Lung Cancer (1) အဆုပ္ ကင္ဆာ (၁)

၁။ ဆရာခင္ဗ် လူနာအသက္ ၆၀ ျဖစ္တာ ၁ ႏွစ္ေက်ာ္ ေလာက္ပဲ႐ွိေသးတယ္။ ႏူမိုးနီးယားဆိုျပီးေဆးရံုက ေဆးသြင္း ရတယ္။ အားရုတ္ျပီးမသက္သာဘူးဗ်။ အခုစစ္ေဆးရံုေျပားကုတရယ္ CT scan ဖတ္ေတာ့ အဆုပ္မွာအဖုတည္ေနတယ္လို႔ေျပာတယ္။ ေတာင္ႀကီး (သို႔) ရန္ကုန္မွာ ဓာတ္ကင္လို႔ေျပာတယ္ဗ်။ ကင္ဆာပံုစံလိုလဲေျပာတယ္ဆရာ။ ကူညီပါအံုး ဘာဆက္လုပ္ရမလဲဗ်။

၂။ မဂၤလာပါဆရာ။ ကြ်န္မက စစ္ေတြကပါ။ အသက္ (၂၇)ႏွစ္ပါ။ မေန႔က ကြ်န္မအေဒၚတေယာက္ အသက္ (၄၀) အရြယ္မွာ အဆုတ္ကင္ဆာနဲ႔ဆုံးသြားပါတယ္။ အဆုတ္ကင္ဆာလို႔စသိတာက ၈ လပိုင္းကုန္ခါနီးမွာပါ။ အဲဒီမတိုင္ခင္ထိ ဘာေရာဂါလကၡဏာမွ မျပခဲ႔ပါဘူး။ ၈ လပိုင္းတတိယအပတ္ေလာက္မွာ မွတ္ဉာဏ္ေတြခ်ဳိ႕ယြင္း၊ အဖုအက်ိတ္ေတြ ထြက္လာပါတယ္။ စစ္ေတြကဆရာဝန္ကကင္ဆာလကၡဏာတဲဲ့။ သိတဲ့အခ်ိန္ ခ်က္ခ်င္းႀကီး ရန္ကုန္သြားၿပီး ေဆးစစ္ေတာ့ ကင္ဆာကအဆင့္ (၄) ပါတဲ့။ တလတိတိေလာက္ပဲ ေနခဲ့ရပါတယ္။ အဘိုးကလည္း ကင္ဆာနဲ႔ပဲဆုံးသြားခဲ့ပါတယ္။ ဒါေတြဟာမ်ဳိး႐ိုးလိုက္တတ္ပါသလား။ ကင္ဆာရွိမရွိ အခုကတည္းက ၾကဳိတင္စစ္ထားလို႔ရပါသလားရွင့္။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

၃။ အသက္ ၃၈ နွစ္။ က်ား။ ေဆးလိပ္ေသာက္ေသာနွစ္ ၁၈ နွစ္ပါ။ ျဖတ္ဖို႔ၾကိဳးစားေနပါသည္။ အဆုပ္ကင္ဆာနွင့္ အသက္ရွဴလမ္းေျကာင္းဆိုင္ေရာဂါမ်ားအေျကာင္း သိခ်င္ပါသည္ဆရာ။ ညာဖက္လက္ျပင္ေအာက္ပိုင္း ေအာင့္တင္းသလို ခံစားမိလို႔ပါ။ အဆုပ္ကင္ဆာမ်ိဳးရိုးမရွိပါ။ မႏၲေလးျမိဳ႕၌ေနပါသည္။

၄။ က်မေယာက္ခမအတြက္ ကင္ဆာေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေမးခ်င္ပါတယ္။ ပထမတခါ ဆရာ့ကိုေမးဖူးပါတယ္ အဲဒါက ကင္ဆာေရာဂါအေျခအေနနဲ႔ အစားအေသာက္ပါ။ ခုကလူနာျဖစ္ေနတဲ့အေျခအေနနဲ႕ပတ္သက္ၿပီး ဘာလုပ္သင့္လည္း အၾကံေပးေစခ်င္ပါတယ္ဆရာ။ ေဒၚ ႕႕႕႕႕၊ အသက္ ၆၁၊ အဆုပ္ကင္ဆာ အဆင့္(၃) ကင္ဆာလို႔ ေျပာသည္။ ယခုလက္ရွိ တိုင္းရင္းေဆးနဲ႔ကုေနပါတယ္။ လူနာေရာဂါ မသက္သာသည့္အျပင္ ပိုဆိုးလာပါတယ္ဆရာ။ ေခ်ာင္းဆိုးတယ္၊ ခနခန ဖ်ားတယ္၊အစာမစားခ်င္ဘူး၊ ညာဘက္ ေျခေထာက္ႏွင့္ ညာလက္ေမာင္း ထံုက်င္ၿပီး ခံစားခ်က္မရွိေတာ့သလို ျဖစ္ပါတယ္၊ ရင္ဘတ္ကခဏခဏတင္းတယ္။ ခုတရက္ႏွစ္ရက္အတြင္း ဝမ္းဗိုက္မွာ အလံုးေပၚလာတယ္။ ကိုင္ၾကည့္ရင္ နာတယ္ေျပာတယ္။ ခုေတာ့ အိပ္ယာေပၚမွာဘဲ လွဲေနရတယ္ဆရာ။ ကင္ဆာေရာဂါက အဆင့္ ၁ ကေန ၄ ထိရွိတာဆိုေတာ့ ခုျဖစ္ေနတာအဆင့္ ၃ လို႔သိတာ တလေက်ာ္ပါၿပီဆရာ။ အဆင့္ ၄ ျဖစ္ဖို႔ ဘယ္ေလာက္ၾကာႏိုင္လဲဆရာ က်မတို႔ကလည္း ႏိုင္ငံျခားမွာေနရတာဆိုေတာ့ စိတ္ကမေျဖာင့္ဘူးျဖစ္ေနတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာရွိတဲ့ လူနာမိသားစုကလည္း တိုင္းရင္းေဆးေလာက္ဘဲ အေကာင္းထင္တယ္ဆရာ။ ခုလို လူနာျဖစ္ေနတဲ့ အေနအထားၾကည့္ၿပီး က်မတို႔တခုခု ဆံုးျဖတ္ရေတာ့မယ့္ အေျခအေနမွာေရာက္ေနၿပီးဆိုေတာ့ ခုလို အေျခအေနမွာ ဘာလုပ္သင့္လည္း အၾကံေပးပါလားဆရာ။

၅။ ဆရာ က်မေယာက္ခမ အဆုပ္ကင္ဆာျဖစ္ေနပါတယ္။ လူနာအမည္ ႕႕႕႕႕။ အသက္ ၆၁။ အဆုပ္ကင္ဆာလူနာနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး ဘယ္လိုအစားအေသာက္မ်ိဳးစားရမလဲ။ လူနာခံစားရမယ့္ ေရာဂါလကၡဏာအက်ဥ္းကိုသိခ်င္လို႔ဆရာ။ ခုလူနာ မိသားစုက ကင္ဆာကို တိုင္းရင္းေဆးနဲ႔ ကုမယ္လုပ္ေနျကလို႔ က်မလည္း အရမ္းစိတ္ညစ္ရတယ္ဆရာ။ နယ္ကလူေတြဆိုေတာ့ သူတို႔က သိပ္နားမလည္ဘူး။ နားမလည္တာကိုေျပာျပေတာ့လည္း လက္မခံဘူး။ ဒီေတာ့ ခုလူနာက အစားနည္းနည္းစားတာနဲ႔ ရင္ဘတ္ကတင္းလာတယ္ဆရာ။ အဆုပ္ကင္ဆာနဲ႔ပတ္သက္ျပီး ဘယ္လိုလကၡဏာ ျဖစ္မလည္း က်မသိခ်င္လို႔ အၾကံေပးပါအံုးဆရာ။ ကင္ဆာ အဆင့္အေျခအေန ဆရာျကည့္လို႔ရေအာင္ ဓါတ္ပံုပို႔ေပးထားတယ္ဆရာ။

၆။ ကြ်န္ေတာ့္ အေဖဟာ အသက္ ၅၅ နွစ္ရွိပါျပီ။ သူ႔မွာ ဆီးခ်ိဳေရာဂါရွိတာ လြန္ခဲ့တဲ့ ၃ နွစ္ေလာက္က စျပီး သိခဲ့ရပါတယ္။ အခုတခါ ေဆးစစ္ႀကည့္လိုက္ေတာ့ အဆုတ္မွာ ကင္ဆာျဖစ္ေနေႀကာင္း သိလိုက္ရပါတယ္။ ၁၃-၅-၂၀၁၁ မွာ ရန္ကုန္မွာ မွန္ေျပာင္းႀကည့္ အသားစယူျပီး သိလိုက္ရတာပါ။ အဲတာ ဆရာ၀န္က ခြဲရမယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ အေဖက ဘယ္လိုမွ ခြဲဖို႔ကို ေျပာလို႔ မရေတာ့ပါဘူး။ အခုဆို ၉ လပိုင္းေလာက္ ေရာက္ေရာ ေခ်ာင္းဆိုးရင္ ေသြးပါ ပါလာပါတယ္။ အဆုတ္ကင္ဆာနဲ႔ ပတ္သတ္လို႔က ဘာေဆးမွ မတိုက္ရေသးပါဘူး။ ဘယ္လို ကုသရင္ ေကာင္းမယ္ဆိုတာေလး သိခ်င္ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႔က နယ္ျမိဳ႕ေလးတျမိဳ႕ကပါ ေဆးပညာ ဗဟုသုတလဲ နည္းပါတယ္။ ဘာလုပ္လို႔ လုပ္ရမွန္းလဲ မသိပါဘူး။

အဆုပ္ကင္ဆာဟာ ကင္ဆာေၾကာင့္ ေသဆံုးရမႈထဲမွာ အမ်ားဆံုး ျဖစ္တယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္တာ၊ ေဆးလိပ္ေငြ႔ ရွဴမိတာနဲ႔ ဆက္စပ္မႈရွိတယ္။ အသက္ၾကီးသူေတြမွာ အမ်ားဆံုးျဖစ္တယ္။ အဆုပ္ကင္ဆာ လူနာေတြရဲ႕ ၇ဝ% ဟာ အသက္ ၆၅ ႏွစ္ေက်ာ္ေတြ ျဖစ္တယ္။ ၄၅ ႏွစ္ေအာက္မွာ ၃% သာျဖစ္တယ္။ အေမရိကန္ အမ်ိဳးသား ကင္ဆာဌာနရဲ႕ ခန္႔မွန္းခ်က္အရ ေယာက္်ား-မိန္းမ ၁၄ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္ဟာ တခ်ိန္ခ်ိန္မွာ အဆုပ္ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အလားအလာ မေကာင္းပါ။ ၅ ႏွစ္အထိ အသက္ရွင္ႏွဳန္း ၁၆% သာရွိတယ္။

အဆုပ္မွာ ကင္ဆာ စျဖစ္တာနဲ႔ တျခားေနရာမွာ ကင္ဆာျဖစ္ေနရာကေန အဆုပ္ကိုကူးလာတာလဲရွိတယ္။ ဥပမာ ဆီးက်ိတ္ ကင္ဆာကေန ေသြးကတဆင့္ အဆုပ္ကို ေရာက္လာတယ္။ အဆုပ္ရဲ႕ ေနရာတကာမွာ ကင္ဆာ ျဖစ္ႏို္င္ေပမဲ့ ၉ဝ-၉၅% ဟာ Bronchi နဲ႔ Bronchioles ဆိုတဲ့ ေလျပြန္ေတြကို ဖုံးေပးထားတဲ့ Epithelial cells ေတြကေနျဖစ္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အဆုပ္ကင္ဆာကို Bronchogenic cancers or Bronchogenic carcinomas လို႔ ေခၚတယ္။ အဆုပ္ကိုဖံုးေပးထားတဲ့ အလႊာကျဖစ္တာကို Mesotheliomas လို႔ေခၚတယ္။

ဘယ္လိုလူေတြမွာ အျဖစ္မ်ားသလဲ
ေဆး-ေဆးလိပ္ ေသာက္သူ၊ သံုးသူ၊ တဆင့္ခံေဆးလိပ္ေငြ႔ရွဴမိသူ၊ မီးခံေက်ာက္ျပား၊ (ယူေရနီယမ္) အေဟာင္းအေဆြးကေနျဖစ္လာတဲ့ ဓါတ္ေငြ႔၊ မ်ိဳးရိုးလိုက္ႏိုင္တယ္။ COPD နာတာရွည္ ေလဝင္လမ္းေၾကာင္းပိတ္ အဆုပ္ေရာဂါရွိေနသူေတြဟာ ၄-၆ ဆ ပိုတယ္။ အရင္က အဆုပ္ကင္ဆာျဖစ္ဘူးသူ ၁-၂% ေနာက္ထပ္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေလထုညစ္ျငမ္းမႈ။

အဆုပ္ကင္ဆာ အမ်ိဳးအစားေတြ
Small cell lung cancers (SCLC) နဲ႔ Non-small cell lung cancers (NSCLC) (ဆဲလ္) အေသး-အၾကီး ဆိုျပီး ၂ မ်ိဳး ရွိတယ္။ SCLC ျဖစ္တာ ၂ဝ% ရွိေပမဲ့ ေရာဂါတိုးတာျမန္တယ္။ တျခားေနရာေတြကို ျပန္႔တယ္။ ေဆးလိပ္နဲ႔ဆက္စပ္တယ္။ ၁% သာ ေဆးလိပ္မေသာက္သူမွာ လာျဖစ္တယ္။ (ဆဲလ္) ပံုပန္းၾကည့္ျပီး Oat cell carcinomas လို႔လဲ ေခၚတယ္။ NSCLC အမ်ိဳးအစားက ၈ဝ% ျဖစ္တယ္။ အမ်ိဳးအစားခြဲေတြလဲ ရွိေသးတယ္။ Adenocarcinomas အမ်ိဳးအစားက ၅ဝ%၊ Squamous cell carcinomas အမ်ိဳးအစားက ၃ဝ%၊ Large cell carcinomas နဲ႔ အမ်ိဳးအစားေတြ ေရာျဖစ္တာလဲ ရွိတယ္။ NSCLC နဲ႔ SCLC အျပင္ တျခားရွားတဲ့ အမ်ိဳးေတြလဲ ၅-၁ဝ% ရွိေသးတယ္။ ဥပမာ Bronchial carcinoids ၅% ရွိတယ္။ အဆုပ္ထဲက တျခား (တရွဴး) ေတြကေနလဲ ကင္ဆာျဖစ္လာတာရွိတယ္။ ဥပမာ ၾကြက္သားႏုနဲ႔ ေသြးေၾကာ စတာေတြ ကေန ျဖစ္တယ္။

ေရာဂါလကဏာေတြဟာ ျဖစ္တဲ့ေနရာအေပၚမူတည္ျဖစ္လာေစတယ္။ ၂၅% ေလာက္ဟာ ေဆးစစ္လို႔ ဓါတ္မွန္၊ (စီ-တီ-စကင္) ရိုက္မွ ကင္ဆာရွိေနမွန္း သိလာရတယ္။ ဘာမွ မခံစားရဘူး။ ခံစားရႏိုင္တာေတြက အသက္ရွဴရ ခက္တယ္။ ေခ်ာင္းဆိုးမယ္။ အသက္ရွဴသံက စီစီနဲ႔ ျဖစ္လာမယ္။ ရင္ပတ္နာမယ္။ ေခ်ာင္းဆိုး ေသြးပါမယ္။ အာရံုေၾကာ ထိခိုက္လာရင္ ပခံုးကေန လက္ေမာင္းအျပင္ဘက္အထိ နာမယ္။ အသံျဖစ္ေစတဲ့ Vocal cords ထိခိုက္လာရင္ အသံဝင္မယ္။ အစာမ်ိဳျပြန္ ထိခိုက္လာရင္ အစာျမိဳရ ခက္လာမယ္။

ေရာဂါပိုးဝင္ရင္ ျပည္တည္တာတို႔ ႏူမိုးနီးယားတို႔ ဆက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အဆုပ္က တျခားေနရာအထိ ေရာက္မယ္ဆိုရင္ ေနရာအလိုက္ခံစားရမယ္။ ဥပမာ အရိုး၊ ဦးေႏွာက္၊ ေဘးထြက္လကၡဏာေတြလဲ ရွိတတ္တယ္။ ဥပမာ ေဟာ္မုန္းနဲ႔တူတာေတြ ထြက္တတ္တယ္။ ေယဘုယ်ဆန္တဲ့ လကၡဏာေတြလဲ ရွိမယ္။ ဥပမာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်တာ၊ အားယုတ္တာ၊ စိတ္ဓါတ္က်တာနဲ႔ စိတ္မူေျပာင္းတာေတြ ျဖစ္တယ္။

အဆုပ္ကင္ဆာေသျခာေအာင္ စမ္းသပ္နည္းေတြအမ်ားၾကီးလုပ္ႏိုင္တယ္။
• Chest X-ray
• CT (computerized tomography, computerized axial tomography, or CAT) scans
• Magnetic resonance imaging (MRI) scans
• Positron emission tomography (PET) scanning
• Bone scans
• Sputum cytology
• Bronchoscopy
• Needle biopsy
• Thoracentesis
• Blood tests

ကိုယ္ခႏၶာထဲ ဘယ္ေလာက္အထိ ျပန္႔ေနျပီလဲ ဆိုတာကို ၾကည့္ျပီး အဆင့္သတ္မွတ္တယ္။ NSCLC အမ်ိဳးအစားကို အဆင့္ ၁ ကေန ၄ အထိခြဲထားတယ္။

ခြဲစိတ္ကုသတာ၊ ကင္ဆာေဆးေပးတာနဲ႔ ဓါတ္ကင္တာေတြ လုပ္တယ္။ စမ္းသပ္ကုသနည္းေတြလဲ လုပ္ပါေသးတယ္။ ကင္ဆာမွန္သမွ်ကို ကုသနည္းအတိုင္း ပင္ရင္းအေၾကာင္းကို ကုသမႈေပးတာနဲ႔ ခံစားေနရမႈ ဒုကၡသက္သာေစေအာင္ လုပ္ေပးတာလို႔ ရွိတယ္။ ခြဲစိတ္တာကို stage I or II NSCLC အတြက္လုပ္ေပးတယ္။ အဆုပ္ကင္ဆာထဲက ၁ဝ-၃၅% ကို ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္လို႔ ရတယ္။ ခြဲလို႔ရေပမဲ့ ေပ်ာက္သြားျပီလို႔ေတာ့ မဆိုလိုပါ။ အျဖစ္ေႏွးတဲ့အမ်ိဳးအစား၊ စေတြတာက ပိုက္ဆံေစ့လို သီးျခားဟာမ်ိဳးေလးသာဆိုရင္ ၂၅-၄ဝ% ဟာ ၅ ႏွစ္ခံျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဓါတ္ကင္ကုသတာကို NSCLC နဲ႔ SCLC ႏွစ္မ်ိဳးလံုးအတြက္လုပ္တယ္။ ကင္ဆာေပ်ာက္ေစဘို႔ေရာ၊ ခံစားရတာေတြ သက္သာေစဘို႔ေရာ၊ ခြဲစိတ္ကုသမႈနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္ ေဆးေပးတာနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္ တြဲျပီးေတာ့ေရာ လုပ္ေပးတယ္။ လူနာက ခြဲစိတ္တာမခံခ်င္ဘဲ ျငင္းေနရင္လဲလုပ္တယ္။

ကင္ဆာေဆးေပးနည္းကိုလဲ NSCLC နဲ႔ SCLC အတြက္ပါ လုပ္ေပးတယ္။ SCLC လို ျပန္႔ႏွံ႔တာျမန္တဲ့ အမ်ိဳးအစား အတြက္ နည္းေကာင္းျဖစ္တယ္။ စားေဆး၊ ထိုးေဆးေတြ လုပ္တယ္။ Prophylactic brain radiation ဆိုတာ SCLC အမ်ိဳးအစားက ဦးေႏွာက္ကိုျပန္႔တာ ျဖစ္မလာေအာင္ ကာကြယ္တဲ့ အေနနဲ႔ ဓါတ္ကင္ေပးတယ္။

• Lung Cancer (1) အဆုပ္ ကင္ဆာ (၁) http://doctortintswe.blogspot.com/2015/02/lung-cancer-and-papaya.html
• Lung Cancer (2) အဆုပ္ ကင္ဆာ (၂) http://doctortintswe.blogspot.com/2015/02/lung-cancer-2.html
• Lung Cancer and Papaya အဆုပ္-ကင္ဆာ နဲ႔ သေဘၤာရြက္ http://doctortintswe.blogspot.com/2015/02/lung-cancer-1.html
• Lung cancer therapy is milestone အဆုပ္ကင္ဆာကုသနည္းမွတ္တိုင္ http://doctortintswe.blogspot.com/2015/05/lung-cancer-therapy-is-milestone.html
• Smoking and Cancer ေဆးလိပ္နဲ႔ ကင္ဆာ http://doctortintswe.blogspot.com/2015/02/smoking-and-cancer.html

Dr. တင့္ေဆြ