Erectile Dysfunction Physiology ပန္းေသ-ပန္းညိႇဳး ဇီဝကမၼေဗဒႏွင့္ ေရာဂါေဗဒ

ပန္းေသ-ပန္းညိႇဳး ကို Erectile Dysfunction နဲ႔ Impotence လို႔လဲေခၚတယ္။ “လိင္ဆက္ဆံမႈျပဳႏိုင္ဘို႔ရာ က်ား-လိင္အဂၤါ လံုေလာက္ေအာင္ မသန္မာႏိုင္တာနဲ႔ လိင္ဆက္ဆံရာမွာ အျပည့္အဝ မျဖစ္ႏိုင္တာ” လို႔ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ပါတယ္။ လိင္အဂၤါ သန္မာမႈဆိုတာ (ဟိုက္ဒေရာလစ္) တံခါးမ်ိဳးလိုဘဲ လိင္တံထဲကို ေသြးေတြ စီးဝင္လာရာကေန ျဖစ္လာေစတယ္။

လိင္အဂၤါသန္မာဘို႔ရာ ျဖစ္စဥ္ ၂ ခုရွိပါတယ္။

(၁) Reflex erection ဆိုတာ လိင္အဂၤါကို ထိကိုင္တဲ့အခါ တံု႔ျပန္မႈ၊ Peripheral nerves အဖ်ားပိုင္းက အာရံုေၾကာေတြနဲ႔ ခါးဆစ္ထဲက အာရံုေၾကာေတြကေန လုပ္ေပးတယ္။ လိင္အဂၤါကို ထိကိုင္တာနဲ႔ အာရံုေၾကာစနစ္ေၾကာင့္ Nitric oxide (ႏိုက္ထရစ္ေအာက္ဆိုက္) ေတြ ထြက္လာေစတယ္။ သူ႔ေၾကာင့္ လိင္တံထဲက Corpora cavernosa ထဲမွာရွိတဲ့ Smooth muscles အႏုစားၾကြက္သားေတြ Relaxation ေပ်ာ့က်ယ္လာေစမယ္။

(၂) Psychogenic erection စိတ္ပိုင္းကေန လုပ္ေပးတာ။ Sexual arousal လိင္စိတ္ ျဖစ္ေပၚလာျခင္းကေန အစပ်ိဳးတယ္။

က်ား-အစိကေနလဲ Testosterone (တက္စတိုစတီရုန္း) ေဟာ္မုန္း ကိုထုတ္ေပးတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဦးေႏွာက္ထဲမွာရွိတဲ့ (ပစ္က်ဴထရီ) အိတ္ကေလးကလဲ သူ႔အလုပ္သူ ေကာင္းေကာင္း လုပ္ႏိုင္ဘို႔ လိုေသးတယ္။

ဒါ့ေၾကာင့္ -

1. Hormonal deficiency ေဟာ္မုန္း နည္းေနရင္၊

2. Disorders of the neural system အာရံုေၾကာ မေကာင္းရင္၊

3. Lack of adequate penile blood supply ေသြးပို႔လႊတ္မႈ မေကာင္းရင္ နဲ႔

4. Psychological problems စိတ္အေျခအေနမွာ အားနည္းခ်က္ရွိရင္ ပန္းညိႇဳး-ပန္းေသ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။

ED ေရာဂါဟာ တကမာၻလံုးမွာ ျဖစ္ၾကတာ မ်ားတယ္။ အသက္ ၆ဝ ေက်ာ္ရင္ ၃၅% မွာ ပန္းေသ-ပန္းညိႇဳး ရွိေနၾကတယ္။ ေယာက္်ားေတြဟာ (Medications) ေဆးမ်ားမ်ားေသာက္ေလေလ Erectile Dysfunction (Impotence) ပန္းေသ-ပန္းညိႇဳးျဖစ္ႏိုင္ေျခ မ်ားေလေလျဖစ္တယ္ လို႔ Kaiser Permanente သုေတသီေတြကေန British Journal of Urology International မွာ ထုတ္ေဖၚ ေရးသားလိုက္ပါတယ္။ ျဖစ္ေစႏိုင္တာသာမကဘူး ျဖစ္ေနရင္လဲ ပိုဆိုးေစႏိုင္ပါေသးတယ္။ California Men's Health Study ကေန Diana C. Londoño က ဦးေဆာင္ျပီး၊ ၄၆ ႏွစ္ကေန ၆၈ ႏွစ္ၾကားအရြယ္ရွိတဲ့ အတန္းအစားေပါင္းစံုက ေယာက္်ားေပါင္း ၃၇၇၁၂ ေယာက္ကို ဆန္းစစ္ခဲ့တာပါ။ ၂ဝဝ၂ ကေန ၂ဝဝ၃ ၾကားမွာ ဒီအရြယ္ေရာက္ ေယာက္်ားေတြ ေသာက္ခဲ့တဲ့ ေဆးမွတ္တမ္းေတြကို စုေဆာင္းပါတယ္။ အဓိကေဆး ၃ မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။

ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းခံေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။

အသက္ ၆ဝ ေက်ာ္သူေတြမွာ ၄ဝ ေက်ာ္ေတြထက္ ၄ ဆ ပိုျဖစ္တယ္။ ႏွလံုးေ-သြးေၾကာေရာဂါ၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္တာ၊ ေသြးတိုး၊ ေသြးေၾကာ မာ-က်ဥ္းေရာဂါ၊ ေဆးလိပ္စြဲ၊ အရက္စြဲ၊ အားကုန္ေနတာ၊ လူအဝလြန္တာ၊ ေဟာ္မုန္းနည္းတာ၊ (တက္စတိုစတီရုန္း) ေဟာ္မုန္း နည္းေနတာ၊ (အာဆင္းနိတ္) အဆိပ္သင့္တာ၊

ေဆးဝါးေၾကာင့္ျဖစ္တာေတြထဲမွာ (SSRIs) စိတ္က်ေဆးေတြ နဲ႔ Nicotine (နီကိုတင္း) မူးယစ္ေဆးေတြက အမ်ားဆံုး ျဖစ္တယ္။ ခါးရိုးဆစ္ ထိခိုက္တာ၊ ဦးေႏွာက္ထိခိုက္တာ၊ (ပါကင္ဆန္) ေရာဂါ၊ (အယ္လ္ဇိုင္းမား) ေရာဂါ၊ (မာလ္တီပယ္-စကယ္လရိုးဆစ္) ေရာဂါ နဲ႔ (စထုပ္ခ္) ေရာဂါ၊ Peyronie's disease ေရာဂါေတြ ရွိေနတာ။ အူမၾကီး၊ ဆီးက်ိတ္၊ ဆီးအိမ္၊ အစာေဟာင္းအိမ္ေတြမွာ ခြဲစိတ္တာ၊ ဓါတ္ကင္တာ၊ စိတ္အေျခခံေတြကေတာ့ လက္ေတြ႔စိုးရိမ္စိတ္၊ စိတ္ဖိအား မ်ားျခင္း၊ တကယ့္စိတ္က်ေရာဂါ၊ (စကစ္ဇိုဖရီးနီးယား)၊ ေဆးစြဲျခင္း၊ (ပင္းနစ္) ထိန္းမႏိုင္-သိမ္းမရ စိတ္ေရာဂါ၊ အေထြေထြ စိတ္က်ျခင္း၊ (ပါဇင္နယ္လ္တီ) တကိုယ္ေရစိတ္ေရာဂါ၊ အဆိုးျမင္စိတ္ေတြ၊ ၂ဝဝ၂ သုေတသနတခုအရ စက္ဘီးစီးတာနဲ႔လဲ ဆက္စပ္မႈရွိတယ္။ ၂ဝ၁၁ သုေတသနတခုအရ NSAIDs အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြကို တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၃ လမက ေသာက္သူေတြဟာ ၂၂% ပိုျဖစ္တာ ေတြ႔ရတယ္။

ေဆးစစ္နည္းေတြ -

• Hypogonadism, Prolactinoma, Coronary artery disease and Peripheral vascular disease နဲ႔ Diabetes ေရာဂါေတြရွိ-မရွိ စစ္ရမယ္။

• Duplex ultrasound ရိုက္ရင္ ေသြးစီးေလွ်ာက္မႈကို သိႏိုင္တယ္။

• Penile nerves function စမ္းသပ္နည္း၊

• Nocturnal penile tumescence (NPT)

• ေယာက္်ားတေယာက္ဟာ အိပ္ေနတံုး (REM) အဆင့္အတြင္းမွာ လိင္သန္မာမႈ ၅-၆ ၾကိမ္ျဖစ္တာ ပံုမွန္ပါ။ အဲလိုမျဖစ္ရင္ Nerve function နဲ႔ Blood supply ေတြ ခ်ိဳ႕ယြင္းေနမယ္။ Snap gauge နဲ႔ Strain gauge ကရိယာေတြနဲ႔ တိုင္းတာစစ္ေဆးႏိုင္တယ္။

- Penile biothesiometry စမ္းသပ္နည္း၊

- Dynamic infusion cavernosometry (DICC) နည္း၊

- Corpus cavernosometry နည္း၊

- Magnetic resonance angiography (MRA) နည္း။

ဘာလို႔ျဖစ္သလဲအေပၚ မူတည္ျပီး ကုသရတယ္။

• (အာဆင္းနိတ္) အဆိပ္သင့္သူေတြမွာ Potassium (ပိုတက္ဆီယန္) ဓါတ္ဆား နည္းေနတာကို ျပင္ေပးရတယ္။

• Alprostadil penis suppository ေဆးကို ဆီးသြားျပြန္ထဲ ထည့္ေပးရတယ္။

• Papaverine, Phentolamine, Prostaglandin E1 ေဆးကို လိင္အဂၤါမွာ ကိုယ့္ဖါသာ ထိုးရတယ္။ Alprostadil (Alprostadil, Caverject Impulse, Edex)

• Penile prosthesis လိင္အဂၤါအတု တပ္မယ္၊

• Penis pumps (Vacuum constriction device) (ပန္႔ပ္) ကရိယာ သံုးမယ္၊ (ေရးထားပါတယ္)

• Vascular reconstructive surgery ခြဲစိတ္ကုသနည္။

• Testosterone replacement (တက္စတိုစတီရုန္း) ေဟာ္မုန္းေပးျခင္း၊

• Alprostadil (Vitaros) cream လိမ္းေဆးလဲ ကေနဒါမွာ ခြင့္ျပဳခ်က္ ရထားတယ္။

Testosterone (တက္စတိုစတီရုန္း) ေဟာ္မုန္းနည္းေနသူဟာ လိင္စိတ္လာတာ နည္းေနမယ္၊ ေနမေကာင္း ထိုင္မသာျဖစ္ေနမယ္၊ စိတ္ဓါတ္ က်ေနမယ္၊ အာရံုစိုက္ရတာ မွတ္သားရတာ အားနည္းေနမယ္၊ ကိုယ္ခႏၶာလဲ ပိန္လွီေနမယ္၊ (ကိုလက္စေထာ) အလုပ္မမွန္ျဖစ္ေနမယ္၊ ေသြးအားနည္းေနမယ္၊ အရိုးအားနည္းေနမယ္၊ ကိုယ္ေမႊးေပါက္တာ ပါးေနမယ္၊

(တက္စတိုစတီရုန္း) နည္း-မနည္း ေသြးစစ္ရင္သိမယ္။ မနက္ခင္းမွာ စမ္းတာပိုေကာင္းတယ္။ နည္းေနသူေတြကို

- Testosterone IM ၂-၃ ပါတ္တခါ ထိုးႏိုင္တယ္။

- Testosterone patches ကပ္ခြါကပ္ထားႏိုင္တယ္။ တေန႔တခါ ကပ္ရတယ္။ ေနရာေျပာင္းျပီးကပ္ႏိုင္တယ္။ ေသာက္ေဆး မရွိေသးပါ။ ရွိရင္လဲ အသဲကို ပိုထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။

- Testosterone ေဆးေပးရင္ Prostate ဆီးက်ိတ္ကိုၾကီးေစတယ္။ Prostate cancer ဆီးက်ိတ္-ကင္ဆာ ရွိရင္ မသင့္ဘူး။

Testosterone ေဆးရဲ႕ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ = အဆီျပန္မယ္၊ ဝက္ျခံေပါက္မယ္၊ ကုိယ္ေရာင္မယ္၊ ရင္သားထြားမယ္၊ အိပ္ေရးပ်က္မယ္၊ က်ား-အေစ့ ေသးသြားႏိုင္တယ္၊ ကိုလက္စေထာ အနည္း-အမ်ားေျပာင္းမယ္၊ ေသြးနီဥမ်ားမယ္၊ သုက္ပိုးနည္းေစျပီး ကေလးမရျဖစ္ေစႏိုင္တယ္၊

ေရာဂါအခံေတြလဲမရွိ၊ ေျပာခဲ့တာေတြကိုလဲ ျပင္လို႔မွ မရေသးရင္ Psychological counseling (Stress, Anxiety or Depression) စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ကုသမႈ ခံယူပါ။ သက္သာ-ေကာင္းမြန္-ေပ်ာက္ကင္းေစမွာ အမွန္ပါ။

ဆရာဝန္မလိုဘဲ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္တာေတြလဲ ရွိပါတယ္။

- လိင္ဆက္ဆံတာကို လိုတာထက္ပိုျပီး စိတ္လႈပ္ရွားေနတာ ျပင္ပါ။

- အလုပ္-မိသားစုအတြင္း စိတ္အခန္႔မသင့္ ျဖစ္ေနတာ ျပင္ပါ။

- ကိုယ့္ဇနီး-မိန္ကေလးနဲ႔ ဆက္ဆံေရး က်ဲေနတာ ျပင္ပါ။

- ကိုယ့္ကိုယ္ကို လိင္ကိစၥမွာ ယံုၾကည္မႈ မနည္းသင့့္ဘဲ နည္းေနတာ ျပင္ပါ။

- ကိုယ့္မိန္းကေလးေဖၚကေန အႏုတ္သေဘာ ေျပာတာကို ေျပာင္းေစပါ။ ေမ့ထားလိုက္ပါ။

- လူေနမႈဘဝ ပံုစံေပာင္းသင့္ရင္ ေျပာင္းပါ။ ဥပမာ Smoking ေဆးလိပ္၊ အရက္ျဖတ္ပါ၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလွ်ာ့ခ်ပါ၊ (ေအရိုးဘစ္) ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္တာ ပိုေကာင္းေစမယ္။

တျခားနည္းေတြ ရွိေပမဲ့ FDA ကေန အသိအမွတ္ျပဳေပးမထားပါ။

- Acupuncture အပ္စိုက္နည္း၊

- Korean red ginseng (Panax ginseng) ကိုရီးယား (ဂ်န္ဆင္း)၊

- Yohimbine (ယိုဟင္ဘီးန္)၊

- DHEA (dehydroepiandrosterone) (ဒီအိတ္ခ်္အီးေအ)၊

- Ginkgo (ဂ်င္ဂို)၊

- L-arginine (အယ္လ္-အာဂ်နင္း)၊

- Herbal Viagra ဟာဘယ္ ဗိုင္ယာဂရာ၊

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ