ADHD ပတ္ဝန္းက်င္ကို သတိမမူတဲ့ စိတ္ေရာဂါ

၁။ ဆရာရွင့္ သမီးကေလးက ၈ လ ရွိပါျပီ။ Hyper Active ဆိုတာဘယ္လိုမ်ိဳးလဲသိခ်င္လို႔ပါရွင္။ ဘယ္လိုေရာဂါမ်ိဳးလဲ ဘယ္လိုလကၡဏာျပလဲဆိုတာ သိခ်င္လို႔ပါရွင့္။

၂။ ကေလးေတြမွာျဖစ္တဲ့ ADHD ေရာဂါအေၾကာင္းေလး ျမန္မာလိုေရးသားထားတာေလး ဖတ္ခ်င္ပါတယ္။ က်မရဲ႕ သားေလးမွာ အဲဒီလကၡဏာမ်ိဳး တခုေလာက္ပါရွိတယ္လို႔ထင္ပါတယ္။ ေက်ာင္းကဆရာေတြက ကေလးမွာ ADHD ျဖစ္တယ္ေျပာလို႔ ဆရာဝန္ျပၾကည့္ေတာ့ ဆရာဝန္နဲ႔ တလတခါေဆြးေႏြးျဖစ္ပါတယ္။ ၄ ခါေလာက္ျပၿပီးေတာ့ ဆရာဝန္က ADHD ျဖစ္ႏုိင္တဲ့အေျခအေနမရွိဘူးလို႔ ေထာက္ခံစာေရးေပးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သားေလးက စာမေရးခ်င္ဘူး အိမ္စာလုပ္ရမွာတို စာဖတ္မွာတို႔ကို အလြန္မုန္းတီးပါတယ။္ သူအာရုံမွာ ေနေနညညကစားဖို႔ဘဲရွိပါတယ္။ အခုဆိုရင္ ေက်ာင္သြားဖို႔ေန႔တိုင္းကို ျငင္းဆန္ပါတယ္။ အခ်ိန္နဲ႔ကန္႔သတ္ၿပီး ဘယ္လိုသင္သင္ မေျပာတတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ အျခား အလည္သြားတဲ့ေနရာေတြ အျဖစ္အပ်က္ေတြကိုေတာ တိတိက်က်မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ရွင့္။

၃။ အာရံုမစုိက္ႏုိင္တဲ့ေရာဂါ Attention Deficit Hyperactivity Disorder အတြက္ ေသာက္ရမယ့္ေဆးနဲ႔ ကုထံုးေတြ သိပါရေစဆရာ။ ေဆးက ရွာရလြယ္ပါသလား။

၄။ ျမန္မာစာေရးတာ အက်င့္မရွိလို အစပ်ိဳးမေကာင္းတာေလး အဆုံးသတ္မလွတာေလးကို ခြင့္လႊတ္ပါလို႔ ဦးစြာ ေတာင္းပန္ပါေစ။ ကေလးေတြမွာျဖစ္တဲ့ ADHD ေရာဂါအေၾကာင္းေလး ျမန္မာလိုေရးသားထားတာေလး ဖတ္ခ်င္ပါတယ္။ က်မရဲ႕သားေလးမွာ အဲဒီလကၡဏာမ်ိဳး တခုေလာက္ပါရွိတယ္လို႔ထင္ပါတယ္။ ေက်ာင္းကဆရာေတြက ကေလးမွာ ADHD ျဖစ္တယ္ေျပာလို႔ ဆရာဝန္ျပၾကည့္ေတာ့ ဆရာဝန္နဲ႔ တလတခါေဆြးေႏြးျဖစ္ပါတယ္။ ၄ ခါေလာက္ျပၿပီးေတာ့ ဆရာဝန္က ADHD ျဖစ္ႏုိင္တဲ့အေျခအေနမရွိဘူးလို႔ ေထာက္ခံစာေရးေပးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သားေလးက စာမေရးခ်င္ဘူး အိမ္စာလုပ္ရမွာတို႔ စာဖတ္မွာတို႔ကို အလြန္မုန္းတီးပါတယ။္ သူအာရုံမွာ ေနေနညညကစားဖို႔ဘဲရွိပါတယ္။ အခုဆိုရင္ ေက်ာင္းသြားဖို႔ေန႔တိုင္းကို ျငင္းဆန္ပါတယ္။ အခ်ိန္နဲ႔ကန္႔သတ္ၿပီး ဘယ္လိုသင္သင္ မေျပာတတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ အျခား အလည္သြားတဲ့ေနရာေတြ အျဖစ္အပ်က္ေတြကိုေတာ့ တိတိက်က်မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ရွင့္။

Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) ဆိုတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ကိုသတိမမူတဲ့ စိတ္ေရာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ကေလး ၃-၅% ျဖစ္တယ္။ ေသျခာမကုသလို႔ ၾကာသြားရင္ ၾကီးတဲ့အထိ မေကာင္း ျဖစ္တတ္တယ္။ ဘာလို႔ျဖစ္ရသလဲ။ မ်ားေသာအားျဖင့္ တိက်က်မသိပါ။ မ်ိဳးဗီဇ၊ အစားအေသာက္ နဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္တို႔ကေန ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္လို႔ ထင္ရပါတယ္။

လကၡဏာေတြကေတာ့ Impulsiveness ကေလးဟာ ဘာလုပ္လုပ္ မေတြးေတာဘဲ ေဟာေဟာဒိုင္းဒိုင္း ျပဳမူတယ္။ Hyperactivity ျငိမ္ျငိမ္မထိုင္၊ ေကာင္းေကာင္းလမ္းမသြား၊ ပံုမွန္မေျပး၊ သူမ်ား အထက္တက္သလိုမတက္၊ သူမ်ားေတြလို စကားမေျပာ။ Inattention သူ႔စိတ္က တျခားကမာၻထဲ ေရာက္ေနသလိုမို႔ သူ႔ေရွ႕မွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတာေတြနဲ႔ တလြဲ ေတြးထင္ေနတယ္။

သံုးမ်ိဳးခြဲႏိုင္တယ္။ Predominantly inattentive type, Predominantly hyperactive-impulsive type နဲ႔ အဲဒီ ၂ မ်ိဳး တြဲေတြ ျဖစ္တယ္။ ကုသလို႔ ရပါတယ္။ Behavioral therapy အမူအက်င့္ ကုသနည္းနဲ႔ Medications ေဆးေပးကုသနည္း၊ Lifestyle changes လူေနဘဝ ျပဳျပင္နည္း၊ Counseling ေမးျမန္း-ေျပာဆိုနည္းေတြသံုးျပီး ကုသရတယ္။ ဆင္တူတဲ့ ေရာဂါေတြနဲ႔ ခြဲျခားရမယ္။ မိဘအိမ္ေထာင္ေရး-လူမႈေရး ျပႆနာရွိလို႔၊ နားမၾကားလို႔၊ အတက္ေရာဂါ၊ စိတ္က် ေရာဂါ၊ အအိပ္ပ်က္၊ အလြဲသံုးစားျပဳခံရတာ၊ စတာေတြက ဆင္တတ္တယ္။ ကေလးဘဝမွာ မေပ်ာက္ရင္ ၆ဝ% က Adult ADHD လူၾကီးေရာဂါဆက္ျဖစ္မယ္။ ေသျခာမကုရင္ ျပႆနာေတြဆက္တက္မယ္။ တျခားစိတ္ေရာဂါေတြ တဲြလာမယ္။

Medical management ေဆးေပးကုသနည္းနဲ႔ Behavioral treatment အမူအယာျပဳျပင္နည္းေတြက အထိေရာက္ဆံုးလို႔ ၂ဝဝ၅ သုေတသနတခုက ဆိုပါတယ္။

Stimulant medication ေဆးကို အသံုးမ်ားတယ္။ Methylphenidate (Ritalin, Metadate, Concerta), Dexatroamphetamine (Dexedrine), Mixed Amphetamine Salts (Adderall), Dextromethaphetamine (Desoxyn) နဲ႔ Lisdexamfetamine (Vyvanse) ေဆးေတြျဖစ္တယ္။ ၾကားဘူးနာဝ ရွိၾကမွာပါ။ ဒီေဆးနာမည္ေတြက feel-good ေဆးေတြပါလို႔ ေဆးစြဲေစတတ္တယ္။

Antipsychotic medication စိတ္ေဆး၊ Non-stimulant medications ျဖစ္တဲ့ Atomoxetine (Strattera) Guanfacine (Intuniv) ေဆးေတြသံုးတယ္။

စမ္းသပ္ေဆးနည္း၊ အစာအာဟာရနည္းေတြလဲရွိေသးတယ္။ Omega-3 နာမည္ၾကီးေနတဲ့ (seal, fish or krill oil) ငါးေတြကေနထုတ္တဲ့ အိုမီဂါ-၃၊ Vitamin နဲ႔ mineral supplements ဗီတာမင္နဲ႔ ဓါတ္ဆားေတြကလဲ အေထာက္အကူ ျပဳႏိုင္တယ္။ Medical cannabis နဲ႔ Aerobic fitness တို႔ ျဖစ္တယ္။

ေဆးဝယ္ရတာ လြယ္တာ-ခက္တာ ႏိုင္ငံတခုနဲ႔တခု မတူပါ။ စိတ္အထူးကုနဲ႔သာ တိုင္ပင္ကုသသင့္ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ ကေလးအထူးကုဆရာဝန္ မဟုတ္ပါ။

ADHD ပတ္ဝန္းက်င္ကို သတိမမူတဲ့ စိတ္ေရာဂါ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/adhd.html
Autism ေအာ္တဇင္ ကေလးေရာဂါ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/11/autism.html

- Autism link to air pollution ေလထုညစ္ညမ္းမႈနဲ႔ (ေအာ္တဇင္) ေမြးရာပါကေလးေရာဂါ http://doctortintswe.blogspot.com/2014/12/autism-link-to-air-pollution.html
- Mental health in children ကေလး စိတ္ေရာဂါမ်ား ပိုတိုးပြါး (၂ဝ၁၃) http://doctortintswe.blogspot.com/2014/12/mental-health-in-children.html

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ