Human Liver လူ႔အသည္း

လူ႔အသည္းဟာ ဝမ္းဗိုက္ညာဖက္ အေပၚနားမွာရွိတယ္။ သူ႔အထက္မွာ ဒိုင္ယာဖရန္ေခၚ အပၚကရင္ေခါင္းပိုင္းနဲ႔ ေအာက္က ဝမ္းဗိုက္ပိုင္းကို ျခားထားတဲ့ ၾကြက္သားျပားခံုးခံုးၾကီရွိတယ္။ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ အႀကီးဆံုးနဲ႔ အေလးဆံုးအဂၤါ ျဖစ္တယ္။ ၁႕၄၄ - ၁႕၆၆ ေကဂ်ီ (သို႔) ၃႕၂ - ၃႕၇ ေပါင္ေလးတယ္။ ညာဘက္ျခမ္းကၾကီးျပီး ဘယ္ဘက္ျခမ္းက ေသးတယ္။ အသည္းထဲကို ေသြး ၂ ေနရာကေနဝင္လာတယ္။ တမ်ိဳးက hepatic artery ေသြးလႊတ္ေၾကာက သန္႔တဲ့ေသြးနဲ႔ portal vein အစာေျခလမ္းေၾကာင္းက အာဟာရဓါတ္ေတြပါတဲ့ ေသြးျဖစ္ၾကသည္။ အသည္းကအလုပ္မ်ိဳးစံုလုပ္ေပးေနတယ္။ တခ်ိဳ႕က အသည္းကလုပ္ေပးတဲ့စာရင္း (၅ဝဝ) အထိေရတြက္ထားတယ္။

အသည္း၏အလုပ္မ်ား
1) Secretion စစ္ထုတ္ျခင္း၊
2) Synthesis of bile (ဗိုင္းလ္) ခ်က္ျခင္း၊
3) Synthesis of plasma protein (ပလာစမာ ပ႐ိုတင္း) ခ်က္ျခင္း၊
4) Storage ပိုေနတဲ့ သၾကားဓါတ္ကို Glycogen (ဂလိုင္ကိုဂ်င္) အျဖစ္သိုေလွာင္ေပးျခင္း၊
5) Detoxification အဆိတ္ေျဖေပးျခင္း၊
6) Excretion စြန္႔ထုတ္ေပးျခင္း၊
7) Carbohyrate metabolism (ကာဗြန္ဟိုက္ဒရိတ္) ခ်က္ျခင္း၊
8) Lipid metabolism အဆီကို ခ်က္ေပးျခင္း၊
9) Protein metabolism (ပ႐ိုတင္း) အား ခ်က္ေပးျခင္း၊
10) Filtering စစ္ေပးျခင္း၊

အသည္းေအာက္မွာ သည္းျခအိတ္ရွိတယ္။ အလုပ္သေဘာခ်င္းကဆက္စပ္ေနတယ္။ Biliary tract ဘိုင္းလ္အရည္လမ္း ရွိတယ္။ အသည္းထဲကေန အသည္းအရည္ေတြဟာ ျပြန္ေသးေသးေလးေတြကေနလာတယ္။ ေနာက္ သည္းေျခရည္ျပြန္ကလာတာနဲ႔ေပါင္းျပီး အူသိမ္အစပိုင္း အေကြးေနရာေလးထဲဝင္တယ္။ အစားအေသာက္ထဲမွာပါတဲ့ ကာဗြန္ဟိုက္ဒရိတ္ဓါတ္၊ ပရိုတင္းဓါတ္၊ အမိုင္ႏို္အက္စစ္နဲ႔ အဆီေတြ ေက်ခ်က္ဘို႔ အသည္းကအရည္လိုတယ္။

အသည္းကလုပ္ေပးေနတာေတြထဲမွာ ေသြးခဲေစတဲ့ဓါတ္ နံပတ္တစ္ fibrinogen ဖိုက္ဘရင္ႏိုဂ်င္၊ နံပတ္ႏွစ္ prothrombin ပရိုသရြန္ဘင္နဲ႔ V, VII, VIII, IX, X, XI, XIII ေတြလည္းပါတယ္။ ဒါေတြအျပင္ protein C, protein S နဲ႔ antithrombin ေတြလည္းပါေသးတယ္။ သေႏၶသား ပဌမ ၃ လအထိ ေသြးနီဥကိုပါထုတ္ေပးတယ္။ ေနာက္မွသာ ရိုးတြင္းျခင္ဆီက ထုတ္ေပးလာတယ္။ ေသြးထဲမွာပါေနတဲ့ albumin အယ္လ္ဗ်ဴမင္ကိုလည္း အသည္းကေနထုတ္ေပးတယ္။

Liver diseases အသည္းေရာဂါမ်ား
1. Hepatitis A အသည္းေရာင္ ေအ၊
2. Hepatitis B virus အသည္းေရာင္ ဘီ၊
3. Hepatitis C virus အသည္းေရာင္ စီ။
4. Hepatitis D အသည္းေရာင္ ဒီ။
5. Hepatitis E virus အသည္းေရာင္ အီး။
6. Autoimmune hepatitis (ေအာ္တိုအင္ျမဳန္း) အသည္းေရာင္ျခင္း
7. Amebic hepatitis အမီးဘားဝမ္းကိုက္ပိုး အသည္းေရာင္ေရာဂါ။
8. Cirrhosis အသည္းေျခာက္ေရာဂါ
9. Acute liver failure ခ်က္ခ်င္း အသည္းအလုပ္မလုပ္ေတာ့ျခင္း
10. Alcoholic liver disease အရက္စြဲ အသည္းေရာဂါ
11. Fatty Liver Disease (FLD) အသည္းအဆီဖံုးျခင္း
12. Hepatoma အသည္းအက်ိတ္
13. Liver abscess အသည္း-ျပည္တည္ျခင္း
14. Cholangiocarcinoma (ကိုလန္ဂ်ီယို-ကာစီႏိုးမား) ကင္ဆာ
15. Hepatic encephalopathy အသဲေရာင္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ဦးေႏွာက္ထိခိုက္မႈ
16. Liver cancer အသည္းကင္ဆာ
17. Liver disease and Diabetes အသည္းနဲ႔ဆီးခ်ိဳ
18. Budd–Chiari syndrome ဘဒ္-ခ်ိဳင္ရီေရာဂါ၊
19. Primary biliary cirrhosis အသည္းေျခာက္ေရာဂါတမ်ိဳး။
20. Neonatal Hepatitis ေမြးစကေလးအသည္းေရာင္ေရာဂါ။

အသည္းဟာ Liver regeneration ျပန္ျပီးအစားျဖစ္လာႏိုင္စြမ္းရွိပါတယ္။ အနည္းဆံုး ၂၅% ျပန္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အဲတာေၾကာင့္ အသည္းအစိတ္အပိုင္းတခုကိုေပးလွဴသူေတြမွာ လူေကာင္းလို ေနႏိုင္ၾကတယ္။ တိတိက်က်ေျပာရရင္ အသစ္ျဖစ္လာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ရင္းစားရေအာင္ ျဖစ္ထြန္းလာတာျဖစ္တယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၇-၁၂-၂ဝ၁၆