရမလားဆရာ ေနာက္ျပီး အ့အတြက္ ေဆးေသာက္တာ ကိုယ္ဝန္ထိ ခိုက္ႏုိင္မလားဆရာ မခြဲစိတ္ခ်င္လို ့ပါရွင့္ ေက်းဇူးျပဳ ျပီး ေျဖေပးပါဦးေနာ္ ဆရာရွင့္

၂။ ဆရာ ကြ်န္မ အူအတက္ခဲြထားတာ ၃ ပတ္ ရွိျပီ။ မန္းေရထြက္ေနတုန္းပဲဆရာ။ flumix တေန႔ ၃ ႀကိမ္ ေသာက္တယ္ဆရာ။ အႀကံေပးပါအံုးဆရာရွင္။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ရွင္။

အူအတက္ ေရာင္တယ္ဆိုတာ အဆင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။
ပဌမတမ်ိဳး Acute Appendicitis ရုတ္တရက္ ေရာင္ျခင္း
• ခ်က္ခ်င္း ဗိုက္နာမယ္၊ နာတာကလဲ မခံမရပ္ႏိုင္ေအာင္ နာမယ္၊ နာတဲ့ေနရာက ဗိုက္ ေအာက္ပိုင္း၊ ညာဘက္ ေဒါင့္ေနရာမွာ တိတိက်က် နာမယ္။ လမ္းေေလွ်ာက္ရင္ ခါးမတ္ျပီး မေလွ်ာက္ႏိုင္ဘူး။
• ဆရာဝန္က (၁) အူအတက္ရွိတဲ့ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ေနရာကို ဖိရင္ လူနာမွာ ပိုနာလာတယ္။ (၂) အူအတက္ ရွိရာ နာတဲ့ေနရာ ေအာက္တည့္တည့္ကို ဖိထားရင္း ဆတ္ကနည္း ဖိထားတဲ့လက္ကို လႊတ္လိုက္တဲ့အခါ တခ်က္ ထပ္နာလိမ့္မယ္။ (၃) ဗိုက္ေအာက္ပိုင္း ဘယ္ဘက္ (ေျပာင္းျပန္ ေနရာ) ကို ဖိျပီး ညာဘက္ဆီ တြန္းၾကည့္ရင္ အူအတက္ရွိတဲ့ေနရာမွာ နာလာမယ္။
• အဖ်ား နည္းနည္းကေန မ်ားမ်ားအထိ တက္ေနမယ္။ တခ်ိဳ႕ အန္မယ္။
• အထဲမွာ အူအတက္က ေရာင္ေနလိမ့္မယ္။ ေရာင္တယ္ဆိုတာ ေဖါင္းေနမယ္၊ နီေနမယ္။ မန္းရည္ေလးေတြ ထြက္လာေနမယ္။
• ဒီအဆင့္ေတြ႔ရင္ ခ်က္ခ်င္း ေန႔ေန႔ ညည ခြဲစိတ္ကုသရမယ္။

ဒုတိယတမ်ိဳး Appendiceal abscess အူအတက္ ျပည္တည္ျခင္း
• မခြဲဘဲ ေနရင္ ပိုဆိုးလာႏိုင္တယ္။
• အူအတက္က ေရာင္ရာကေန ျပည္တည္လာမယ္။
• အူအတက္ ဗိုက္ထဲမွာ ေပါက္ထြက္လို႔ အေရးေပၚ ခြဲစိတ္ကုသရမယ္။

တတိယတမ်ိဳး Chronic Appendicitis or Appedicular lump ရက္ရွည္ ဒါမွမဟုတ္ အစိုင္အခဲျဖစ္ျခင္း
• တကယ္လို႔ ျပည္မတည္ဘဲ၊ ေဆးေတြဘာေတြ ေသာက္လို႔၊ ပိုးကလဲ အျပင္းစား မဟုတ္လို႔၊ လူနာကလဲ ကိုယ္ခံ က်န္းမာေရး ေကာင္းလို႔ဆိုရင္ သက္သာလာမယ္။ ဒါေပမဲ့ စိတ္မခ်ရေသးဘူး။
• ဆရာဝန္ကေန ေစာစာကအတိုင္း စမ္းသပ္ရင္ သိပ္ၾကီးမနာဘူး။ ဒါေပမဲ့ အူအတက္ရွိရာမွာ အစိုင္အခဲလို စမ္းေတြ႔မယ္။ သူ႔ကို ဖိၾကည့္ရင္ေတာ့ နာေပမဲ့ သိပ္အနာၾကီး မဟုတ္ဘူး။ အဖ်ားလဲ က်ေနႏိုင္တယ္။
• ဒီအဆင့္ေတြ႔ရင္ မခြဲေသးဘဲ ေဆးေပးမယ္။ ၃ လေလာက္ေနရင္ ေအးေအးေဆးေဆး ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္ရမယ္။

ေနာက္ျပီး ေနရာကေတာ့ အူအတက္ျဖစ္ေပမဲ့ တျခားအဂၤါေတြမွာ ေရာဂါရတာလဲ ျဖစ္တယ္။ ဥပမာ အမ်ိဳးသမီးဆိုရင္ သားအိမ္ ညာဘက္ျပြန္ေရာင္တာ၊ သံေကာင္၊ အူမၾကီးေရာင္တာ၊ အူထဲကို အူတိုးဝင္တာ၊ တျခားရွာပါးတာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။

Complications of appendicitis အူအတက္ေရာင္တာ ဘာဆက္ျဖစ္ႏိုင္သလဲ -
• အမ်ားဆံုးျဖစ္ႏိုင္တာက Perforation ေပါက္ထြက္တာပါ။ အူအတက္ေရာင္လို႔ စျပီးနာတဲ့ေနာက္ ၃၆ နာရီအၾကာမွာ လူနာ ၁၅% က ေပါက္ထြက္ႏိုင္တယ္။
• Peri-appendiceal abscess ျပည္တည္နာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Diffuse peritonitis ဗိုက္အတြင္းဖံုးအလႊာ ေရာင္ႏိုင္တယ္။
• အျဖစ္နည္းတဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲ ေရာဂါကေတာ့ Obstruction of the intestine အူပိတ္ဆို႔တာ ျဖစ္တယ္။
• ေၾကာက္စရာေကာင္းတာက Sepsis ေရာဂါပိုးေတြ ေသြးထဲေရာက္တာ ျဖစ္တယ္။

ဆြီဒင္ သုေတသနတခုအရ -
• အသက္ ၁၅-၅ဝ ႏွစ္အရြယ္ ေယာက္်ား ၂၅၂ ေယာက္ကို ေလ့လာထားတယ္။ ေရာင္တယ္၊ နာတယ္ဆိုသူေတြကိုသာ ေလ့လာတာ ျဖစ္တယ္။ ေပါက္ထြက္သူမပါဘူး။ ပိုးေသေဆးကို အေၾကာထဲ ၂ ရက္သြင္းေပးျပီး ပါးစပ္ကေန ၁ဝ ရက္ ဆက္ေသာက္ေစတယ္။ ၂၄ နာရီအတြင္း ေဆးကေန မႏိုင္ရင္ ခြဲစိတ္ရတယ္။
• အနည္းငယ္ နဲ႔ အသင့္အတင့္ အူအတက္ေရာင္သူေတြကို ပဋိဇီဝေဆးေပးရင္ ေပါက္ထြက္သြားတာ နည္းတယ္။ ဘယ္ % က မခြဲဘဲေနလို႔ရသလဲ ေျပာဘို႔ခက္တယ္။ ျပန္ျဖစ္-မျဖစ္လဲ ေျပာမရဘူး။
• ၁၅ ေယာက္ (၁၂%) ဟာ ေဆးေပးနည္း တခုထဲနဲ႔မရဘူး။ ခြဲစိတ္ေပးလိုက္ရတယ္။
• ခြဲေတာ့ ၅% က ေပါက္ထြက္တဲ့ အဆင့္ရွိေနတာ ေတြ႔ရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ၂၄ နာရီေစာင့္တာ ပိုမဆိုးဘူး။
• ၈၈% က မခြဲရဘဲ သက္သာၾကတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အနည္းငယ္ နဲ႔ အသင့္အတင့္ အူအတက္ေရာင္သူေတြကို ေဆးေပးကုသတာ ထိေရာက္မႈ ေကာင္းတယ္။ ေနာက္ ၅ ႏွစ္ၾကာေတာ့ ၂၄% ဟာ ျပန္ျဖစ္တယ္။ တႏွစ္အတြင္းျဖစ္ၾကသူက ပိုမ်ားတယ္။ ျပန္ျဖစ္သူေတြကို ခြဲစိတ္ကုသရမယ္။
• သုေတသနကို ခ်ဳပ္ၾကည့္ရင္ အနည္းငယ္ နဲ႔ အသင့္အတင့္ အူအတက္ေရာင္သူေတြကို ခြဲစိတ္ဘို႔ မလုပ္ခ်င္သူ၊ အခြဲမခံႏိုင္သူ၊ ခြဲမေပးႏိုင္တဲ့ေနရာ ဆိုရင္ ပိုးေသေဆး ေပးတာဟာ ေက်နပ္စရာနည္း ျဖစ္တယ္။
• World Journal Surgery မွာ ၂၇-၉၂ဝဝ၆ ေန႔က ထုတ္ျပန္ ေရးသားခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ (ေယာက္်ား-မိန္းမ ဒီေရာဂါမွာ ကြာစရာမရွိပါ။)

ျပင္သစ္သုေတသနတခုအရ -
• ပဋိဇီဝေဆး ၂ မ်ိဳးတြဲ (Amoxicillin + Clavulanic acid) ေပးတာဟာ Uncomplicated acute appendicitis ျပႆနာမၾကီးတဲ့ အူအတက္ေရာင္ ေရာဂါအတြက္ ေကာင္းတယ္။
• ျပင္သစ္ ေဆးတကၠသိုလ္-ေဆးရံု ၆ ခုက အသက္ ၁၈ ႏွစ္အေထက္ လူနာ ၂၄၃ ေယာက္ကို စမ္းသပ္တာျဖစ္တယ္။
• လူနာတဝက္ကို Amoxicillin + Clavulanic acid (3 g/day) ၈ ရက္ေပးတယ္။ က်န္တဲ့ တဝက္ကို Emergency appendicectomy အေရးေပၚ ခြဲစိတ္မႈ လုပ္ေပးတယ္။ ေဆးကုနည္းေတြ လုပ္ျပီးေနာက္ ရက္ ၃ဝ အၾကာမွာ Peritonitis ဗိုက္အတြင္းလႊာေရာင္သလား၊ မေရာင္ဘူးလား၊ ဆန္းစစ္တယ္။
• ေဆးခ်ည္းေပးထားသူထဲက ၈% မွာ ဗိုက္အတြင္းလႊာ ေရာင္ျပီး ခြဲစိတ္ေပးသူထဲက ၂% မွာ ဗိုက္အတြင္းလႊာ ေရာင္တယ္။
• ခြဲစိတ္ေပးသူေတြထဲက ၁၈% မွာ ေစာစာက CT-scan assessment လုပ္ထားေပမဲ့ မထင္မွတ္ဘဲ ရႈတ္ေထြးတဲ့ အူအတက္ေရာင္တာနဲ႔ ဗိုက္အတြင္းလႊာ ေရာင္တာပါ ေတြ႔ရတယ္။
• ေဆးခ်ည္းေပးထားသူေတြထဲက ၁၂% ကို ခြဲစိတ္ေပးလိုက္ရတယ္။
• မခြဲရေသးသူထဲက ၂၆% မွာ တလ နဲ႔ တႏွစ္အတြင္း ျပန္ျဖစ္ၾကတယ္။
• သုေတသနကို ခ်ဳပ္ၾကည့္ရင္ Acute uncomplicated appendicitis ခ်က္ခ်င္းျဖစ္၊ ျပႆနာလဲမပါ၊ အူအတက္ေရာင္တာအတြက္ Emergency appendicectomy အေရးေပၚ ခြဲစိတ္ကုသျခင္းဟာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္။
• ၅-၅-၂ဝ၁၁ Lancet မွာ ထုတ္ျပန္ ေရးသားခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒုတိယေမးသူ အခုေရးျပတဲ့အထဲက ဘာနဲ႔ အနီးစပ္ဆံုးလဲ။ ဘယ္အဆင့္လဲ။ အဖ်ားနဲ႔ အနာကိုၾကည့္ရင္ မွန္းလို႔ရတယ္။ ၄ ရက္အထိ ေနႏိုင္ရင္ အူအတက္ ေပါက္ထြက္တာ ျပည္တည္ေနတာ မဟုတ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ လူနာကို မစမ္းရေပမဲ့ ဒုတိယအမ်ိဳး နဲ႔ တတိယအမ်ိဳးကို သံသယရွိတယ္။

အၾကံေပးရရင္ ပဋိဇီဝေဆး ထိုးရမယ္။ ေသာက္ရင္လဲရတယ္။ အစားအေသာက္ လံုးဝဆင္ျခင္ပါ။ အမာမစားရ။ ထမင္း-ေခါက္ဆြဲ မစားရ။ ေရ-အရည္ ကိုသာေသာက္ျပီး D/W + D/S (ဒရစ္) သြင္းရမယ္။ တေန႔ ၃-၄ လံုးသြင္းရမယ္။ ေဆးမဟုတ္ပါ။ ပါးစပ္က မစားရလို႔ အားနည္းတာ ကာမိဘို႔သာ ျဖစ္တယ္။ သက္သာလာမွ ဆန္ျပဳတ္ စတာမ်ိဳး ေသာက္ရမယ္။ ဝမ္းႏုတ္ေဆး မေသာက္ရ။ မသက္သာရင္ ခြဲသာခြဲပါ။ ကိုယ္ဝန္ပါတြဲရွိေနသူကို စမ္းသပ္ကုသေပးေနတဲ့ အိုဂ်ီညႊန္တာ လိုက္တာပါ။

ဓါတ္ပံု = ၂၂-၄-၂ဝ၁၄ ေန႔က ယမုန္နာေဆးခန္းမွာခြဲစိတ္ေပးတဲ့ အူအတက္

Dr. တင့္ေဆြ