TB Q and A တီဘီ အေမး-အေျဖ

ကြ်န္ေတာ္တို႔ လင္မယားႏွစ္ေယာက္လံုး (႕႕႕႕႕) မွာေနထိုင္ အလုပ္လုပ္ၾကပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ့္ အမ်ိဳးသမီး ၿပီးခဲ့တဲ့လက ေခ်ာင္းေတြအရမ္းဆိုးလို႔ ေဆးခန္းသြားေတာ့ ဆရာဝန္က တီဘီသံသယျဖစ္တယ္။ ဒီႏိုင္ငံမွာက တီဘီဆိုရင္ အလုပ္ပါ ထိခိုက္ႏိုင္တာေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္ျပန္ၿပီး သြားစစ္လိုက္ေတာ့ တီဘီျဖစ္ေနတယ္။ ဒါနဲ႔ပဲ ေဆးေသာက္ေနတာ အခု ၂ ပါတ္ေက်ာ္ေတာ့ရွိပါၿပီ။ အခုကြ်န္ေတာ္တို႔ ႏွစ္ေယာက္က ေနတာလဲ တစ္ခန္းထဲမွာ။ အဲဒါေရာဂါ မကူးစက္ေအာင္ ဘယ္လို ေနထိုင္ရမယ္ ဘယ္လိုစားေသာက္ရမယ္ဆိုတာကိုပါ။ လင္မယားအရာေကာ ေနထိုင္လို႔ ရႏိုင္ပါသလား။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ကြ်န္ေတာ့္ပါ ကူးစက္ခံေနရၿပီလား ဆိုတာကို ဘယ္လိုသိႏိုင္ပါသလဲ။ တစ္ခါတစ္ရံ ေခ်ာင္းဆိုးမိေတာ့ စိတ္ထဲမွာ သံသယ ျဖစ္လာမိလို႔ပါ။

TB မွာ ၂ မ်ိဳးရွိတယ္။ သလိပ္ထဲပိုးပါတာနဲ႔ မပါတာ။ သလိပ္ထဲပိုးပါေနသူကေန ေခ်ာင္းဆိုးတာကို ရွဴမိသူဟာ တီဘီ ခံႏိုင္တဲ့ အေျခအေန (ေရာဂါမျပီး) ရွိေနရင္ ကူးႏိုင္တယ္။ သလိပ္ထဲပိုး မပါသူကေန ဘယ္သူ႔ဆီကိုမွ ကူးပါ။ တီဘီ ကာကြယ္ေဆး ထိုးတားတဲ့ကေလးေတြနဲ႔ ေရာဂါျပီးေနတဲ့လူၾကီးေတြကိုလဲ လယ္လိုမွ မကူးပါ။

Sputum AFB positive ဆိုတာ သလိပ္ထဲ ပိုးပါတာကိုဆိုလိုတယ္။ တီဘီ ဟာ ေဆးေသေသျခာျခာ ကုသရင္ ေပ်ာက္ပါတယ္။

ေသာက္ေဆး နာမည္ေတြ (၃ မ်ိဳး၊ ၄ မ်ိဳး) နဲ႔ ဘယ္ႏွစ္လေသာက္ရမယ္ဆိုတာေကာ သိပါသလား။ တီဘီ အေၾကာင္း စာေတြ ေရးထားပါတယ္။

• TB အသစ္လား၊ အေဟာင္းလား http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/05/tb.html

• TB (Tuberculosis) တီဘီ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2008/10/tuberculosis-tb.html

• TB Medicines Side Effects (တီဘီ) ေဆးေတြ နဲ႔ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/04/side-effects-of-tb-medicines.html

• TB No more in Medical Curriculum ဆရာဝန္ေတြကို တီဘီ သင္မေပးၾကေတာ့တာ စိုးရိမ္စရာ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2009/10/tb-no-more-in-medical-curriculum.html

ဆရာစာေတြ ေသခ်ာဖတ္ၿပီးေတာ့မွပဲ ကြ်န္ေတာ္သိခ်င္တာ ဆက္ေမးပါေတာ့မယ္။ ေသခ်ာသေလာက္ ကြ်န္ေတာ္လဲ ကူးစက္ခံေနရေလာက္ၿပီလို႔ ယူဆမိပါတယ္။

ျဖစ္ေနသူက AFB အေပါင္းလား အႏုတ္လား မသိဘူးလား။ သိရမယ္။ ဆရာဝန္ကို ေမးပါ။ ေဆးစာလဲ ပို႔ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ေဆးနာမည္ေတြလဲ သိရမယ္။

ကိုယ့္ဆီကို ပိုးဝင္လာခ်င္ ဝင္လာတာရွိမယ္။ ဒါေပမဲ့ ေရာဂါခံႏိုင္ရည္ကေန တိုက္ထုတ္လိုက္တာျဖစ္ဘို႔ မ်ားတယ္။ မစိုးရိမ္ပါနဲ႔။

ေဆးစာရြက္ကေတာ့ ရန္ကုန္မွာက်န္ခဲ့ပါတယ္။ + လို႔ေျပာပါတယ္။ ေဆးကေတာ့ အခုပို႔လိုက္တဲ့ အထဲက အကဒ္ေသးက ၂ လနဲ႔ ကဒ္အႀကီးက ၄ လေသာက္ခိုင္းထားပါတယ္။

TB ေနာက္ေပၚေဆးေတြက ပိုေကာင္းလာပါတယ္။ ပံုထဲကေဆးေတြဟာ ေဆး ၄ မ်ိဳးတြဲ နဲ႔ ၂ မ်ိဳးတြဲေတြ ျဖစ္တယ္။ ေဆးကုဌာနေတြက ေဆးေပးနည္းေတြ မတူၾကဘူး။ ကုသေပးတဲ့ဆရာဝန္ကေန အေကာင္းဆံုးကို ေရြးေပးတာျဖစ္ပါမယ္။ ေဆးေတြနဲ႔အတူ အားေဆးလိုမယ္လို႔ေတာ့ ဆရာယူဆတယ္။ အနည္းဆံုး (ဗီတာမင္ ဘီ ၆) ေပးရတာ မ်ားတယ္။ မဟုတ္ရင္ ဗီတာမင္ ဘီ အုပ္စုကို အေသာက္ခိုင္းတယ္။ မိန္းကေလးဆိုေတာ့ သံဓါတ္အားေဆးလဲ တီဘီ မရွိေတာင္မွ ေသာက္သင့္ၾကတယ္။

ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ၂-၃ ပါတ္တခါ ခ်ိန္ပါ။ သက္သာလာသူဟာ အေလးခ်ိန္တိုးလာမယ္။ အသားေတာ့ နဲနဲညိဳသလို ျဖစ္မယ္။ ေဆးပတ္ေစ့ျပီးေနာက္ပိုင္း ၾကာလာရင္ နဂိုအသားအေရျပန္ျဖစ္လာပါမယ္။ တီဘီေဆးေတြမွာလဲ တျခားေဆးမွန္သမွ်လို ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြေတာ့ရွိတာ သိထားပါ။ မစိုးရိမ္ရပါ ဖတ္ခ်င္-သိခ်င္ရင္ေတာ့ ေရးထားတာရွိတယ္။

အခုပဲ ဆရာေရးထားတဲ့စာေတြ ဖတ္ေနပါတယ္။ အားေဆးကိုေတာ့ Enervon-C တြဲေပးထားပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္မွာေကာ ေရာဂါကူးစက္ေနလား၊ မကူးစက္ေနလားကို အၾကမ္းဖ်င္း ဘယ္လို သိႏိုင္ပါလဲ။ ေနာက္တစ္ခုသိခ်င္တာ ေရာဂါေပ်ာက္သြားခဲ့ရင္ေတာင္ အဆုတ္မွာအမာရြတ္ကေလး က်န္ခဲ့တဲ့အတြက္ ဓါတ္မွန္ရိုက္တိုင္း ေပၚႏိုင္တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ အဲဒါမေပၚေအာင္ ဓါတ္မွန္ရိုက္တဲ့အခ်ိန္ ႏြားႏို႔အမ်ားႀကီး ေသာက္ရတယ္၊ ကိုယ္လံုးဘယ္လို ေစာင္းရတယ္ စသျဖင့္လဲ ၾကားဖူးပါတယ္။ အဲဒါဟုတ္ပါသလား။

တီဘီ အေပါင္းျဖစ္ေနသူနဲ႔ တီဘီေရာဂါ မျပီးေသးသူ အတူေနရင္ေတာ့ ကူးႏိုင္တယ္။ ကေလးေတြဆိုရင္ ေမြးကာစမွာ BCG ထိုးနထားရင္ ကူးႏိုင္တယ္။ လူၾကီးေတြမွာ အမ်ားအားျဖင့္ ကာကြယ္ေဆးထိုးမထားလဲ တီဘီကိုျပီးေနတာက မ်ားတယ္။ဒါေၾကာင့္ လူဝကီးကို ကာကြယေဆး မထိုးပါ။ တီဘီ ကူး-မကူး (၁) ဓါတ္မွန္၊ (၂) ပလိပ္ပိုးစစ္တာ နဲ႔ (၃) ေဆးထိုးျပီးစမ္းတာ လုပ္ႏိုင္တယ္။ ေဆးစစ္ေတာ့ မေပၚေအာင္ဆိုတာ ဆရာဝန္ေတြက အၾကံေပးတဲ့နည္းေတြ မဟုတ္ပါ။ တေနရာမွာ တမ်ိဳး နည္းေတြေတာ့ ေျပာေနၾကတာဘဲ။

TB Q and A (တီဘီ) အေမးအေျဖ (၂) 

က်ေနာ္႔ညီေလး TB ေရာဂါျဖစ္ျပီး ေဆးကုသမႈခံယူေနတာ တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ပါျပီ။ သူက (႕႕႕႕႕) မွာပါ။ အသက္က ၂၂ ႏွစ္ပါ။ ျဖစ္စက TB ေၾကာင့္ အဆုပ္မွာေရေအာင္းလုိ႔ ညဘက္က်ဳိင္းေအာက္မွာ အေပါက္ေဖာက္ျပီး အရည္ေတြကုိ ထုပ္ျပစ္ရပါတယ္။ ေဆးရုံတစ္လ တက္ခဲ့ရပါတယ္။ ျပီးေတာ့ TB ေဆးကုိ တစ္ႏွစ္တိတိ ေသာက္လုိက္ရတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္လေက်ာ္ေလာက္တုန္းက ဆရာဝန္ေတြက TB ေဆးေသာက္တာကုိ နားခုိင္းလုိက္ေတာ့ သက္သာျပီလုိ႔ပဲ ထင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ႔ သိပ္မၾကာဘူး ဆီးထဲမွာ ေသြးပါတာ။ ျပီးေတာ့ ဝမ္းဗုိက္က တင္းေနတာ ခဏခဏျဖစ္လာတယ္။ ေဆးခန္းျပၾကည့္ေတာ႔ ေက်ာက္တည္တယ္ဆုိျပီး ေက်ာက္ေခ်တဲ့ေဆးေတြ ထုိးေပးပါတယ္။ မသက္သာပါဘူး။ ျပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ပတ္က ဝမ္းဗုိက္ေရာင္လာျပီး အရမ္းနာလာတာေၾကာင့္ ေဆးရုံးကုိ ခ်က္ခ်င္း သြားရပါတယ္။ အဲဒီမွာပဲ ေဆးရုံကေနျပီးေတာ႔ ႏွာေခါင္းထဲ ပုိက္ထည္႔ျပီး အရည္ေတြကုိထုတ္ေပးပါတယ္။ ေနာက္ျပီးေတာ့ ဝမ္းဗုိက္မွာပါ အေပါက္ေဖာက္ျပီးေတာ့ ထပ္ထုတ္ပါတယ္။ အဲ႔ဒီအေရာင္ေတြက အေရာင္မ်ဳိးစုံတဲ့။ အစိမ္းေရာင္၊ အနီေရာင္၊ အဝါေရာင္ နုိ႔ႏွစ္ေရာင္ အစုံပါပဲတဲ့။ စကားမတတ္ေတာ့ ဆရာဝန္ေတြနဲ႔ ေျပာရတာလည္း အဆင္အေျပဘူးျဖစ္ေနပါတယ္။ နားလည္သေလာက္ ဆရာဝန္ေတြေျပာတာေတာ႔ အရင္ TB ေဆးေသာက္တုန္းက လမ္းေၾကာင္းမွားျပီး တစ္ေနရာမွာ စုေနတာေရာ၊ ျပီးေတာ႔ TB ေရာဂါမေပ်ာက္ေသးတာေရာေၾကာင့္လုိ႔ ေျပာတယ္တဲ႔။ အရည္ကလည္း အရမ္းကုိ မ်ားတယ္။ ခုဗုိက္ထဲက အရည္ေတြထုတ္ေနတာ တစ္ပတ္ေလာက္ရွိျပီ မကုန္ေသးဘူး။ မိဘေတြကလည္း ေရဖ်င္းလုိ႔ထင္ျပီး အရမ္းကုိ စိတ္ဓာတ္က်ေနၾကပါတယ္။ အဲ႔ဒါေရဖ်င္းျဖစ္နုိင္ပါသလားဆရာ။ ျပီးေတာ႔ အဲ႔လုိမ်ဳိး TB ေရာဂါေတြအေၾကာင္း အေသးစိတ္ေလး သိခ်င္ပါတယ္။ ညီေလးကုိ ျမန္မာလုိ အေသးစိတ္ရွင္းျပနုိင္ေအာင္ ဆရာေသျခာေလး ေရးေပးပါလား။

အရင္ TB ေဆးေသာက္တုန္းက လမ္းေၾကာင္းမွားျပီး တစ္ေနရာမွာ စုေနတာေတာ့ မဟုတ္ေလာက္ပါ။

ဖ်င္းဆိုတာ ဟုတ္ပါမယ္။ ဖ်င္းဆိုတာက အစာလမ္းက ေသြးျပန္ေၾကာ နဲ႔ ေသြးျပန္ရည္စနစ္ကေန ျဖစ္လာတာ။ အသဲေျခာက္သူေတြမွာလဲ ျဖစ္တယ္။ ဒီျပန္လမ္းက အရည္မွန္သမွ် အသဲကိုျဖတ္ရလို႔ အသဲေကာင္းေကာင္း အလုပ္မလုပ္ရင္ ျဖစ္တယ္။

ဒီလူနာမွာ တခုစဥ္းစားႏိုင္တာက အစာလမ္း (အူ) တီဘီ။ အရည္ကို စစ္ေဆးမလားမသိပါ။ အရည္က အေရာင္စံုတာ သိပ္မေကာင္းလွပါ။ ရိုးရိုးေရဖ်င္းဆိုတာ ဝါက်င့္က်င့္ေလး၊ ေရသာသာဘဲအေရာင္ရွိတယ္။ ေသြးပါရင္ ဆိုးတယ္။

အသဲအေျခအေန သိခ်င္တယ္။ ေရာဂါနာမည္ေဆးစာနဲ႔သိရရင္ပိုေကာင္းမယ္။ တီဘီေဆးထပ္ေပးေသးလား။ လူကေကာ ထူထူေထာင္ေထာင္ရွိရဲ႕လား။ ပန္က်ျပီး ဗိုကဘဲ ေဖါင္းေနသလား။ အသားဝါျဖစ္ေနသလား။ အစား-အေသာက္ေကာ ဘယ္လိုရွိလဲ။ သိရသေလာက္ျပန္ေျပာပါ။ ဆရာတတ္ႏိုင္တာ ေျပာျပပါမယ္။

လူနာကို အားေပးပါ။ စိတ္ေအးခ်မ္းသာ ရွိပါေစ။ ဂုဏ္ေက်းဇူးေတြ မေမ့တတ္ရင္ အက်ိဳးျပဳေၾကာင္းလဲ သင္ေပးပါ။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ

၂ဝ-၉-၂ဝ၁၂