HIV and AIDS drugs (2) ခုခံအားက်ေရာဂါ ေဆးေတြ (၂)

HIV နဲ႔ AIDS ကို ကုသေပးတဲ့ေဆးေတြ အားလံုးဟာ ပိုးရွိေနတာေရာ၊ ေရာဂါကိုပါ ေပ်ာက္ေအာင္ ကုႏိုင္ေသးတာ မဟုတ္ပါ။ ေရာဂါ ဆိုးရမလာေအာင္ ႏွစ္ေတြနဲ႔ခ်ီျပီး တားထားေပးမယ္။ ေဆးေတြကို ေန႔တိုင္း တသက္တာ ေသာက္ေနရပါမယ္။ ကိုယ္ထဲက HIV ပိုး အေရအတြက္ကို နည္းေစမယ္။ ခုခံအားက်ေနတာကို သက္သာေစမယ္။ ဒီပိုးေၾကာင့္ ေရာဂါရထားတာေတြလဲ သက္သာလာေစမယ္။

ေဆးေတြကို Antiretrovirals, ARVs နဲ႔ Anti-HIV or anti-AIDS drugs လို႔ေခၚၾကတယ္။ ေဆး တမ်ိဳးမက ေသာက္ရတာကို ေဆးတြဲေခၚတယ္။ ေဆးတြဲ ၃ ခုမက ေသာက္ရတာမ်ိဳးကို Highly Active Antiretroviral Therapy (HAART) လို႔ ေခၚတယ္။

ေဆးတမ်ိဳးထဲမက ဘာလို႔ ပိုေသာက္ရသလဲ။ တမ်ိဳးထဲ ေသာက္ရင္ ပိုးေတြက ေဆးယဥ္ပါးေစႏိုင္တယ္။ လိုအပ္ရင္ ေဆးတြဲေျပာင္းရတတ္တယ္။ ကေန႔အထိ အသိအမွတ္ ျပဳထားျပီး ေဆးအမယ္ေပါင္း ၂ဝ ေက်ာ္ရွိေနျပီ။ ဒါေပမဲ့ အားလံုးကို တရားဝင္ လိုင္စင္ထုတ္ေပးထားတာ မဟုတ္ပါ။

ေဆးအတြဲ ၅ ခု၊
1. Nucleoside/Nucleotide Reverse Transcriptase Inhibitors = NRTIs, Nucleoside Analogues, Nukes
First approved to treat HIV = 1987 ကတည္းကစသံုးေနခဲ့တယ္။
How they attack HIV ေဆးကေန HIV ပိုးကို ဘယ္ပံုဘယ္နည္းသက္ေရာက္သလဲ = NRTIs interfere with the action of an HIV protein called reverse transcriptase, which the virus needs to make new copies of itself.

2. Non-Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitors = NNRTIs, non-nucleosides, non-nukes
First approved to treat HIV = 1997 ကတည္းကစသံုးေနခဲ့တယ္။
How they attack HIV = NNRTIs also stop HIV from replicating within cells by inhibiting the reverse transcriptase protein.

3. Protease Inhibitors = PIs
First approved to treat HIV = 1995 ကတည္းကစသံုးေနခဲ့တယ္။
How they attack HIV ေဆးကေန HIV ပိုးကို ဘယ္ပံုဘယ္နည္းသက္ေရာက္သလဲ = PIs inhibit protease, which is another protein involved in the HIV replication process.

4. Fusion or Entry Inhibitors
First approved to treat HIV = 2003 ကတည္းကစသံုးေနခဲ့တယ္။
How they attack HIV ေဆးကေန HIV ပိုးကို ဘယ္ပံုဘယ္နည္းသက္ေရာက္သလဲ = Fusion or entry inhibitors prevent HIV from binding to or entering human immune cells.

5. Integrase Inhibitors
First approved to treat HIV = 2007 ကတည္းကစသံုးေနခဲ့တယ္။
How they attack HIV ေဆးကေန HIV ပိုးကို ဘယ္ပံုဘယ္နည္းသက္ေရာက္သလဲ = Integrase inhibitors interfere with the integrase enzyme, which HIV needs to insert its genetic material into human cells.

• NRTIs နဲ႔ NNRTIs ေတြကို တိုင္းျပည္အမ်ားအျပားမွာ ရႏိုင္တယ္။ Fusion/entry inhibitors နဲ႔ Integrase inhibitors ေတြကိုေတာ့ ခ်မ္းသာတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာသာ ရႏိုင္ေသးတယ္။
• ဆင္းရဲေသးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ေစ်းၾကီးလို႔ Protease inhibitors ေတြနဲ႔စသံုးတာ မေကာင္းလွပါ။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြကလဲ မ်ား၊ ေသာက္ရမဲ့ေဆးကလဲ မနည္းပါ။
• ဘယ္လိုေဆးတြဲမ်ိဳးေတြ ေပးေလ့ရွိသလဲ။ အမ်ားဆံုးသံုးတာက NRTIs ၂ မ်ိဳး နဲ႔ NNRTI ျဖစ္ျဖစ္ Boosted protease inhibitor ျဖစ္ျဖစ္ တြဲတယ္။ booster ဆိုတာ Ritonavir ေဆးကို နဲနဲ ေရာတာကို ဆိုလိုတယ္။ တကယ္ အမ်ားဆံုးသံုး ေဆးတြဲဟာ Zidovudine (NRTI) + Lamivudine (NRTI) + NNRTI efavirenz (NNRTI) ျဖစ္တယ္။
• ေဆးတျပား-တေတာင့္ထဲမွာ ေဆး ၂ မ်ိဳးေရာထားတာကို Fixed dose combination လို႔ေခၚတယ္။
• ဘယ္လိုေဆးတြဲ ေပးမလဲဆိုတာ ေဆးရႏိုင္တာ၊ ေဆးေစ်း၊ ေဆးျပားအေရအတြက္ နဲ႔ ေဘးထြက္-ဆိုက်ိဳးေတြအေပၚမွာ တြက္ခ်က္ရတယ္။ ေနာက္ျပီး Laboratory monitoring requirements ေဆးထုတ္ကုမၸဏီကေန ေနာက္လိုက္ေလ့လာမႈရွိသလား၊ co-blister packs ေဆးကပ္မ်ိဳးလား၊ Fixed dose combinations ေကာရႏိုင္သလားဆိုတာေတြလဲ ပါေသးတယ္။
• မတိုးတက္ေသးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ အကန္႔အသတ္ အေတာ္ၾကီးမားလွတယ္။ ေဆးရႏိုင္ေျခအခက္အခဲေၾကာင့္ ေရတိုသာ အက်ိဳးရေစႏိုင္တယ္။
• First line therapy အရင္ဆံုးေပးတဲ့ေဆးေတြကို ပဌမဦးစားေပးေဆးေတြလို႔ သတ္မွတ္တယ္။ ၾကာလာရင္ ဒီေဆးေတြကို HIV ပိုးက ယဥ္ပါးလာတယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးကလဲ မခံႏိုင္ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။
• Second line therapy ေနာက္ေဆးတြဲတခုေျပာင္းရရင္ ဒုတိယဦးစားေပးေဆးေတြလို႔ သတ္မွတ္တယ္။ ဒုတိယ ဦးစားေပးေဆးေတြဆိုတာ အနည္းဆံုး ေဆးသစ္ ၃ မ်ိဳး တြဲေပးတယ္။ ဒီထဲမွာ အရင္မေပးဘူးေသးတဲ့ေဆးတမ်ိဳးလဲပါတယ္။
• ေဆးေပးေတာ့မယ္ဆိုတဲ့ အဆံုးအျဖတ္ဟာ အင္မတန္ အေရးၾကီးတယ္။ ဆံုးျဖတ္ျပီးတာနဲ႔ တသမတ္တည္း လိုက္နာရမယ္။ ေဘးထြက္-ဆိုက်ိဳးကို အသာထားရတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ