Breast Cancer Chemotherapy ရင္သား-ကင္ဆာကို ေဆးေပးကုသျခင္း

သမီးရဲ ့ညာဘက္ ရင္သားမွာ အက်ိတ္ေတြ႔ၿပီးေနာက္ တစ္ႏွစ္ခဲြၾကာတဲ့အခ်ိန္ ကိုယ္ဝန္ ၆လ ရတဲ့အခ်ိန္မွာ အက်ိတ္က သိသိသာသာ လွ်င္ၿမန္စြာ ၾကီးထြားလာတဲ့အတြက္ ULTRASOUND ရိုက္ပါတယ္။ ေနာက္ BIOPSY စစ္ၿပီး (Left breast: Infiltrating ductal carcinoma, grade 2) ဆိုၿပီး ရင္သားကင္ဆာလို႔ ေၿပာလာပါတယ္။ ေနာက္ သမီးရဲ႕ ကိုယ္ဝန္ေၾကာင့္ အၿမန္ ခြဲစိတ္ရမယ္ဆိုၿပီး ကိုယ္ဝန္ ၃ဝ ပတ္ေရာက္တဲ့အခ်ိန္(႕႕႕႕႕) ႏိုင္ငံ (႕႕႕႕႕) ၿမိဳ ့ရွိ (႕႕႕႕႕) ေဆးရုံၾကီးမွာ ရင္သား တခုလုံးကို ထုတ္ၿပစ္တဲ့ ခဲြစိတ္မႈကို ခံယူခဲ့ရပါတယ္။ ရင္ညႊန္႔ေနရာကေန ခ်ိဳင္းေအာက္နားထိေအာင္ တေၿဖာင့္ထဲခဲြစိတ္ၿပီး အစနဲ႔အဆုံး နွစ္ဖက္ကို ထုံးထားတယ္။ အသားခ်ဳပ္လို႔ ေၿပာပါတယ္။ အေၾကာေတြ ၿဖတ္ခံထားရသလို လက္က လႈပ္လို႔မရဘူး။ ခုၿဖည္းၿဖည္းခ်င္း ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ေနရပါတယ္။

သမီးရဲ႕ကိုယ္ဝန္ ဂ်ဳးဒိတ္က (႕႕႕႕႕) ပါ။ ေဆးရုံက ခဲြစိတ္ဖို႔နဲ႔ Chemotherapy ေပးဖို႔ Professor က ညႊန္ၾကားခဲ့တာလို႔ ေၿပာပါတယ္။ ခီမိုေပးရင္ ၿဖစ္လာနိုင္တဲ့ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေတြအၿပင္ အထဲကကေလးကို ထိခိုက္မႈ ရွိမရွိ အေသအခ်ာ သိပါရေစ။ ကေလးေမြးၿပီးမွ ေပးလို႔ ရ-မရ သိခ်င္ပါတယ္။ ဒီခီမိုေဆးသြင္းၿပီးရင္ ဘယ္လိုေနထိုင္ စားေသာက္ရမလဲ၊ အသက္ရွင္ေနသမွ် ကာလပတ္လုံး ဘယ္လို အစားအေသာက္ေတြကို စားသုံးၿပီး ဘယ္လို ေရွာင္သင့္ပါသလဲ။ က်န္ရွိတဲ့ ရင္သားတဖက္ကေန ေမြးလာမယ့္ ကေလးကိုေရာ ႏို႔တိုက္ႏိုင္ပါသလား။ တိုက္ခဲ့ရင္ ဘယ္လိုအက်ိဳးဆက္ေတြ ၿဖစ္နိုင္ပါသလဲ။ ကေလးကို ထိခိုက္မႈ ရွိပါသလား။ တိုက္သင့္ပါသလား။ ဒီႏိုင္ငံကေရာ ေဆးဆက္ကုဖို႔ စိတ္ခ်ရတဲ့ ႏိုင္ငံမွာ ပါပါသလား။ သမီးက အစထဲက အစားအစာေတြကို ဆီမပါတဲ့အၿပဳတ္ေတြ၊ စြတ္ၿပဳတ္ေတြ၊ ဆန္ၿပဳတ္ေတြနဲ႔ ပူပူေႏြးေႏြးေၾကာ္တဲ့ အသီးအရြက္ေၾကာ္ေတြပဲ စားတယ္။ အသားငါးေတြကို မၿဖစ္မေနမွ စားတယ္။ ေခါက္ဆဲြေတြ ေပါင္မုန္႔ေတြလဲ အစားမ်ားတယ္။ အသက္ ၃၂ ႏွစ္။

Chemotherapy (ခီမို) လို႔ အတိုေခၚေနတာက (ခီမိုသာရာပီ) ျဖစ္တယ္။ တိုက္ရိုက္ဘာသာျပန္ရင္ ေဆးေပးတာ မွန္သမွ်ကို ေခၚေပမဲ့ တကယ္ေတာ့ ကင္ဆာအတြက္ ေဆးေပးကုသတာကိုသာ အဲလိုေခၚတယ္။ (ကင္ဆာ-ဆဲလ္) ေတြ ဆက္မပြါးေစမဲ့ ေဆးေတြျဖစ္တယ္။ ေသြးျပန္ေၾကာထဲထိုးတာ နဲ႔ ေသာက္ေဆးေတြ ရွိတယ္။ ၂ မ်ိဳးလံုး ေပးတာလဲ ရွိတယ္။ ေဆးေတြက မနည္းဘူးရွိတယ္။

ရည္ရြယ္ခ်က္ ၃ ခုအတြက္ ေဆးေပးကုသနည္း လုပ္ပါတယ္။
1. Adjuvant therapy ခြဲစိတ္ျပီးနာက္မွာျဖစ္ျဖစ္၊ ဓါတ္ကင္ျပီးေနာက္မွာျဖစ္ျဖစ္ ကင္ဆာ ထပ္ေပၚမလာေအာင္ လုပ္တယ္။ တကယ္လို႔ ရင္သားကင္ဆာက ရင္သား နဲ႔ တက္ေစ့မွာသာ ရွိေနေသးရင္ ခြဲစိတ္ျပီးေနာက္ ေဆးေပးတယ္။ ကင္ဆာ ျပန္ေပၚလာမွာကို တားတာျဖစ္တယ္။
2. Neo-adjuvant therapy ကင္ဆာ အက်ိတ္ကၾကီးမယ္ဆိုရင္ မခြဲစိတ္ခင္ အရင္ေပးတယ္။ ေဆးနဲ႔ေသးသြားရင္ mastectomy ရင္သားတခုလံုး ထုတ္တာ မလုပ္ရဘဲ lumpectomy အက်ိတ္ကိုသာထုတ္တာနဲ႔ ရႏိုင္မယ္။
3. To treat metastatic disease တကယ္လို႔ ကင္ဆာ တျခားဆီျပန္႔ေနတဲ့အဆင့္ ေရာက္ေနမွ သိရရင္ ေဆးကုနည္းကို အဓိက ကုသနည္းအျဖစ္သံုးမယ္။

ေဆးေရြးရတာ လူနာတေယာက္ခ်င္းကို ၾကည့္ရတယ္။ Personalized Breast Cancer Treatment Report တဦးခ်င္းဆီမွာ ရွိရမယ္။ အသံုးမ်ားတဲ့ ရင္သား-ကင္ဆာေဆးေတြ-
• Anthracyclines = Adriamycin, Ellence, Doxil
• Taxanes = Taxotere, Taxol, Protein-bound Abraxane
• Cytoxan
• Xeloda and 5 fluorouracil (5 FU)
• Navelbine
• Gemzar
• Herceptin (HER-2 gene ရွိသူေတြအတြက္သာ)
• Other drugs = Ixempra, Halaven, Methotrexate (Rheumatrex, Trexall), Tykerb

အမ်ားအားျဖင့္ ၂-၄ ပတ္ အစီအစဥ္နဲ႔ေပးတယ္။ တခ်ိဳ႕ကို ၁ ပတ္ တခါေပးတာလဲရွိတယ္။ Adjuvant နဲ႔ Neo-adjuvant အတြက္ဆိုရင္ ေဆး ၂ မ်ိဳး၊ ၂ မ်ိဳးမက တြဲေပးတတ္တယ္။ ေဆးတမ်ိဳးထဲ သံုးတာက ေနာက္က်ေနတဲ့ အဆင့္အတြက္ ျဖစ္တယ္။ ေဆးမ်ားေလေလ ရလဒ္ေကာင္းေလေလျဖစ္သလို၊ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳး မ်ားေလေလလဲျဖစ္မယ္။ Adjuvant chemotherapy အတြက္ဆိုရင္ ခြဲစိတ္ျပီးေနာက္ ဓါတ္ကင္တာမလုပ္ခင္မွာ စေပးျပီး ၃-၆ လၾကာႏိုင္တယ္။ ေဆးေပးေနတံုး ေသြးစစ္ေနမယ္။ ေသြးနီဥ၊ ေသြးျဖဴဥ နဲ႔ ေသြးမံႈေတြ အေရအတြက္သိခ်င္တယ္။ ေသြးမံႈသြင္းဘို႔ လိုရင္ သြင္းရတယ္။

Side Effects ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြကို ဆရာဝန္ကို ေမးထားပါ၊ လက္ခံႏိုင္ေအာင္ ကိုယ့္စိတ္ကိုျပင္ဆင္ထားပါ။
• Nausea and vomiting ပ်ိဳ႕ခ်င္၊ အန္ခ်င္၊
• Loss of appetite အစာမစားခ်င္၊
• Fatigue အားယုတ္၊
• Mouth soreness ပါးစပ္နာေပါက္၊
• Hair loss ဆံပင္ကြ်တ္၊
• Weight gain ကိုယ္အေလးခ်ိန္တက္၊
• Premature menopause ေသြးဆံုးတာေစာ၊
• Lowered resistance to infections ကူးစက္ေရာဂါကို မခံႏိုင္၊
• Increased bleeding ေသြးထြက္လြယ္။
• Diarrhea ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊
• Feelings of fear, sadness and isolation ဝမ္းနည္းျခင္း၊ အထီးက်န္စိတ္ျဖစ္ျခင္း၊ ေၾကာက္စိတ္ဝင္ျခင္း၊

Long-term side effects ေရရွည္ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးမ်ား -
• Infertility ကေလးမရႏိုင္ျခင္း၊ ေဆးကုသေနတံုး ကိုယ္ဝန္လာရွိရင္ ကေလးကို ထိခိုက္ႏိုင္လို႔ ဆရာဝန္နဲ႔ တားနည္း ေဆြးေႏြးပါ။
• Nerve damage အာရံုေၾကာတခ်ိဳ႕ ထိခိုက္ျခင္း၊ ေျခ-လက္ ထံုက်င္ျခင္း၊
• Osteoporosis အရိုးအားနည္းျခင္း၊
• Cognitive function ဦးေႏွာက္အသိနည္းျခင္း၊ ေရတိုမွတ္ဥာဏ္နည္းျခင္း၊ ႏွစ္ၾကာရင္ ျပန္ေကာင္းတယ္။
• Heart damage ႏွလံုးထိခိုက္ျခင္း၊ Doxorubicin (Adriamycin), Epirubicin (Ellence) ေဆးမ်ား၊
• Leukemia (လူကီးမီးယား) ျဖစ္ျခင္း၊

ကိုယ္တိုင္ သတိထားစရာေတြ -
• Get plenty of rest ေကာင္းေကာင္း အနားယူပါ၊
• Eat a balanced diet အစာအာဟာရ လံုေလာက္မွ်တေအာင္စားပါ၊
• Minimize stress စိတ္ဖိအား ေလွ်ာ့ခ်ပါ၊
• Avoid infections ေရာဂါပိုးမကူးစက္ေအာင္ ဆင္ျခင္ပါ။

Dr. တင့္ေဆြ