Parotitis တံေတြးထြက္အိတ္ေရာင္ျခင္း

ဆရာ႐ွင့္ က်မအသက္ ၃၅ ႏွစ္ပါ။ သားသမီး ၂ ေယာက္႐ွိပါတယ္။ ညာဘက္ပါးေရာင္ေနလို႔ ဆရာဝန္ျပပါတယ္ဆရာ။ ညာဘက္နားအတြင္းထဲလည္း အရမ္းယားပါတယ္။ ဆရာဝန္က patotitis လို႔ေျပာၿပီး Ampiclox 1 tds ၅ ရက္ Para 1bd ၅ရက္ Kimose 1 tds ၅ရက္နဲ႔ Cifran ear drop ေပးပါတယ္။ ေဆးေသာက္တာ ၃ရက္႐ွိပါၿပီဆရာ။ နားယားတာေကာ၊ ေရာင္တာေကာ မသက္သာပါဘူး။ ဘာလုပ္ရမလဲဆရာ။ အခုပါးစပ္ထဲ ဓာတ္မီးနဲ႔ထိုးၾကည့္ေတာ့ အာသီးေဘး ညာဘက္က ျဖဴျဖဴျပည္နဲနဲေတြ႔တယ္ဆရာ။ Parotitis ေၾကာင့္ေရာင္တာလို႔ေျပာတဲ့ပါးကလည္း အခုထိ အေရာင္မက်ေသးဘူးဆရာ။ အခုလွ်ာထိပ္လည္း ေရာင္လာတယ္ဆရာ။ လွ်ာက ညတြင္းခ်င္း ေတာ္ေတာ္ႀကီးလာတယ္။ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္လားဆရာ။

လူတိုင္းမွာ တံေတြးထြက္အိတ္ေလးေတြရွိတယ္။ အစာဝါးတာနဲ႔ သြားရည္ထြက္လာမယ္။ အဲဒီေနရာကိုႏွိပ္ရလည္း သြးရည္ထြက္မယ္။ ပါးစပ္တြင္းသာမက လည္ေခ်ာင္းဝန္းက်င္မွာလည္းရွိတယ္။ သြားရည္ကေန ဗက္တီးရီးယားေတြကို ရွင္းေပးတယ္။ တံေတြးထြက္အိတ္ေလးေတြ ေရာင္ေနရင္ အာေခါင္ေျခာက္မယ္။ ေရာင္ေနမယ္။ နာမယ္။ ဗက္တီးရီယား၊ ဗိုင္ရပ္စ္ေတြကေန ေရာင္ေစႏိုင္တယ္။ ေအာ္တိုအင္ျမဴး ေခၚ ခုခံအားကေမာက္မေရာဂါေၾကာင့္လည္း ေရာင္ႏိုင္တယ္။

Acute bacterial parotitis ဗက္တီးရီးယားေၾကာင့္ ရက္တိုေရာင္ျခင္း အျဖစ္မနည္းပါ။ Mumps ေခၚ ပသိေရာင္တာနဲ႔ မတူပါ။ ဖ်ားမယ္။ ေရာင္မယ္။ နာမယ္။ ပိုးေသေဆးေပးရမယ္။ Gentamicin ေဆးေပးတာမ်ားတယ္။ Antistaphylococcal ေဆးေပးရတာလည္းရွိတယ္။ ခြဲရတာလည္းရွိတယ္။ ျပန္ျဖစ္တတ္တယ္။

Chronic bacterial parotitis ဗက္တီးရီးယားေၾကာင့္ တာရွည္ေရာင္ျခင္း သြားရည္ထြက္လမ္းမွာ ေက်ာက္ကေန ပိတ္ေနရင္ျဖစ္တယ္။ ထိခိုက္မိရာကေနလည္း ျဖစ္တယ္။

ရက္တိုဆိုတာ Paramyxovirus ဗိုင္းရပ္စ္ ကေနျဖစ္တယ္။ Mumps ပသိေရာင္လို႔ေခၚတယ္။ အမံႈအမႊားေလးေတြကေန ကူးစက္တယ္။ အိတ္ေလးေတြေရာင္ေနမယ္။ နာမယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ မဆုးပါ။ ကံမေကာင္းရင္ ဦးေႏွာက္ေရာင္မယ္။ သရက္ရြက္ေရာင္မယ္။ ေယာက္်ားေလး အစိအေၾကာေရာင္မယ္။ deafness နားမၾကားျဖစ္မယ္။ measles, mumps and rubella (MMR) vaccine ကာကြယ္ေဆးနဲ႔ ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။ ကေလးအသက္ ၁ ႏွစ္မွာ ထိုးတယ္။ ၄-၆ ႏွစ္မွာ ထပ္ထိုးတယ္။

HIV နဲ႔တြဲျဖစ္တာလည္းရွိတယ္။ Tuberculosis တီဘီနဲ႔တြဲျဖစ္တာလည္းရွိတယ္။ နာတာရွည္ Chronic punctate parotitis (autoimmune parotitis) ဆိုတာ ခုခံအားအဆင္မေျပလို႔ျဖစ္တယ္။

Salivary stone (sialolithiasis) ေက်ာက္တည္ျခင္း
ေက်ာက္ျဖစ္ျပီး ၾကီးလာမွသာသိသာတယ္။ ပိတ္ေနရင္ နာမယ္။ ေရာင္မယ္။ ပိုးဝင္မယ္။ အစာဝါးရင္သိသာတယ္။ မစားရင္ မနာပဲေနတယ္။ အဆင္မသင့္ရင္ ဖစ္စ္က်ဴလာ ေခၚ လမ္းေၾကာင္းျဖစ္တယ္။ ေက်ာက္ကိုခြဲထုတ္ေပးရတယ္။ ေက်ာက္ေနရာကို ႏွိပ္ျပီး ေနာက္ဖက္ကေန ေရွ႕ဖက္ဆီထုတ္ေပးလို႔ ရတတ္တယ္။

ကေလးေတြ ျပန္ျပန္ျဖစ္ျခင္း
အသက္ ၅ ႏွစ္ကေနစတယ္။ ၃-၇ ရက္ၾကာတယ္။ တခ်ိဳ႕ ၂-၃ ပတ္ၾကာတယ္။ Streptococcus viridans ဗက္တီးရီးယား ကေနျဖစ္တာမ်ားတယ္။ နာမယ္။ ေရာင္မယ္။ နီမယ္။ တဖက္တည္းသာအျဖစ္မ်ားတယ္။ ေနာက္ဖက္ကေန ေရွ႕ဆီ ႏွိပ္ေပးရင္ သြားရည္နဲ႔ အဖတ္ေလးေတြထြက္မယ္။ အပူကပ္ေပးတာသက္သာတယ္။ ရွားရွားပါးပါး Parotidectomy ခြဲနည္း လုပ္ေပးရတယ္။ Sialadenosis (sialosis) ဆိုတာ အသက္ ၂ဝ ကေန ၆ဝ ၾကာျဖစ္တယ္။ အိတ္ကၾကီးေနေပမယ့္ မနာဘူး။

တံေတြးထြက္အိတ္ေရာင္တာကို ေဆးကုဘို႔ဆိုတာ ခံစားေနတာ၊ ျဖစ္လာတာကိုၾကည့္ျပီး ကုသေပးရတယ္။ အနာသက္သာေဆးကို မလြဲမေသြေပးပါမယ္။ Paracetamol/Ibuprofen ေဆးေတြေပးမယ္။ Aspirin ေဆးမေပးသင့္ပါ။ ေရွ႕ကေနေနာက္ဖက္ဆီ အသာအယာႏွိပ္ေပးပါ။ ျပည္ထြက္ႏိုင္တယ္။ ညႇစ္ထုတ္ရမယ္။ ျပည္ကို ဘယ္လိုေဆးနဲ႔ သင့္မလည္း စမ္းသင့္တယ္။ ဆားရည္နဲ႔ ပါးစပ္ေဆးရမယ္။ တံေတြးအိတ္ေပၚ အပူ-အေအးကပ္ေပးရမယ္ ေရ-အရည္ ပိုေသာက္ေစရမယ္။ အစာကို ေက်လြယ္တာသာစားပါ။

အရည္ထြတ္ျပြန္ကို ေဆးထိုးဆားရည္နဲ႔ေဆးေပးတာ။ ပိုးေသေဆးနဲ႔ေဆးတာလည္းလုပ္ၾကတယ္။ မရေသးသူေတြကို Decadron (dexamethasone) + penicillin solution in saline ေဆးကို ျပြန္ေလးထဲသြင္းေပးတယ္။ vancomycin at 500 mg ထိုးေဆးကို ၆ နာရီတခါသြင္းေပးတယ္။ S aureus ပိုးကေနျဖစ္ရင္ methicillin resistant (MRSA) ျဖစ္လို႔ ေဆးယဥ္တယ္။

ခဏခဏျဖစ္ေနသူမွာ ခြဲစိတ္ကုသနည္းပါရတယ္။ ခြဲထုတ္ရတာမွာ ေရာင္ေနတံုးဆိုခက္တယ္။ facial nerve အာရံုေၾကာကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ superficial parotidectomy ခြဲစိတ္နည္းကိုအမ်ားဆံုးလုပ္တယ္။ လိုအပ္ရင္ အတြင္းနက္ထိထုတ္ေပးရတယ္။ ဒါေတြအျပင္ tympanic neurectomy ထူးျခားတဲ့ခြဲစိတ္နည္းလည္းလုပ္ရတတ္တယ္။ parasympathetic အာရံုေၾကာကိုထုတ္ေပးတာျဖစ္တယ္။ အဲေတာ့မွ ဒီ ဂလင္းအိတ္ေသးသြားေစမယ္။ ligation of the parotid duct ျပြန္ကိုၾကိဳးျခည္နည္းလည္းရွိတယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ