Drug Expiration Dates ေဆးေတြ ရက္လြန္ေနရင္

၁။ ဆရာ႐ွင့္ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကေျပာၾကတယ္႐ွင့္ ေဆးလုံးတမ်ိဳးမ်ိဳးက expire date လြန္သြားလ်ွင္လဲ ေဆးလုံးရဲ႕ အေရာင္မေျပာင္းဘူးဆို ၆ လအထိ သုံးလို႔ရတယ္ဆိုတာ ဟုတ္ပါသလား႐ွင့္။ ေက်းဇူးျပဳၿပီး ေျဖၾကားေပးပါဦးဆရာႀကီး႐ွင့္။

၂။ ကေလးကိုတိုက္တဲ့ ပါရာစီတေမာလ္ အရည္ကဘယ္ေလာက္အထားခံလဲသိခ်င္လို႔ပါဆရာ တိုက္ၿပီးက်န္ေနတဲ့ဟာကို ဆက္တိုက္လို႔ရသလား ဆရာ ေက်းျပဳၿပီးေျဖေပးပါ ဆရာ႐ွင့္

၃။ မဂၤလာပါဆရာ ကေလးေသာက္ေဆး အရည္ေတြဟာ ဗူးကိုတခါေဖာက္ျပီးရင္ ဘယ္နွရက္ေလာက္ထားနိုင္ပါသလဲ။ က်မသူငယ္ခ်င္း ကေလးအေမေတြကေတာ့ တေယာက္က ၇ ရက္ ၁ ေယာက္က ၁၄ ရက္နဲ ့ ကေလးကိုတိုက္လို႔မကုန္ရင္ အကုန္လြင့္ပစ္ပါတယ္ရွင့္ က်မကေတာ့ တခ်ဳိ  ့မကုန္တာေလးကို သိမ္းထားတတ္လို ့ သူတို႔ေျပာမွ သတိထားမိတာပါ ဆရာ။ ဆရာ့ရဲ့အၾကံေပးခ်က္ကို သိခ်င္ပါတယ္ရွင့္ ဒါမွသိမ္းသင့္တာသိမ္း လြင့္ပစ္သင့္တာ လြတ္ပစ္လို႔ရေအာင္ပါရွင့္

၄။ မဂၤလာပါဆရာ႐ွင့္။ က်မသားေလးက ၁ဝ လခြဲပါဆရာ။ သားေလးအတြက္ usa ထုတ္အားေဆးကို online က မွာလိုက္တာ date က 1 ရက္ 2 လမွာက ကုန္ေနပါတယ္႐ွင္။ အဲဒါတခ်ိဳ႕ကတိုက္လို႔ရတယ္။သက္တမ္းကုန္ၿပီး ၆ လ အသံုးျပဳလို႔ ရတယ္ေျပာၾကပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က သံုးလို႔မရဘူးေျပာပါတယ္ဆရာ။ poly-vi-sol အားေဆးပါဆရာ။ တိုက္လို႔ ရ မရ ေျဖေပးပါဦးဆရာ။ ခုေဆးကသက္တမ္းကုန္ေနတာ ၃ ရက္ရိွပါၿပီ။

၅။ ဆရာ ဒီအားေဆးက Date လြန္ရင္ ဆုိးက်ိဳးေတြျဖစ္လားဆရာ။ ရြာကအေမအတြက္ ည 8.30 ေဆးသြားဝယ္တာ Date ကျပင္ထားတယ္။ အိမ္ေရာက္မွ ေသခ်ာၾကည့္မိတာ ကြ်န္ေတာ္ေဆးဆုိင္ျပန္သြားေတာ့ ဆုိင္ကပိတ္သြားလုိ႔ဆရာ။ လူႀကဳံက မနက္ျပန္မွာမုိ႔ပါဆရာ။

၆။ Medicine ေဆးေတြကို ဘယ္ေလာက္ရက္ေက်ာ္ရင္ Expire လို႔ သတ္မွတ္ပါသလဲ။ ရက္လြန္ေဆးရဲ႕ Side Effect ေတြကို ၿပည့္စံုေအာင္ ရွင္းၿပေပးပါ။

၇။ ဆရာ က်မေမးစရာေလး႐ွိလို႔ပါ။ ဒိတ္လြန္တဲ့ေဆးေသာက္မိရင္ ဘာေတြျဖစ္တက္ပါသလဲဆရာ။ ေဆးက 2015 ထဲက ဆင္ေျခေထာက္ေဆးေတြပါ။ အခုအဲ့ဒီေဆးေတြကအဝါေရာင္ေျပာင္းေနၿပီ။ အဲ့ေဆးေတြေသာက္ရင္ ဘာျဖစ္တက္ပါသလဲဆရာ။

ေဆးတမ်ိဳးနဲ႔တမ်ိဳး မတူပါ။ ေဆးမႈန္႔ဆိုရင္ ေဖ်ာ္ျပီး ရက္ၾကာထားမလို႔ မသင့္ပါ။ ေဆးရက္လြန္ေန႔စြဲလည္း ၾကည့္ရမယ္။ အမ်ားသံုးေဆးေတြထဲက အကိုက္အခဲအဖ်ားပ်ာက္ေဆး အက္စပရင္ကို ရက္လြန္သြားတာ ေသာက္မိရင္ ေသႏိုင္တယ္လို႔အထိ သတိေပးတာ မမွားပါ။ အကုန္လဲ မမွန္ပါ။ အေမရိကမွာ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္ကတည္းက ေဆးမွန္သမွ် သက္တမ္းကုန္မဲ့ ရက္စြဲ ပါကိုပါရမယ္လို႔ ဥပေဒနဲ႔ သတ္မွတ္ထားတယ္။ ဒီၾကားထဲမွာ ေဆးထုတ္လုပ္သူကေန ေဆးအာနိသင္ နဲ႔ စိတ္ခ်ရမႈအတြက္ အာမခံရမယ္။

၂ဝဝဝ ခုႏွစ္ မတ္လ ၂၉ ရက္ထုတ္ Wall Street Journal မွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ေလ့လာမႈတခုကို Laurie P. Cohen ကေန ထုတ္ေဖၚေရးသားခဲ့တယ္။ အေမရိကန္စစ္တပ္ဟာ ေဒၚလာ ၁ ဘီလ်န္ဘိုးရွိတဲ့ ရက္စြဲလြန္ ေဆးဝါးေတြ ရွိေနတာ ၂-၃ ႏွစ္တခါ ၾကံဳေနရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ FDA ကို စမ္းသပ္မႈတခုျပဳေစခဲ့တယ္။ ေဆးအမယ္ေပါင္း ၁ဝဝ ေက်ာ္ကို စမ္းသပ္တယ္။ OTC ေဆးဆိုင္ေကာင္တာမွာ အလြယ္ဝယ္လို႔ရတာေတြေရာ၊ ေဆးလက္မွတ္ပါမွ ဝယ္လို႔ရတာေတြ ေရာပါတယ္။ အေျဖကေတာ့ ၉ဝ% ေသာေဆးေတြဟာ ၁၅ ႏွစ္သက္တမ္းလြန္တာေတာင္ အာနိသင္ရွိေသးတာ ေတြ႔ရတယ္။

စမ္းသပ္မႈ ဒါရိုက္တာေဟာင္း Francis Flaherty ကေနေျပာတာက ရက္စြဲလြန္တယ္ဆိုတာ ၾကာရွည္သံုးမရဘူးလို႔ ဆိုလိုတာ မဟုတ္ဘူးတဲ့။ ရက္စြဲဆိုတာ သိပၸံသေဘာအရ ေျပာရတာသာျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာပါေသးတယ္။ ေဆးေကာင္တာမွာ ၁ဝ ႏွစ္အထိထားႏိုင္တဲ့ေဆးမ်ိဳးဟာ ေဆးထုတ္လုပ္သူေတြအတြက္ တြက္ေျခမကိုက္ဘူးမဟုတ္လား။

FDA က ေဆးရက္စြဲပညာရွင္ Joel Davis ကေျပာတက ခြ်င္းခ်က္ လက္တဆုပ္စာ ရွိပါတယ္။ Nitroglycerin ႏွလံုး ေသြးေၾကာက်ဥ္း အတြက္ေဆး၊ Insulin ဆီးခ်ိဳထိုးေဆး နဲ႔ Liquid Antibiotics ပဋိဇီဝေဆးရည္တခ်ိဳ႕ေတြ ျဖစ္တယ္။

Bayer AG ေဆးကုမၸဏီက Aspirin ေဆးကို သက္တမ္း ၂-၃ ႏွစ္ဘဲ သတ္မွတ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ကုမၸဏီဒုဥကၠ႒ Chris Allen က ဒီလိုသတ္မွတ္ခ်က္ဟာ ရိုးစြဲအစဥ္အလာအရ ျဖစ္ပါတယ္။ ၄ ႏွစ္သက္တမ္းရွိတဲ့ Aspirin ကို စမ္းသပ္ၾကည့္တာ ၁ဝဝ% ထိေရာက္တာေတြ႔ပါတယ္။ ဒါျဖင့္ရင္ ဘာလို႔ ၄ ႏွစ္ မသတ္မွတ္ပါသလဲ။ ေဆးေတြကို ထုပ္ပိုးမႈ အသစ္ေတြ လုပ္ပါတယ္။ အစဥ္တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေနေစေရးအစီအစဥ္အရ လုပ္တာပါ။ လုပ္တိုင္းလဲ စမ္းသပ္မႈလုပ္ရတယ္။ ခက္တာက ၄ ႏွစ္တခါထက္ ပိုမလုပ္ႏိုင္ပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ Aspirin ကို ၄ ႏွစ္ထက္ ပိုေကာင္းေနတယ္လို႔ ေရးမျဖစ္ေတာ့ပါ။

ေဆးအေတာ္မ်ားမ်ားက အဲလိုျဖစ္ပါတယ္။ Tetracycline တက္ထြာဆိုက္ကလင္းေဆးကို ခြ်င္းခ်က္ မထားလို႔မရပါ။ ရက္ေက်ာ္လို႔ လံုးဝမရပါ။ ဒါေတာင္ အျငင္းပြါးေနတာ ရွိပါေသးတယ္။ ရက္ၾကာေလေလ ထိေရာက္မႈ နည္းေလးေလး ျဖစ္တာ သဘာဝပါ။ ဒါေတာင္ သူ႔အစြမ္းက သတ္မွတ္ရက္ေနာက္ ဆယ္စုႏွစ္ေတြ ၾကာတာေတာင္ ရွိေနပါေသးတယ္။

ေဆးရက္လြန္ေန႔စြဲေတြ တပ္တာဟာ ေဆးေရာင္းသူေတြကေန ေဆးေတြ ထပ္ဝယ္ေနၾကေစေအာင္ တမင္တကာ လုပ္ၾကတဲ့ Marketing ploy ေစ်းကြက္ဆင္လံုးလား။ ခင္ဗ်ားေဆးဘီရိုကို ေဆးျဖည့္ေတာ့ သူတို႔ ပိုက္ဆံအိပ္ကိုပါ ျဖည့္ေပးရာက်တယ္ မဟုတ္ပါလား။

ေဆးဆိုတာ တကယ္ရက္လြန္သလား
၂ဝဝ၂ ခုႏွစ္၊ စက္တဘၤာလထုတ္ ေဆးဝါးစိတ္ပညာစာေစာင္မွာ ေရးထားတာတခု ရွိပါတယ္။ ေဆးကုမၸဏီေတြက ကြ်န္ေတာ္တို႔အေပၚ ရိုးသားပါရဲ႕လားလို႔ ေမးထားတယ္။ ကြ်န္ေတာ့္ ေယာကၡမ အလိုအရ ဒီရက္ေက်ာ္ရင္ ဒီေဆးကို မသံုးပါနဲ႔ဆိုတာ အလကားပါဘဲ တဲ့။ ရက္လြန္တာ ၄ ႏွစ္ရွိေနတဲ့ Tylenol ပါရာစီတေမာကိုေသာက္ရင္း ေျပာလိုက္တာပါ။ ေဆးေသာက္ျပီး ကိုက္တာ ခဲတာေတြ သက္သာသြားတယ္လို႔ဆိုေတာ့ ကြ်န္ေတာ္က ဒါဟာ ခင္ဗ်ားမွာ Placebo effect စိတ္ကေနေကာင္းတယ္ထင္တာေနမွာပါ။

ေဆးသုေတသနေတြ လုပ္တိုင္း စမ္းသပ္တဲ့ေဆးကို လူအုပ္စုတခုကိုေပး၊ က်န္တအုပ္စုကို တျခား ေဆးေပးတယ္။ တျခားေဆးဆိုတာ စိတ္ကိုလွည့္စားေစမဲ့သေဘာ ရွိတယ္။ ဒီလိုသတၠိကို Placebo လို႔ ေခၚတယ္။ လူနာက စိတ္သက္သာရာ ရတတ္တယ္။ ေဆးထိုးေပးမွ သက္သာမယ္လို႔ ေဆးခန္း မလာခင္ကတည္းက စြဲမွတ္လာသူကို ေဆး တခုခုထိုးေပးရသလိုဘဲ။

စာေရးတဲ့သူက စိတ္မေက်နပ္တာနဲ႔ ေဆးဝါးေဗဒဆိုင္ရာေတြကို ဆက္ျပီး သုေတသန လုပ္ပါသတဲ့။ ဥပေဒျပ႒ာန္းျပီး ေဆးရဲ႕ သက္တမ္းကုန္ ရက္စြဲ ရိုက္ျပီးမွ ေရာင္းရမယ္ဆိုတဲ့ သေဘာဟာ ေဆးထုတ္လုပ္သူေတြကေန အဲဒီရက္အထိ ေဆးရဲ႕ အာနိသင္အျပည့္အဝနဲ႔ စိတ္ခ်ရမႈကို အာမခံခ်က္ေပးရတဲ့ ရက္အပိုင္းအျခားသာျဖစ္တယ္။ ဆိုလိုတာက ေဆးကို အဲဒီကာလအထိသာ ေကာင္းေနတယ္လို႔ ေျပာေနတာ မဟုတ္တာ သိလာတယ္။

ဒုတိအခ်က္ကေတာ့ ေဆးဝါးပညာရွင္ေတြကလဲ ရက္ေက်ာ္ေနေပမဲ့ ေဆးဟာ စိတ္ခ်ရေသးတယ္လို႔ တသမတ္ထဲ ေျပာၾကတယ္။ ခြ်င္းခ်က္နဲနဲေတာ့ရွိေပမဲ့ အဲလိုေဆးသံုးစြဲလို႔ ဘာမွ ဒုကၡမျဖစ္ပါ။ မေသႏိုင္ပါ။ ဥပမာ ရက္စြဲလြန္ေနတဲ့ Tetracycline တက္ထြာဆိုက္ကလင္းေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္မွာ Renal tubular damage ရေစႏိုင္တယ္ ဆိုတာ ၁၉၆၃ တံုးက JAMA မွာ G. W. Frimpter နဲ႔အဖြဲ႕က ေရးထားတယ္။ ျငင္းဆိုခ်က္ေတြေတာ့ ရွိပါတယ္။

တတိယအခ်က္ ရက္စြဲေက်ာ္တာနဲ႔ ေဆးေတြဟာ အာနိသင္နည္းနည္းလာႏိုင္တယ္။ ၅% ကေန ၅ဝ% လို႔ခန္႔မွန္းတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဆး အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ သက္တမ္း ၁ဝ ႏွစ္ေက်ာ္ေနတာေတာင္ မူလေဆးစြမ္း ရွိေနပါေသးတယ္။ ဒီေတာ့ ဒီလို စဥ္းစားသင့္တယ္။ အေရးၾကီးတဲ့၊ အသက္ကယ္မဲ့ေဆးမ်ိဳးဆိုရင္ ေဆးသစ္ဝယ္ပါ။ ေရာဂါလကၡဏာ သက္သာရံု လုပ္ေပးတဲ့ေဆးမ်ိဳးဆိုရင္ ဥပမာ ေခါင္းကိုက္ေပ်ာက္ေဆး၊ ႏွာေစးေပ်ာက္ေဆး၊ ရာသီလာေတာ့ နာတာသက္သာေဆးမ်ိဳးဆိုရင္ ပိုက္ဆံအပိုအကုန္ခံမေနပါနဲ႔။

သူမ်ားေတြ ေရးတာထဲမွာ ကာကြယ္ေဆးေတြ၊ Insulin ကလြဲရင္ ထိုးေဆးေတြ မပါတာ သတိထားမိပါတယ္။ ဆီးခ်ိဳအတြက္ ထိုးေဆး အင္စူလင္ကလဲ အမ်ားသိ၊ အမ်ားသံုးလိုျဖစ္ေနလို႔ ပါတာျဖစ္ပါတယ္။ အထက္မွာ ကိုးကား ေရးသား တာေတြဟာ အိမ္သံုးေဆးေတြကိုသာ ဆိုလိုတယ္လို႔ေတာ့ သတိထားေစခ်င္ပါတယ္။ ထိုးေဆးေတြထဲမွာ ေသြးျပန္ေၾကာထဲထိုးရတဲ့ IV Injections ေတြ မပါပါ။ ေမ့ေဆးေတြ၊ ထံုေဆးေတြ မပါပါ။

ေဆးရည္ေတြဟာ ရက္ၾကာၾကာမခံပါ။ ကေလးေတြအတြက္ ေဆးမံႈ႔ပုလင္းေတြ ရွိတယ္။ ေဆးတိုက္ခါနီးမွာ ေရနဲ႔ေဖ်ာ္ျပီး တိုက္ရတယ္။ ေဖ်ာ္ထားျပီးသားေဆးကို ၾကာၾကာထာလို႔ မရေတာ့ပါ။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ပဋိဇီဝေဆးေတြျဖစ္တယ္။ Amoxacillin, Ampicillin, Septrin စတာေတြ ျဖစ္တယ္။

ေဆးေတြကို အထားအသိုကလဲ အလြန္အေရးၾကီးတယ္။ ရက္စြဲမကုန္ေသးတာေတာင္ အထားမတတ္ရင္ အစြမ္းမရွိေတာ့ဘူး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အထားအသိုဆိုတာ အပူခ်ိန္၊ အလင္းေရာင္၊ စိုထိုင္းဆ စတာေတြ ပါတယ္။ ေဆးညႊန္းမွာ ပါတာကို ေသျခာဖတ္ျပီး လိုက္နာရတယ္။ ေဆးပုလင္းကို အေရာင္ရင္ရင့္၊ အညိဳေရာင္၊ အျပာေရာင္မွာ ထည့္ေရာင္းတာဆိုရင္ သတိထားေပေတာ့ အလင္းေရာင္ကို မခံႏိုင္လို႔ ျဖစ္တယ္။

ကေလးကာကြယ္ေဆးေတြကို အေအးခံစနစ္ သံၾကိဳးကြင္းဆက္လို လံုးဝ အျပတ္အေတာက္မရွိ ဆက္တိုက္ ထားရ၊ သယ္ရ၊ ေရာင္းရမယ္။ ေဆးထုတ္တဲ့ ကုမၸဏီရဲ႕ဓါတ္ခြဲခန္းကေန ကေလးရဲ႕ တင္ပါး-လက္ေမာင္း-ေပါင္က ၾကြက္သားထဲ ဝင္သြားတဲ့အထိ တေနရာကေလးမွ အျပတ္အေတာက္မရွိ ေအးေနေစရတယ္။

• ရက္စြဲလြန္ေဆးကို သံုးပါလို႔ေတာ့ မတိုက္တြန္းပါ။
• အေျခခံစည္းမ်ဥ္းက အသက္ကယ္ေဆး မဟုတ္တာကို ရက္လြန္ေပမဲ့ ႏွေျမာတာ ရပါတယ္။
• ရက္စြဲလြန္ဆိုတာ ေဆးေရာင္းသူေတြအတြက္ မေရာင္းနဲ႔ေတာ့လို႔ ေျပာခ်င္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
• Expiration date ဆိုတာ ဖတ္လို႔ရတယ္။ ဖတ္လို႔မရတာေတြလဲ သတိထားပါေလ။

Drug Expiration Dates ေဆးေတြ ရက္လြန္ေနရင္ https://doctortintswe.blogspot.com/2016/02/drug-expiration-dates.html
Shelf Life of Medication ေဆးသက္တမ္း https://doctortintswe.blogspot.com/2017/06/shelf-life-of-medication.html

Dr. တင့္ေဆြ