TB Medicines Side Effects (တီဘီ) ေဆးေတြ နဲ႔ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ

ဆရာ မဂၤလာပါ႐ွင့္ ကြၽန္မ အသက္ ၂၅ ပါ။ အိမ္ေထာင္မ႐ွိပါဆရာ။ အဆုတ္ TB ျဖစ္လို႔ ဒီေန႔ေဆးစေသာက္ပါတယ္ဆရာ။ သလိပ္အေျဖစစ္ေဆးထားဆဲ ပါဆရာ။ ေန႔လည္ပိုင္းမွာကိုယ္အပူခ်ိန္ေတြ တက္လာပါတယ္ဆရာ။ TB ေဆးနဲ႔ေဝးၿပီး Para လိုမ်ဳိးေသာက္လို႔ရပါသလားဆရာ။ အားေဆးေရာဘယ္လိုေဆးနဲ႔ဆိုရင္သင့္ေတာ္ပါမလဲဆရာ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ဆရာ။

တီဘီေဆးကို စနစ္တက်ေသာက္ပါ။ ေပ်ာက္ပါတယ္။ ကိုယ္ပူရင္ အပူက်ေဆးေသာက္ႏိုင္တယ္။ အစားေရွာင္ရန္မလို။ ေဆးပညာစာ ဆရာ့ဘေလာ့မွာ ဖတ္ႏိုင္။

မဂၤလာပါဆရာ ကြၽန္မ TB ေဆးေသာက္တာ ၅ရက္႐ွိပါၿပီဆရာ။ လက္ေတြေျခေထာက္ေတြမွာ ယားယံၿပီး အဖုေတြ ထြက္လာပါတယ္ဆရာ။ ပထမ႐ိုး႐ိုးပဲထင္ခဲ့တာပါဆရာ။ TB ေဆးရဲ႕ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးျဖစ္ေနမလားလို႔ပါဆရာ။

ေမးခြန္း နမူနာသာျဖစ္ပါတယ္။ တီဘီေဆးေတြမွာ တျခားေဆးေတြလိုပါပဲ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈေတြရွိတယ္။ ေဆးစနစ္တက်မေငာက္ရင္ MDR TB ေဆးယဥ္တီဘီျဖစ္တယ္။ စာသပ္သပ္ေရးထားပါတယ္။ ေနာက္တခ်က္က ရုတ္တရက္ ေသဆံုးရတာမွာ ေသဆံုးရျခင္း အေၾကာင္းရင္းကို စစ္ေဆးတာမလုပ္ပဲေတာ့ မွန္းေျပာတာေတြက မွန္ခ်င္မွမွန္ပါမယ္။ မွန္တာလည္း ရွိခ်င္ရွိမွာေပါ့။ ေသခ်ာတာတခုက တီဘီေဆးေတြကေန (ေရွာ့ခ္) ေခၚတဲ့ (အနာဖလက္တစ္ ေရွာ့ခ္) မရပါ။ အဲလိုရေစတဲ့ေဆးထဲမွာ တီဘီထိုးေဆး Streptomycin ပါတယ္။ Penicillin ထိုးေဆးလိုျဖစ္တတ္တယ္။ တခါထိုးတာနဲ႔ ျဖစ္တယ္။ အေရးေပၚေဆးကုသမွသာ အသက္ရွင္တယ္။ တခါထိုးလို႔ အဲလိုမျဖစ္သူေတြမွာ ေနာက္ထိုးရင္မျဖစ္ပါ။ တီဘီကေနဆက္ျဖစ္တဲ့ အဆုပ္မေကာင္းတာကေနလည္း အသက္ဆံုးပါးႏိုင္ပါတယ္။

တီဘီေဆးေတြရ့ဲ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈေတြ

• အစာစားခ်င္စိတ္နည္းမယ္၊

• ပ်ိဳ႕မယ္၊ အန္မယ္၊

• ကိုယ္ပူမယ္၊ (၃ ရက္မကဖ်ားႏိုင္တယ္)

• ဗိုက္ေအာင့္မယ္၊

• လက္ေခ်ာင္း-ေျခေခ်ာင္းေတြ နဲ႔ ပါးစပ္ေနရာတဝိႈက္မွာ က်င္မယ္၊ ထံုမယ္၊

• အေရျပားမွာ အနီစက္ေတြေပၚမယ္၊

• ေသြးထြက္လြယ္မယ္၊

• အဆစ္ေတြနာမယ္၊

• ေခါင္းမူးမယ္၊

• မ်က္စိၾကည့္ရတာ မေကာင္းျဖစ္မယ္၊

• နားထဲ အသံေတြမည္ေနမယ္၊ နားအၾကားမေကာင္းျဖစ္လာမယ္။

• ဆီး၊ တံေတြး နဲ႔ မ်က္ရည္ေတြ ဝါမယ္။ ကိုယ္အတြင္းထဲက အရည္ေတြလဲ ဝါေနမယ္၊

• ေနရာင္ဒဏ္ကို မခံႏိုင္ျဖစ္မယ္၊ Sunscreen သံုးပါ။

• Rifampin ေဆးနဲ႔ ကိုယ္ဝန္တားေဆး တြဲေသာက္ရင္ ဒါမွမဟုတ္ ကိုယ္ဝန္တား-အေရျပားေအာက္ ထားရတဲ့ေဆးေခ်ာင္း သံုးရင္ ကိုယ္ဝန္တားေစတဲ့အစြမ္း နည္းေစမယ္။

• Rifampin ေဆးနဲ႔ Methadone ေဆး တြဲေသာက္ရင္ ေဆးျဖတ္လကၡဏာေတြ ပိုမ်ားေစတယ္။

• TB ေဆးေသာက္ေနရင္ အရက္မေသာက္ရပါ။

Streptomycin, Ethambutol, Pyrazinamide, Rifampin နဲ႔ Isoniazid (INH) ေဆးေတြကို အမ်ားဆံုးသံုးတယ္။

• Streptomycin ထိုးေဆးက Ototoxicity နားကိုထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ အသက္ၾကီးသူေတြနဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ သိပ္မေကာင္းရင္ သိတာမယ္။ နားထဲမွာ အသံတဝီဝီ မည္ေနမယ္။ ဆီးနည္းမယ္။ ဆီးထဲမွာ အနယ္ပါတတ္တယ္။ အေရျပား အနီစက္ေတြ ထြက္ႏိုင္တယ္။ ေဆးျဖတ္ရင္ ျပန္ေကာင္းပါတယ္။

• Ethambutol ကေန မ်က္စိကို ဒုကၡေပးႏိုင္တယ္။ Optic neuritis ေခၚတယ္။ ေဆးျဖတ္ရင္ ျပန္ေကာင္းပါတယ္။ အဖ်ားပိုင္းေနတဲ့ အာရံုေၾကာေတြထိခိုက္လို႔ ထံုတာ-က်င္တာျဖစ္မယ္။

• Pyrazinamide ကေနလဲ အသည္းကို အနည္းနဲ႔အမ်ား ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ အဆစ္နဲ႔ ၾကြက္သားေတြနာမယ္။ ဆိုးလွတာေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ေဂါက္ေရာဂါ ရွိရင္ေတာ့ ပိုဆိုးႏိုင္တယ္။

• Rifampin ကေနလဲ အသည္းကို အနည္းနဲ႔အမ်ား ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဝါတာေတြျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရက္မေသာက္ရတာျဖစ္တယ္။

• Isoniazid ကေနလဲ အသည္းကို အနည္းနဲ႔အမ်ား ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဝါတာေတြျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရက္မေသာက္ရတာျဖစ္တယ္။

အေရးအၾကီးဆံုးအခ်က္ကိုေျပာပါမယ္။ ေဆးဝါးေဗဒအရသာ စံုေစ့ေအာင္ေရးရတာပါ။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြရွိေပမဲ့ တီဘီေဆးေတြကို စနစ္တက်ေသာက္ရပါမယ္။ ေပ်ာက္ပါတယ္။ ေဆးေသာက္တာမမွန္လို႔၊ ေဆးအဆနည္းလို႔၊ ေဆးေသာက္ရက္မကုန္လို႔ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ေဆးယဥ္တီဘီျဖစ္သြားရင္ အေတာ္ၾကီးကုိခက္ပါလိမ့္မယ္။

ကမာၻ႔တီဘီေန႔ ၂ဝ၁၄ တံုးက ယူအက္စ္ ေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ကာကြယ္ေရးရ့ဲဝဘ္ဆိုက္မွာတင္ထားတဲ့ စာရင္းဇယားေတြထဲက တီဘီကုသရာမွာ ဆိုးတဲ့ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ားကို ထုတ္ႏုတ္ တင္ျပပါမယ္။

• စိတ္က်ျခင္း-စိတ္ေရာဂါရျခင္း = ၁၉%

• နားအၾကားထိခိုက္ျခင္း = ၁၃%

• အသည္းေရာင္ျခင္း = ၁၃%

• ေက်ာက္ကပ္အလုပ္ထိခိုက္ျခင္း = ၁၁%

• လႈတ္ရွားမႈမလုပ္ႏုိင္ျခင္း = ၈%

• အျမင္အားနည္းျခင္း = ၇%

• တက္ျခင္း = ၁%

တီဘီေဆးေတြကို ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္မွာေသာက္တာ စိတ္ခ်ရပါတယ္။ တီဘီေဆးေတြေသာက္ေနသူတိုင္း ဗီတာမင္ ဘီ အုပ္စုလိုတယ္။ ဘီ-၆ မပါလို႔မရပါ။ အစားအေသာက္ လံုေလာက္-မွ်တေအာင္စားရမယ္။ ေလသန္႔တာေကာင္းတယ္။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈေကာင္းတယ္။ ေဆးလိပ္ျဖတ္ရမယ္။ သက္သာလာတဲ့ ကိုယ္အေလးခ်ိန္တက္လာမယ္။ ေဆးတိုင္းမွာ ေဘးထြက္သက္ေရာက္မႈရွိတာခ်ည္းပါ။ အက်ိဳးနဲ႔ အဆိုး ခ်ိန္ဆရတယ္။ မဟုတ္ရင္ ေဆးယဥ္တီဘီျဖစ္လာႏိုင္တယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ